Vitaly Samoshko

U kent Vitaly Samoshko allicht als winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano, maar wist u ook dat deze Oekraïner enkele maanden in Dilbeek heeft gewoond. Inderdaad, daar waar zogezegd enkel Vlamingen thuis zijn. Quod non dus. Samoshko kwam in Academie Dil'Arte vertellen over zijn carrière, maar had uiteraard ook enkele stukken voorbereid.

U kent Vitaly Samoshko allicht als winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano, maar wist u ook dat deze Oekraïner enkele maanden in Dilbeek heeft gewoond. Inderdaad, daar waar zogezegd enkel Vlamingen thuis zijn. Quod non dus. Samoshko kwam in Academie Dil'Arte vertellen over zijn carrière, maar had uiteraard ook enkele stukken voorbereid.

In 1999 behaalde pianist Vitaly Samoshko (°1973) de eerste prijs in de Koningin Elisabethwedstrijd met het derde pianoconcerto van Sergei Rachmaninoff (1873-1943). Bij dit onvervalst competitiestuk is het volgens de ietwat schuchtere Oekraïner al een kunst op zich om alle noten te kunnen spelen, zo vertelt hij muziekjournaliste Greet Van 't veld tijdens een interview dat is terug te vinden op een dvd bij diens opname van het werk samen met het Symfonieorkest Vlaanderen onder leiding van Jonas Alber (Lineair Art Transfer, L.A.T. 04, 2009). Maar met zijn snelheid, kracht en lyriek deed Samoshko veertien jaar geleden zo veel meer dan alleen maar wat noten spelen. En met wat voor een resultaat.

Handen veranderen

De twintiger van toen is ondertussen van een rijzende ster uitgegroeid tot een zelfbewuste pianist met een breed repertoire die verschillende activiteiten combineert: concerteren, lesgeven, jureren, kamermuziek spelen, en tussendoor ook zijn rol als familieman en papa van drie kinderen opnemen. In de toenmalige Sovjet-Unie, waar kinderen reeds in de kleuterschool verplicht muziekonderricht kregen, begon Samoshko al heel vroeg melodieën te onthouden en na te spelen: marsen, walsjes en andere heimatmuziekjes die van aan de buffetpiano weerklonken, werden op een harmonica gereproduceerd. Er waren op dat moment in heel Oekraïne maar een viertal muziekscholen voor 38 miljoen mensen, en toegang was enkel mogelijk na een strenge selectie. Op aansporen van zijn kleuterjuf legde Samoshko in 1979 auditie af. De achtkoppige jury controleerde onder meer zijn gehoor, vroeg hem om een ritme te klappen en een melodie na te zingen. Die melodie – het liedje van Misha, de Olympische beer die symbool stond voor de Spelen in Moskou (1980) – zit er tot op vandaag goed in. Het eindoordeel van de directeur was zeer positief, maar de man maakte zich toch één niet onbelangrijke bedenking: je moet je handen veranderen. Toch werd Samoshko toegelaten in het instapklasje. Een jaar lang bereidde hij zich intensief voor op het ingangsexamen en slaagde, tot grote blijdschap van zijn ouders.

Op de muziekschool van zijn geboortestad Charkov heerste een hard regime. De eerste lerares van Samoshko schaafde aan zijn techniek door hem toonladders te laten spelen, allesbehalve de showstukken waarop de jonge Vitaly hoopte. Leerlingen die onvoldoende vooruitgang boekten, werden onverbiddelijk aan de kant geschoven. Samoshko haalde maar net genoeg punten om zijn parcours verder te kunnen zetten, en werd aanvankelijk over het hoofd gezien toen zijn lerares met pensioen ging en alle sterke studenten uit haar klas door collega's werden weggepikt. Hij kwam uiteindelijk op twaalfjarige leeftijd bij Leonid Margarius terecht, een man die nog samen met Regina Horowitz – zus van de beroemde Vladimir (1903-1989) – les had gevolgd. Bij hem werd de techniek altijd in combinatie met de muziek aangepakt door eerst de moeilijkheden uit een stuk onder de knie te krijgen om vervolgens heel het werk te ontdekken. Het duurde niet lang alvorens Samoshko zich in wedstrijden wou meten met collega-pianisten. Met succes: in 1988 behaalde hij de derde plaats in de nationale pianocompetitie van Oekraïne. De weg die hij op drie jaar tijd had afgelegd, werd zelfs door Margarius op ongeloof onthaald.

Verkeerd concerto geleerd

De politiek van perestrojka en glasnost onder Gorbatsjov gaf Samoshko de mogelijkheid om zijn carrière aan de andere kant van het IJzeren Gordijn verder te zetten. Hij ging in Italië studeren aan de nieuwe Accademia Pianistica Internazionale “Incontri col Maestro” in Imola, en nam er in de loop der jaren met succes deel aan verschillende wedstrijden. In 1992 werd Samoshko na zware selectieproeven in Moskou geselecteerd voor de internationale pianowedstrijd in Sydney. Maar in de finale bleek hij het verkeerde Mozartconcerto te hebben geleerd. Kreeg hij aanvankelijk nog de toestemming om het stuk van blad te mogen spelen, dan toonde de jury zich de dag van de finale minder inschikkelijk. Samoshko werd na afloop van zijn recital gediskwalificeerd, maar behaalde alsnog de zesde plek. En vanaf dan ging het alleen nog maar bergop, met als culminatiepunt de glansrijke overwinning in Brussel. Sinds 2001 is België zijn tweede thuis. Tijdens de voorbereiding op de KEW verbleef Vitaly bij een gastgezin in Gaasbeek om zich nadien met zijn vrouw in Dilbeek te vestigen. Ondertussen is hij al acht jaar als pianodocent verbonden aan het conservatorium van Gent.

Samoshko speelt naar eigen zeggen alle soorten muziek met veel plezier, maar het romantische repertoire ligt hem toch het nauwst aan het hart. De idee als zouden Russische pianisten enkel en alleen muziek uit hun vaderland kunnen spelen, wordt door hem met klem ontkracht. In het reeds eerder aangehaalde interview vraagt hij zich luidop af waarom hij ongeschikt zou zijn voor het uitvoeren van Franse muziek. En de minzame Oekraïner heeft volledig gelijk natuurlijk. Voor een volgepakte zaal verwees hij dit hardnekkige vooroordeel eigenhandig naar de prullenmand door de vierdelige Suite Bergamasque van Debussy met veel flair en gevoel te spelen. Daarop volgden nog drie studies van Skrjabin, muziek die voor Samoshko geen enkel geheim meer lijkt te hebben, om uiteindelijk af te sluiten met de tiende Transcendentale Etude (Allegro agitato molto) van Liszt. De verschillende technische moeilijkheden van dit stuk vormden allerminst een probleem voor de vaardige Samoshko, die er bovendien een razendsnelle vaart inhield. De leerlingen op de eerste rijen keken met ingehouden adem toe. Van deze man zouden zij na afloop nog enkele gouden tips krijgen.