Victoria Consort is een nieuw professioneel vocaal ensemble dat zich toelegt op de stijlgetrouwe bescherming, uitvoering en propaganda van het rijke Vlaamse en Europese polyfone erfgoed. Het is opgericht door zakelijk leider Aart De Zitter en artistiek leider Erik Van Nevel en telt twaalf professionele zangers, elk met een pak ervaring in het zingen van oude muziek in gereputeerde ensembles.
Een nieuw professioneel ensemble dat zich toelegt op ‘onze’ polyfonie? Daar willen we meer over weten en dus trein ik – zoals gebruikelijk met de nodige NMBS vertraging – naar Gent. Aart De Zitter en Erik Van Nevel ontvangen me in een aangenaam begijnhofhuisje van het oudste begijnhof van Gent. Het is gezellig samen zitten aan de ronde tafel in een tuintje waar ooit begijntjes keuvelden. Regendruppels dwingen ons uiteindelijk naar binnen. Oud, dat zeker, maar boordevol modern comfort. Is het zo dat beide door de polyfonie gegrepen muzikanten het nieuwe ensemble zien? Oude muziek maar in een modern kleedje?
Eerst willen we iets over centen horen want in een recent verleden greep Currende naast nieuwe structurele subsidies. Zal Victoria Consort naar structurele hulp hengelen?
ADZ (Aart De Zitter): Victoria Consort is een nagelnieuw ensemble met erg hoge ambities. Om die waar te maken, heeft een ensemble als het onze absoluut steun van de overheid nodig. Het is daarom mijn persoonlijke beslissing (als zakelijk leider) geweest om voor de periode 2013-2016 structurele subsidies bij de Vlaamse overheid aan te vragen. Ik hoop dat we die toegewezen zullen krijgen, zodat Victoria Consort zich volledig op de artistieke ontplooïng kan concentreren. Onze aanvraag heeft dan ook niets te maken met het al dan niet verlenen van subsidies aan Currende. Dat is een ander ensemble.
EVN (Erik Van Nevel) nuanceert: Currende overleefde de subsidiestop. Die subsidies waren voornamelijk om het zakelijk beleid te betalen. De manager, de boekhouder en de revisor. Het artistieke project hield er een habbekrats aan over. Subsidies zijn niet altijd zaligmakend. Ze kunnen leiden tot concurrentievervalsing. Al dan niet goed betoelaagde ensembles kunnen zo de prijzen drukken waardoor mogelijk gelijk- of meerwaardige ensembles die niet van dergelijke steun kunnen genieten, het veel moeilijker hebben om aan de bak te komen.
ADZ (Aart De Zitter): Dit kan ik beamen. Het zijn eerder opstartende ensembles die steun nodig hebben. Er is plaats voor hen. Gearriveerde ensembles hebben naam en faam verworven en kunnen hun marktpositie beter verdedigen, ook zonder subsidies.
Wat is het doel van Victoria Consort? We zien een ambitieus eerste project in de stijgers staan.
ADZ: We willen de Vlaamse en in het verlengde daarvan de Europese polyfonie uitdragen, propageren, uitvoeren. Het moet meer zijn dan alleen een concert geven. We willen het hele verhaal brengen met de onstaansachtergrond, de geschiedenis, de omgeving, de mensen. Dat genuanceerde en rijke plaatje willen we aan een ruim publiek voorstellen. We beginnen in Vlaanderen want ja, je moet leren gaan voor je kan lopen, maar met de mensen waarover we beschikken, lonken we toch ook naar de internationale scène.
EVN: Er kunnen niet genoeg ensembles zijn die de polyfonie uitvoeren. Weet je dat het gaat over een patrimonium van 250 jaar? Kijk eens aan, er is al zoveel verloren gegaan door domweg partituren weg te gooien, ze gingen in de vlammen op bij branden, door oorlogen, ontij en noem maar op en nog is niet alles waarover we vandaag beschikken uitgevoerd. Het zal maar zelden voorkomen dat een polyfoon werk twee keer op een jaar geprogrammeerd wordt.
Jullie drukken op het Vlaamse karakter van de polyfonie. Waarom die allicht bewuste keuze?
ADZ: Een Vlaamse binding wordt nog veel te veel politiek gekleurd. De politieke vlag willen we eraf. We mogen, moeten zelfs fier zijn op onze Vlaamse polyfonie die zolang Europa beheerste en beïnvloedde. Dit is geen politieke overtuiging maar een verantwoorde artistieke keuze. We plaatsen met Victoria Consort alles ook in een ruimer kader. Het belang van onze Vlaamse artistieke en meteen ook economische waarde in Europa is niet te onderschatten. In de tijd van de polyfonie was Vlaanderen op zovele vlakken toonaangevend. Onder meer in ons eerste project ‘3 van Victoria – Politiek en Muziek’ met staatsmotetten uit de tijd van Karel V en Philips II zullen we dat aantonen door muziek – hoe anders? – maar ook met videobeelden en het gesproken woord. Dirk Sterckx, voormalig nieuwsanchor en Europees volksvertegenwoordiger, zal korte berichten uit die tijd als het ware vandaag gebeurd brengen, gecombineerd met videobeelden. Blokfluittrio Aquil’Altera brengt de ‘jingles’ tussen de nieuwsberichten.
