Het eerste saxofoonconcerto van Paul Gilson uit 1901, is eindelijk terecht. Luc Vertommen, dirigent en specialist van Belgische muziek voor blazers, vond dit topstuk uit de Belgische muziekgeschiedenis bij een antiquair in Zuid-Frankrijk. De partituur is inmiddels aangekocht door de bibliotheek van het Conservatorium van Brussel.
Het allereerste concerto voor saxofoon en symfonisch orkest was van de hand van de Belgische componist Paul Gilson. Helaas raakte de originele partituur verloren en werd het nooit in zijn originele vorm uitgevoerd. Nu de partituur is teruggevonden komt daarin hopelijk snel verandering.
Een bijzondere opdracht uit Boston
Het saxofoonconcerto van Gilson ontstond na een bijzondere opdracht uit Boston. Elisa Hall, een bekende mecenas en amateursaxofoniste, was directeur van de Orchestral Club of Boston. Ze werd voornamelijk bekend omdat Claude Debussy voor haar een Rhapsodie voor saxofoon en orkest componeerde.
Hall speelde saxofoon op doktersadvies om haar opkomende doofheid tegen te gaan en studeerde aan het conservatorium van Parijs. Ze was de eerste saxofoniste die optrad als solist met het Boston Symphony Orchestra. Als mecenas bestelde ze bij 17 (vooral Franse) componisten werken voor het instrument dat de Belg Adolphe Sax in 1841 had gelanceerd.
Rond 1895 ontving Claude Debussy deze opmerkelijke opdracht. Hij was snel om de aanzienlijke cheque op te strijken maar vergat compleet om het werk af te maken. Debussy werkte er met tussenpozen aan tussen 1901 en 1908, het jaar dat hij het werk opstuurde naar Elisa Hall.
Een bijzondere Belg
De enige Belg in de rij toondichters die Hall contacteerde was Paul Gilson. Hij is onze voornaamste componist uit de tweede helft van de 19de eeuw en genoot aanzien in binnen- en buitenland. Gilson componeerde in 1901-1902 zijn Premier Concerto voor saxofoon en orkest. Zijn stuk is daardoor het allereerste concerto ter wereld voor de saxofoon.
Gilson benut in dit werk alle virtuoze en muzikale mogelijkheden van de saxofoon. Daardoor was het voor Elisa Hall trouwens veel te moeilijk. Ze zou het uiteindelijk nooit spelen. De partituur kwam ook nooit in de Elisa Hall Collection van het New England Conservatory in Boston terecht waar de andere partituren en opdrachten van de Amerikaanse zich bevinden. De orkestpartituur ging verloren, waardoor het werk in zijn originele vorm met symfonisch orkest nooit gespeeld kon worden. Het enige wat ervan overbleef, was een versie met piano waarvan Paul Gilson, als revanche, de naam van de opdrachtgever had doorgehaald.
Een lange zoektocht
Na de dood van Paul Gilson in 1942 raakten veel van zijn originele partituren verloren. Sommige kwamen terecht in het Fonds Paul Gilson, een schenking van zijn leerling Gaston Brenta aan de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium van Brussel.
Een andere leerling en vriend van Gilson, Jules Blangenois, kwam ook in het bezit van een groot gedeelte van zijn werken voor blazers. Een van zijn leerlingen vluchtte na de Tweede Wereldoorlog met een deel van dit archief naar het zuiden van Frankrijk. Daar doken de manuscripten enkele jaren geleden op toen na zijn dood een antiquair de oude kasten (met inhoud) opkocht. De antiquair contacteerde Gilson-kenner Luc Vertommen. De lange zoektocht naar het allereerste saxofoonconcerto kwam daarmee afgelopen weekend tot een einde. Vertommen heeft de originele partituur naar ons land teruggebracht.
De partituur werd verworven met de steun van de bibliotheek van het Conservatorium van Brussel en doctoraatstudent en saxofonist Kurt Bertels.
De vondst maakt mogelijk dat dit schitterende werk weldra na 116 jaar eindelijk zal weerklinken op de nationale en internationale concertpodia. Hopelijk zal het publiek snel kunnen kennismaken met het allereerste concerto van de belangrijkste componist van zijn generatie die een mijlpaal componeerde voor het belangrijkste muziekinstrument uitgevonden door een Belg.
Meer info • Luc Vertommen: luc.vertommen@telenet.be of 0475.678655
- WAT: Eerste saxofoonconcerto teruggevonden
- WIE: Paul Gilson – Kurt Bertels
- Foto: m.t.
