De pianoliefhebber wordt de laatste maanden verwend met een niet aflatende stroom nieuwe releases. De oogst is rijk, feest alom! Vooral het Duitse Ars label timmert flink aan de weg. De onvolprezen Uta Weyand werd hier al uitvoerig besproken, maar met Klavier Romantik van de Geoorgische pianiste Shorena Tsintsabadze en Couleurs Sonores van de Rus Konstantin Semilakovs wordt duidelijk dat het label nadrukkelijk ook naar het oosten kijkt bij het scouten van talent.
Maar ook Naxos doet met een nieuwe cd van Ralph van Raat en het verrassend debuut van de jonge Oekraiener Dmytro Choni een duit in het zakje.
Knappe Klavier Romantik
Tsintsabadze verrast met de zelden gespeelde Symphonische Etudes van Schumann in combinatie met de Intermezzi van Brahms en Chopins Grande Polonaise Brillante. Schumann zelf vond zijn Symphonische Etudes niet geschikt voor uitvoering in het openbaar, iets waar zijn bewonderaar Brahms het niet mee eens was. Die voegde na het overlijden van zijn vriend aan de twaalf variaties op een thema zelfs nog vijf andere toe en ging tot uitgave over.
Tsintsabadze bereidt de luisteraar een fascinerende luisterervaring door van deze weinig toegankelijke oefenstukken een volwaardige voordracht te maken. Daar is behalve een vlekkeloze techniek ook een buitengewone muzikaliteit voor nodig. Tsintsabadze beschikt in ruime mate over alle twee, waardoor ze op soevereine wijze de meest uiteenlopende stemmingswisselingen van deze korte stukjes weet te treffen. Ook haar interpretatie van de Drei Intermezzi van Brahms verdient lof. Achter deze rond eenvoudige thema’s opgebouwde stukken, gaat een wereld van emotie schuil. Ook met deze zieleroerselen van een oudere heer heeft zij geen moeite. Evenmin trouwens met de uitsmijter van deze cd: dat pièce de résistance van Chopin, de Grande Polonaise Brillante. Hier wint de uitbundige virtuositeit het wel enigszins van de romantiek. Het is haar vergeven. Je bent jong en je wilt wat. Dit staaltje vuurwerk vormt een waardige afsluiting van een prachtige cd. De opname is voorbeeldig, de Bösendorfer vleugel klinkt sonoor en rond, is in staat tot de uiterste dynamiek, maar altijd een plezier voor het oor.
Het bonte kleurboek van Skriabin
Van heel ander laken een pak is Konstantins Semilakovs cd Couleur Soneurs met werken van Alexander Skriabin. De composities op deze cd schetsen de muzikale ontwikkeling van de componist. Zo is in 24 preludes op.11 de geest van Skriabins grote inspiratiebron Chopin nog duidelijk aanwezig om in de tweedelige 4de Sonata plaats te maken voor een meer op persoonlijke filosofie geënte dramatische vorm. Is hier nog sprake van een opbouw uit verschillende delen, in de 7de Sonata heeft Skriabin zich bevrijd van deze ballast uit het verleden. Het was een van zijn lievelingswerken. Hij gaf het de titel Witte Mis en kende aan bepaalde delen van het werk een symbolische betekenis toe, zoals vormloze wolken, vonken van een fontein van vuur en klokken die aan de wolken hangen en de mensheid naar het Mysterium roepen. Het geeft een indringende kijk in de denk- en klank wereld van deze wonderlijke componist. De cd besluit met de 5 Préludes op.74.
De hier weinig bekende Litouwse pianist Konstantins Semilakovs overtuigt op elk vlak. Zijn interpretatie is bij vlagen indrukwekkend. Skriabin vraagt het uiterste van de interpreet. Die moet in staat zijn tot zo ongeveer alles om de extreme rijkdom aan gevoelens en ideeën van de componist over het voetlicht te krijgen. Van verstilling tot opperste extase en alles wat daar tussen ligt, en dan ook nog in een taal die de grenzen van de door Chopin en Liszt bepaalde pianistiek nog een flink stuk verder oprekt en waarin de harmonische wetten steeds verder met voeten getreden worden of anders geïnterpreteerd worden.
Semilakovs blijft met gemak overeind in deze roller coaster van emoties en technisch vernuft. Hoogtepunt van de cd is voor mij de 7de sonate, waar de felle contrasten tussen ragfijne etherische klanken en knallende akkoordensalvo’s voor een fascinerende ervaring zorgen en de luisteraar onder klokgelui het Mysterium ingezogen wordt.
Een bijzondere muzikale fruitmand
Hoofdmoot op de nieuwe cd Piano Rarities van de alom gelauwerde Nederlandse pianist Ralph van Raat wordt gevormd door werk van Pierre Boulez. Zijn Prélude, Toccata en Scherzo (1944) is zelfs een wereldpremière, maar ook 12 Notations (1945) en Une page d’éphiméride (2005) kom je niet vaak tegen op een cd. Voeg daarbij nog enkele minder bekende werken van grootmeesters als Debsssy, Messiaen en Ravel en je hebt een van de avontuurlijkste cd’s van de laatste tijd.
Pierre Boulez’ drieluik Prélude, Toccata en Scherzo mag dan een jeugdwerk zijn, aan de rijkdom van inventies, gekenmerkt door dynamische extremen en het uiterste pianistisch kunnen dat van de uitvoerder gevraagd wordt, is dat niet te horen.
