Gouden label Honderdduizenden hits
Het is bijna ondenkbaar dat u, als liefhebber van muziek in het algemeen en van piano in het bijzonder, haar nog niet zou kennen, al was het maar via YouTube: honderdduizenden hits op Valentina Lisitsa bij elk stukje Chopin, Liszt, Rachmaninov enz. dat u daar kan beluisteren. Een grote documentaire waarde, YouTube. De bedenkelijke klankkwaliteit laten we hier buiten beschouwing. You can’t have it all.
Gouden label Honderdduizenden hits
Het is bijna ondenkbaar dat u, als liefhebber van muziek in het algemeen en van piano in het bijzonder, haar nog niet zou kennen, al was het maar via YouTube: honderdduizenden hits op Valentina Lisitsa bij elk stukje Chopin, Liszt, Rachmaninov enz. dat u daar kan beluisteren. Een grote documentaire waarde, YouTube. De bedenkelijke klankkwaliteit laten we hier buiten beschouwing. You can’t have it all.
Als driejarig ukje tokkelde Valentina Lisitsa (°1973 in Kiev) al op de piano. Zeer snel daarna begon ze ook echt piano te studeren. Want talent mag dan wel aanwezig zijn, al de rest is hard werken. En kent u veel kinderen die spontaan aan de piano gaan zitten zwoegen? Gelukkig zijn die er wel…
In het topblad “Intelligent Life” (The Economist) vertelt Mitsuko Uchida – ook zij was een wonderkind – over haar jeugd. Het ergste wat je een kind met talent kan aandoen, is de wereld rondtrekken in het “prodigy circus” (sic). Dat had men Leopold Mozart maar eens moeten uitleggen. Psychologen zullen u daarover veel meer kunnen vertellen… Ook Lisitsa bleef niet gespaard van allerlei gekke toestanden. Na de val van de muur is ze uit Rusland gevlucht naar het vaak verguisde Amerika, maar waar praktisch in elke stad en aan elke universiteit een orkest bestaat… Say no more.
Toch weet ze nog pittige anekdotes te vertellen van toen ze in het begin van deze eeuw besloot een carrière als soliste uit te bouwen. Toen trof ze een impresario die haar engageerde voor haar looks en haar enkel inzette als vervangster voor een andere blonde Russische pianiste.
Valentina Lisitsa ís een knappe verschijning met lang blond haar, die graag in een schitterende jurk met blote schouders en mooi décolleté op het podium komt. So what. Ik leerde haar kennen op de radio: een kennismaking die wel degelijk ‘non suspecto’ was. Een soort blinde luistertest dus… Betoverend was het en dat is het nog steeds.
Haar gedurfde maar zo subtiele rubato’s, haar schier bovenmenselijk Fingerspitzengefühl, haar emotionele kracht, trefzekere techniek… raken ook een doorgewinterde melomaan tot op het bot, ook al is die nochtans wel wat gewoon.
Tranen in de ogen
We maken een sprongetje en laten haar rijkgevuld verleden voor wat het is: memories are made of this. De vier pianoconcerto’s van pianist-componist Sergey Rachmaninov (1873-1943) en zijn Rapsodie op een thema van Paganini vormen samen het Rachmaninov Project dat opgenomen werd in de befaamde Abbey Road Studios in Londen.
Dixit Lisitsa: “Met die werken alleen al, kan je ‘n hele carrière vullen”. Het resultaat kwam alles behalve toevallig tot stand, hoewel ze doodleuk vertelt: “Ik arriveerde in de studio voor de repetitie en knikte goeiedag tegen iedereen. De dirigent en ikzelf wisselden een blik van verstandhouding – we wisten wat er moest gebeuren – en hop, meteen aan de slag”. Zowel met dirigent Michael Francis als met het London Symphony Orchestra klikte het meteen.
Historische context, musicologische wetenschap en theoretische beschouwingen laten we hier achterwege. De vier pianoconcerto’s van Rachmaninov hebben elk wel een eigen achtergrond. En Paganini is Paganini: voor sommigen een rasechte circusartiest-met-de-viool. Rachmaninov heeft aan die muziek bijzonder belangrijke ingrediënten en dito dimensie toegevoegd. Interessant om te weten maar niet noodzakelijk om te genieten van deze diepgaande muziek in een op zijn zachtst uitgedrukt puntgave uitvoering. Romantiek maar zonder slijm. Het overbekende tweede deel van het tweede concerto speelt Lisitsa zelfs iets sneller dan ‘normaal’.
Michael Francis vraagt zich af waarom Valentina Lisitsa eigenlijk niet bekender is. “She is such an exceptional talent, with tremendous power and total technical ability. She produces such a real beauty”.
Producer Michael Fine: “Dit heb ik in meer dan dertig jaar praktijk nooit meegemaakt. Iedereen vergat dat we met een opname bezig waren”. Een en ander werd ingeblikt in nauwelijks twee goed gevulde dagen. “Is was an incredible fun”, voegt Valentina eraan toe.
Voor de audiofielen onder u. De opnamekwaliteit (dynamiek en klankbeeld) – Decca oblige – is al evenzeer topklasse. En pittig detail: de piano, een Steinway D, werd speciaal uit Hamburg naar Londen gebracht en geïntoneerd door Gerd Finkenstein die net zoals Stefan Knüpfer, zijn collega in Wenen, oren aan zijn hoofd heeft.
Hopelijk draagt deze productie bij tot de definitieve doorbraak van deze ‘pianoprinses’ zoals er toch wel zeer weinig te vinden zijn. Ik krijg er tranen in de ogen van. Voor mij is dit dé dubbel-cd van het seizoen. Tenslotte ook nog deze tip: Valentina Lisitsa Live in Albert Hall – Decca cd 4784572 en dvd 0743599.
