Dit keer in de Nationale Opera in Amsterdam geen zelden gespeeld werk of rariteit, maar een geliefde topper uit het gangbare repertoire: Verdi’s La Forza del Destino. Een complex verhaal waarin noodlot zich op noodlot stapelt. Regisseur Christoph Loy slaagt erin de plot in een eenheidsdecor helder uit te beelden, en tegelijkertijd toch de grote diversiteit van plaats duidelijk te maken. De dramatische muziek van Verdi wordt door dirigent Michele Mariotti schitterend gediend.

Het indringende thema van het noodlot komt al voor in de ouverture, die ook los van de opera een populair stuk muziek is en die hoort bij de tweede versie die Verdi van zijn opera in 1869 maakte. Christoph Loy gebruikt de muziek van de ouverture als middel om de rigoureuze verhoudingen binnen de Spaanse adellijke familie di Calatrava aan te geven. Loy keert terug naar het verleden en we zijn getuige van een gezinstafereel waarbij Leonora en haar broer Carlos als kinderen streng terechtgewezen worden als ze in jeugdige speelsheid naar de vrijheid verlangen. Een Mariabeeld verwijst naar de rol van de religie in de strenge familie (en in het verhaal van de opera). Aan het slot van de ouverture neemt de kleine Leonora haar gestrafte broer sussend op schoot, een beeld dat op het einde van de opera herhaald in gewijzigde verhoudingen wordt: een stervende Leonora houdt als een pietà haar door haar broer gedode geliefde in de armen. Het beeld van de herinnering aan vroeger is schrijnende realiteit geworden.

Don Alvaro komt zijn geliefde Leonora schaken in het huis van haar vader, de markies van Calatrava, die het huwelijk verboden heeft. Alvaro wordt betrapt en doodt per ongeluk Leonora’s vader. In een laatste ademstoot vervloekt hij zijn dochter. Alvaro en Leonora vluchten voor Leonora’s broer Carlos, die zweert dat hij hun vader zal wreken. Leonora trekt zich terug in een grot nabij een klooster. Alvaro gaat in het leger en ontmoet op het slagveld Carlos, die hij in een gevecht zwaar verwondt. Alvaro gaat boete doen in het klooster dichtbij de schuilplaats van Leonora, maar Carlos komt hem hier nogmaals uitdagen. Dodelijk getroffen, steekt Carlos ook zijn zuster Leonora neer, die in de armen van Alvaro sterft. De vervloeking van haar vader is Leonora als een onontkoombaar lot blijven achtervolgen. Het noodlot heeft zich voltrokken.

Coherente regie

De ruime kamer waarin de opera begint, blijft doorheen heel het stuk het decor bepalen. Telkens gevarieerd naargelang de inhoud van het tafereel. Gezien de vele wisselingen van plaats en grote tijdsverschillen is het een kluif voor de regisseur om het verhaal coherent te houden en de spanning te bewaren. Christof Loy is daar goed in geslaagd. Rekwisieten als het grote kruisbeeld of een achtergrond-videobeeld suggereren de locatie van de herberg, het klooster en het legerkamp. De video-projecties zijn soms functioneel als plaatsaanduiding, maar soms overbodige close ups als trend-verschijnsel. Daarnaast is de personenregie scherp uitgedacht en vooral uitgevoerd om de felle confrontaties aangrijpend en spannend te houden. De opgejaagde personages die elkaar op verrassende momenten op onverwachte plaatsen ontmoeten, houden de greep van het noodlot levendig. Het schot ontketent een onverzoenbaar en hatelijk conflict tussen de zoon van de markies Di Vargas en de vreemdeling Alvaro, gebaseerd op aanmatigend standenbewustzijn en racistische vooroordelen. De liefde van Leonora di Vargas voor Don Alvaro is daarin machteloos. Loy focust niet zozeer op de context van de oorlog of het racisme, maar vooral op het schrijnende lot van het individu, en houdt op die manier het verhaal aangrijpend.

Dramatische kracht

Eva-Maria Westbroek maakte haar debuut in de rol van Leonora in 2008 in de Muntschouwburg. Het was tegelijk haar debuut in Brussel en de afscheidsvoorstelling van Kazushi Ono als chef-dirigent van de Munt. Ondertussen heeft de zangeres alleen maar topmomenten gekend – zowel internationaal als in de Nationale Opera in Amsterdam. Deze Leonora bevestigt eens te meer haar dramatische kracht en haar inzicht om een personage tot leven te brengen. Ze belichaamt de vastberadenheid waarmee de opgejaagde Leonora de rust zoekt die haar de kracht moet geven om haar liefde en trouw niet te verloochenen. Maar ze is ook de “lieflijke engel”, “un angelo” waarnaar Verdi in het libretto talloze keren verwijst. Haar stembeheersing is indrukwekkend, wat haar toelaat met dramatische kracht te zingen, maar in haar prachtige aria in het vierde bedrijf Pace, pace ook met het zachtste piano. Uiteraard een hoogtepunt van de voorstelling. De twee mannelijke hoofdrollen vulden hun rol als hatelijke tegenstanders perfect in. Voor tenor Roberto Aronica in de rol van de geliefde Alvaro heb ik vocaal wel wat reserve: er wordt zeer veel kracht gevergd van zijn stem, en die heeft hij zeker, maar hij gaat soms wel wat ongenuanceerd doorzingen, zodat die kracht wel eens krachtpatserig wordt, wat niet zo fraai is. Franco Vassallo gaf met zijn donker stemgeluid overtuigend de op wraak beluste en boosaardige broer Carlos di Vargas gestalte. De andere partijen waren homogeen en goed bezet met onder andere de vinnige Preziosilla van Veronica Simeoni en de komische Fra Melitone van Alessandro Corbelli.

Een Verdi-opera met zo’n melodische en harmonische rijkdom biedt een prachtige startkans voor de jonge Italiaanse dirigent Michele Mariotti, die zijn debuut maakt bij de Nationale Opera. Hij dirigeerde het Nederlands Philharmonisch Orkest met veel engagement en nooit aflatende aandacht voor zowel orkest als zangers. We kregen dan ook een superrijke orkestklank en zijn prestatie werd met groot applaus door het publiek beloond. Voeg daarbij dat het Koor van de Nationale Opera – dat een boeiend kader vormt rond de protagonisten – uitstekend was, en het mag duidelijk zijn dat deze voorstelling van La Forza del Destino een voltreffer was.

• WAT: Giuseppe Verdi | La Forza del Destino
• WAAR: De Nationale Opera Amsterdam
• WANNEER: 22 september 2017
• REGIE: Christoph Loy
• STEMMEN: Eva-Maria Westbroek, Roberto Aronica, Franco Vassallo, Veronica Simeoni, Alessandro Corbelli, James Creswell, Vitalij Kowaljow, Roberta Alexander
• MUZIEK: Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Michele Mariotti, Koor van de Nationale Opera o.l.v. Ching-Lien Wu
• FOTO’S: © Monika Rittershaus