De Prélude opent somber en expressief om te ontaarden in vreemde ritmiek en gamelanachtige klanken. Toccata wisselt een steeds intenser wordende chromatische notensliert af met expressieve uitbarstingen. Ook in het Scherzo speelt het contrast een hoofdrol: een bewegelijk percussief openingsthema wordt afgewisseld door een statisch thema dat aan het luiden van een klok doet denken.
In de 12 Notations die Boulez een paar maanden later componeerde, bekeerde decomponist zich onder invloed van Webern tot korte, zeer geconcentreerde stukjes, waar elke noot zijn precieze plaats heeft, elke stemming bepaald is en alle elementen tot de essentie zijn teruggebracht. Het getal twaalf speelt een grote rol in deze miniaturen die stuk voor stuk uit twaalf maten bestaan en allen van dezelfde reeks van twaalf tonen gebruik maken. Ondanks deze overeenkomsten konden deze miniaturen niet meer van elkaar verschillen. Boulez weet de meest diverse sferen op te roepen van puur impressionisme tot onregelmatige ritmiek en etnische invloeden.
In de twee delen voor piano solo uit Messsiaens werk voor groot orkest Des Canyons aux étoiles en het aansluitende La Fauvette passerinette (herontdekt in 2012) geeft Messiaen uiting aan zijn fascinatie voor de wereld van onze gevederde vrienden. Met energiek en virtuoos spel, krachtige clusters en ragfijne dialogen roept Van Raat hier een klankwereld op die in de klassieke muziek zijn weerga niet kent. Subtiele vogelzang afgewisseld met zware clusters waarbij Van Raat het elbogenwerk niet schuwt, zorgt voor spannende contrasten.
Van Raat besluit zijn rariteiten kabinet met Ravels net geen minuut durende meesterwerk Menuet in cis klein.
Dat Van Raat als geen ander thuis is in dit repertoire valt niet te ontkennen. Vooral in het priegelwerk van Boulez, waar alles zijn plek moet hebben, bewijst hij zijn meesterschap. Misschien vormt zijn academische achtergrond – hij is ook musicoloog – soms een handicap en drijft hij zijn Werktreue bij vlagen te ver door. Dan krijgen zijn interpretaties iets steriels. In het cerebrale werk van Boulez stoort dat niet zo, maar in Debussy’s Etude retrouvée en Les Soirs illuminés pas l’ardeur du charbon en ook bij Messiaen mis je fantasie en sfeer. Daar zou je willen dat Van Raat iets minder afstandelijkheid was en de teugels eens liet vieren.
Denderend debuut
Tot slot mag de debuut cd van de jonge Oekraïense pianist Dmytro Choni uitgebracht op Naxos niet onvermeld blijven. De winnaar van de Paloma O’Shea Santander International Piano Competition editie 2018 krijgt hier de kans om zich waar te maken en grijpt die met beide handen. Naast de obligate Debussy (tegenwoordig op bijna elke piano cd terug te vinden) vinden we een aantal minder gespeelde werken van Ginastera, Lygeti en Prokoviev.
Openingsnummer Images Livre 1 van Debussy toont een pianist die op het gebied van techniek niets meer te leren heeft – ook zijn tempi zijn prima – maar die op het gebied van klankkleur en interpretatie nog wel vooruitgang kan boeken. Of ligt het aan de ietwat kale piano waar Choni het mee moet doen? Misschien was Ginastera geen hoogvlieger, maar de hier gepresenteerde Eerste Sonate is zeker het aanhoren waard. Het werk begint nerveus met terugkerende en contrasterende ritmische motieven, een sfeer die in het tweede deel omslaat tot een rustige meditatie om dan in het slotdeel plaats te maken voor frenetiek ritmisch geweld. Het vuur spat ervan af!
Het contrast met Lygeti’s Étude Arc-en-Ciel is groot. Prachtige dromerige meditatieve muziek, die het moet doen met een wat zakelijke uitvoering.
Prokoviev’s Zesde Sonate (1923) slingert de luisteraar heen en weer tussen uitersten: flinke porties knellende harmonieën, overdonderende repeterende akkoorden, krachtige ritmische accenten, afgewisseld met meer reflectieve, dromerige passages, alles overgoten met een stevige dosis beklemming. Echt opgelucht ademhalen is er niet bij. Prokovievs klankwereld waar harmonie en dissonant hand in hand gaan, blijft één van de eigenaardigste in de klassiek muziek. Mooi van lelijkheid, zou je kunnen zeggen.
Choni levert zeker een bijzondere prestatie, maar techniek is maar een deel van het verhaal. Wil hij zich tot een ware troubadour ontwikkelen dan zal hij op het gebied van frasering, timbre en toucher nog wat vooruitgang moeten boeken.
- WIE: Shorena Tsintsabadze
WAT: Klavier Romantik – Schumann, Brahms , Chopin
UITGAVE: Ars® Produktion, 38303
FOTO: mt
BESTEL HIER: JPC - WIE: Konstantin Semilakov
WAT: Couleurs Sonores
UITGAVE: Ars® Produktion, 38572
FOTO: mt
BESTEL HIER: JPC - WIE: Ralph van Raat
WAT: French Piano Rarities
UITGAVE: Naxos 8.573894
Foto: mt
BESTEL HIER: JPC - WIE: Dmytro Choni
WAT:2018 Winner XIX Paloma O’Shea Santander International Piano Competition
UITGAVE: Naxos 8.574136
Foto: mt
BESTEL HIER: JPC