EVN: Voor mij telt niet het politieke, het is het artistieke dat voorop staat en dan kan het niet omheen de Vlaamse polyfonie en al die meesters die zich inspireerden op die Vlaamse polyfonie. Er zoals gezegd, er is voldoende aanbod.
Ik zie het zeer professioneel. Perfectie moet om de polyfonie te laten smaken. Ze is zo subtiel dat ze geen misstapjes toelaat. Dat wil niet zeggen dat liefhebbers geen polyfonie kunnen zingen maar precies omdat het zo puur en dus zo moeilijk is, zijn er te weinig amateurensembles.
Kiezen jullie voor een solistische bezetting zoals meer en meer het geval is?
EVN: Géén solistische toegevingen! Er wordt niet solistisch gezongen, tenzij het zo door de componist voorzien was. Slechts weinig regio’s werkten met solistische bezettingen. De meeste kapellen hadden 2, 3 en heel soms meer zangers per stem. De profane zang kan dan weer niet solistisch genoeg.
We starten als a-capella ensemble al was dat in de tijd van de polyfonie de uitzondering waar het sinds de heropkomst van de uitvoering in de 19de eeuw tot nu bijna de regel werd. Waarom dat zo is? Het is zo gegroeid denk ik maar het was dus fout. Je ziet in de tijd overal combinaties van zangers en instrumenten. Die combinatie willen we op termijn ook waarmaken.
ADZ: Het extra effect van de polyfonie, die samenzang die solistisch lijkt en het toch niet is en zoveel meer dat je hoort, kreeg me vroeger in de greep, het pakte me. Ik was overweldigd van die kracht van de polyfonie en het leidde tot mijn besluit zelf iets te gaan doen. Ik hoop dat met Victoria Consort de polyfonie gediend kan worden precies door die kracht van die muziek te benadrukken en te verduidelijken met woord en beeld. Andere niet muzikale media moeten ingeschakeld worden om de muziek te kunnen duiden, te verklaren en begrijpbaar te maken. Video, nieuwsitems maar géén simpele crossover. Moderne kunstdisciplines zullen alleen worden aangewend in de mate dat ze de muziek ondersteunen.
EVN: We zorgen ook voor een combinatie van jonge nieuwe stemmen die de technische kwaliteiten hebben met meer ervaren zangers. Dat geeft meteen een mooie doorstroming, een evolutie die de toekomst verzekert. Zo zie ik het graag groeien. We starten met een bepaalde bezetting die binnen x-aantal jaren mogelijk heel anders zal zijn.
U zingt mee en dirigeert niet. Bent u een van de solisten van het Victoria Consort?
EVN: De musici moeten meer doen dan gewoon zingen. Zijn moeten ook actief meedenken. Daarom zingen we zonder dat er een dirigent vooraan staat. Dit vraagt een grote verantwoordelijkheid en betrokkenheid van elke zanger individueel. Het houdt meer risico in maar geeft ook een grotere return. Ik dirigeer bewust niet. Als artistiek leider leid ik wel de repetities en maak duidelijk hoe ik de dingen wil horen maar tijdens de uitvoering ben ik collega zanger. In de historische praktijk zien we dat de zangers rond één boek staan en uit dat boek zingen. Niemand heeft een partituur in de hand. Door dat wel te doen groeit er meer individualisme en dat wil ik er uit. Vroeger deden die zangers niets anders dan samen repeteren. Ze hadden veel meer studie- en oefentijd. Ze hadden ook geen last van al de massa’s klanken waarmee we in onze tijd overspoeld worden. Je hoort polyfonie en meteen daarna is het weer wat anders. Het houdt niet op. Dat vraagt een aanpassing van onze zangers die destijds niet nodig was. Dat is moeilijk.
Samen rond een zangboek staan, geeft een betere koorklank. Ik wil ook experimenteren met de opstellingen. Zo werd er gezongen voor het kapittel terwijl de mensen rondliepen tijdens misvieringen in de kerk. Of er werd voor een al dan niet rijke gilde in de gildekapel gemusiceerd. Er waren geen concerten zoals nu die een anderhalf uur duren en waar het publiek muisstil zit te luisteren, op zijn stoel vastgekluisterd.
Polyfonie is esotherisch, mystiek. Daar willen we het publiek mee confronteren, mee deel van laten uitmaken. Polyfonie moet in akoestische ruimtes zoals (gotische) kerken uitgevoerd worden en niet in culturele centra en concertzalen. Die missen die akoestiek en die sfeer. Die elementen zijn gewoon een onderdeel van de polyfonie.
Klassiek Centraal steunt ten volle het Victioria Consort en zal als perspartner het ensemble van dichtbij opvolgen. We zullen kort op de bal spelen en u, zoals de mogelijkheden waarover we beschikken het toelaten, op de hoogte houden van de vorderingen van dit ambitievolle ensemble.
