Elk seizoen programmeert de Opéra Royal de Wallonie minstens een van de grote topwerken uit het belcanto-repertoire. Dit jaar viel de keuze op Norma, de bekendste opera van Vincenzo Bellini en het paradepaardje van grote lyrische sopranen. Patrizia Ciofi hield deze traditie hoog, werd omringd door een mooie cast en ondersteund door een dirigent met super feeling voor het genre.

Bellini’s Norma is gecreëerd in de Scala op 26 december 1831, maar het was geen succes. In een brief aan zijn vriend Francesco Florimo geeft Bellini uiting aan zijn ontgoocheling. Hij vreest dat er tegen hem gecomplotteerd is en noemt de uitvoering een “grandioos fiasco”. Maar hij blijft in de opera geloven en hij zal gelijk krijgen, want bij de opvoeringen in Napels, Bergamo, Venetië en Rome slaat het fiasco om in een grote triomf. Donizetti, Bellini’s tijdgenoot en enigszins concurrent, was vol bewondering voor het meesterschap van de componist en ook Wagner noemde Norma het werk van een genie, een werk dat intense melancholie met diepe passie verbindt.

Het gegeven van een priesteres die moet kiezen tussen haar functie als priesteres en een minnaar en bereid is haar eigen geluk op te offeren was populair in het begin van de 19de eeuw. Bellini creëerde op dit thema een buitengewoon personage dat blijft leven zolang prima donna’s zich in de aria Casta Diva willen bevestigen.

Gestileerde enscenering

De enscenering is sober en gestileerd, maar tegelijk trouw aan de periode waarin het verhaal zich afspeelt. Het plateau is in twee lagen verdeeld, met een rotsachtig decor dat de locatie van de Gallische druïden uitbeeldt. De onderste “laag” kan als een tunnel openen waarin het reliëf van een Romeinse sarcofaag te zien is. Zo krijgen we de locatie van de Druïden en tegelijk de verwijzing naar de Romeinse bezetter waartegen de Galliërs zich verzetten. De geslaagde belichting zorgt ervoor dat het betrokken niveau op het voorplan komt naargelang het verhaal. De De Chirico-achtige toevoegingen die in de laatste scène plots naar beneden gelaten worden zijn nietszeggend. Ook de passages waar het ballet druk bezig is, storen meer dan iets bij te brengen, vooral in de ouverture.

De Galliërs wachten voor de opstand op het teken van de priesteres Norma. Norma beweegt zich op beide niveaus: ze behoort als priesteres van de Druïden uiteraard tot het kamp van de Galliërs, maar door haar geheime relatie met de Romeinse consul Pollione, van wie ze twee kinderen heeft, kan ze niet besluiten tot de opstand. Deze innerlijke verscheurdheid wordt nog verhevigd als ze verneemt dat Pollione haar aan de kant gezet heeft voor haar vriendin Adalgisa. De vriendschap tussen de twee vrouwen is zo loyaal dat ze elkaar blijven steunen en de liefde van Pollione als verraad erkennen. Norma is bereid de zonde die ze als priesteres gepleegd heeft te boeten met haar leven. De kinderen vertrouwt ze toe aan haar vader, de hogepriester Oroveso. Ondertussen is Pollione geraakt door de grootmoedigheid van de vrouw en hij sterft samen met haar op de brandstapel.

Diepe vriendschap

U merkt het: de twee vrouwelijke hoofdpersonages zijn aan heel wat emotionele verwikkelingen ten prooi, en zowel Patrizia Ciofi als José Maria Lo Monaco geven daar aangrijpend uiting aan. Ciofi zette haar stem in de iconische aria Casta Diva voorzichtig en verstandig in, beseffend dat ze nog een paar halsbrekende aria’s en duetten voor de boeg had. Maar de emotionaliteit van de kwetsbare en gekwelde vrouw was meteen voelbaar. In het trio op het einde van het eerste bedrijf stort ze als bedrogen vrouw met vocale kracht haar hart uit. Maar in haar pijnlijke lange noten klinkt de angst voor het lot dat haar boven het hoofd hangt. Vol tederheid en verdriet als een echte moeder speelt Ciofi aan het begin van het tweede bedrijf de scène waarin ze afscheid neemt van haar kinderen. Een hoogtepunt van de uitvoering is zeker het grote duet tussen Norma en Adalgisa. Ze staan niet als rivalen in de liefde tegenover elkaar, maar als vrouwen verbonden in diepe vriendschap. Hun coloraturen in het duet klinken prachtig als uiting van hun intimiteit en verbondenheid in de moeilijke situatie. Tegelijk komt hun theatrale gestiek helemaal niet artificieel over, maar als pure uitbeelding van hoe ze als vriendinnen met elkaar te doen hebben. Misschien ook het moment om aan te stippen dat hun prachtige jurken in zwierig glanzende stof hun een stijlvol modern uiterlijk geven.

Pollione werd vertolkt door Gregory Kunde, bekend als belcantotenor maar hier ontgoochelde hij toch enigszins. Als vertolker van de heldhaftige consul zette hij zijn stem stevig in en hij klonk beslist als de passionele minnaar, maar iets meer nuance en her en der wat verzachting had zijn optreden goed gedaan. Al was zijn vertolking zeker niet slecht, de stem klonk iets te droog en miste typische belcantoglans. Vermoeidheid, gewoon een slechte dag of stilaan wat sleet?

Energieke Zanetti

Ook koor en orkest hebben we in Luik al beter gehoord. Het koor klonk soms ronduit slordig met slechte inzetten en ongelijke zang. Jammer, want de opera kent toch enkele indrukwekkende koorpassages. Het orkest moest letterlijk opgezweept en meegesleept worden door maestro Zanetti, die we kennen als een dirigent met een uitstekende feeling voor het belcanto. Hij moest al zijn energie aanwenden om het orkest te laten meeklinken met de prachtige lange melodieën van Bellini’s opera. De violen bleven monotoon zinderen. Ze slaagden er niet in de mysterieuze sfeer te treffen. De celli misten passie. Gelukkig zorgden de klarinetten mooi voor de diepe tederheid in het duet tussen Norma en Adalgisa. Maar het orkest miste de verfijning en transparantie die Zanetti er tevergeefs probeerde in stuwen. De maestro gaf zelf begripvol het concert van de avond voordien met een zwaar belcantoprogramma als vergoelijking aan.

Dit was geen topvoorstelling. Toch hebben we van deze Norma genoten. Sowieso door de mooie muziek van Bellini én de twee schitterende vocale zangeressen: Patrizia Ciofi die een bevestiging bood van haar talent en José Maria Lo Monaco als ontdekking. De moeite om zaterdag 28 oktober te luisteren/kijken naar Musiq3/La Trois RTBF.

• WAT: Vincenzo Bellini (1801-1835) | Norma
• REGIE: Davide Garattini Raimondi
• MUZIEK: Orkest van de Opéra Royal de Wallonie Liège o.l.v. Massimo Zanetti
• STEMMEN: Patrizia Ciofi, Gregory Kunde, José Maria Lo Monaco, Andrea Concetti, Zeno Popescu, Réjane Soldano
• WANNEER: zondag 22 oktober 2017 (nog tot en met 31 oktober 2017)
• WAAR: Opéra Royal de Wallonie, Luik
• FOTOCREDIT: © Lorraine Wauters