Nominatie Gouden Label – Even het geheugen opfrissen. De Thracische held Spartacus was een Romeinse slaaf die een grote slavenopstand leidde in de eerste eeuw voor Christus. Zijn leger van ontsnapte slaven versloeg het Romeinse leger in verschillende veldslagen. Een verhaal dat tot de verbeelding spreekt en voer is voor kunstenaars. Stanley Kubrick maakte in 1960 de film Spartacus met Kirk Douglas in de hoofdrol, nadien volgden nog een paar remakes.
Balletversie
Aram Katsjatoerian componeerde in 1956 een ballet over dit onderwerp dat voor het eerst in 1956 in Leningrad werd opgevoerd. Het is echter de versie uit 1968 van choreograaf Joeri Grigorovitsj die het stuk tot een klassieker maakte in het repertoire van het Bolshoiballet. Door het wisselen van snelle en trage tempi, weglatingen en aanvullingen verkreeg hij een groter dramaturgisch draagvlak en choreografisch een scala aan mogelijkheden.
Het conflict tussen twee helden, Spartacus en Crassus, met als echo de tegenstelling tussen de twee vrouwelijke hoofdpersonages, Spartacus’ lyrische geliefde Phrygia en Crassus’ koele en berekende minnares Aegina. De dansante belichaming van tegenstellingen. De weelderige orkestratie van Katsjatoerian was voor Grigorovitsj een zuurstofrijke inspiratiebron, die hij met een groot inlevingsvermogen uitpuurt en op een ongeëvenaarde manier in danstaal omzet. Hij verlegt voortdurend de focus. Zijn choreografie komt over als een precieus samengestelde mozaïek van snelle en turbulente sequenties met klemtonen op de maat van de muziek, met daarnaast verstilde en innige momenten. Hij slaagt er in het leven met zijn passies en emoties in beeld te brengen. Het verzet tegen geweld en de drang naar vrijheid is en blijft brandend actueel.
Het ballet groeide uit tot een legendarische productie die wereldwijd volle zalen lokte. Vermeldenswaard: Grigorovitsj veranderde het belang van het mannelijke corps de ballet dat alle aandacht krijgt en maakte er een mannensaga van. Zijn choreografie zit vol krachtig, viriel, atletisch ballet voor mannen en elegante ingewikkelde passen voor ballerina’s.
Ballet Vlaanderen brengt het spektakelballet Spartacus in Grigorovitsj’ jubileumjaar, waarin wereldwijd de 90ste verjaardag van deze grootmeester wordt gevierd. Naast het Bayerische Staatsballet is Ballet Vlaanderen het tweede gezelschap ter wereld dat dit ballet mag uitvoeren van het Bolshoi. Een voorstelling die met discipline, passie, focus en empathie feilloos wordt neergezet. De techniek en kracht van de vier hoofdrollen én corps de ballet in deze marathonvoorstelling is uitstekend. De bekende muziek van Aram Katsjatoerian wordt live uitgevoerd door het Brussels Philharmonic onder leiding van de Armeense dirigent Karen Durgaryan. Ook het koor Fine Fleur verleende zijn medewerking.
Sterdansers: Wim Vanlessen versus Ivan Vasiliev
We keken vol verwachting uit naar de interpretatie van principal Wim Vanlessen, maar door een kleine blessure, opgelopen tijdens een repetitie, kon hij de première niet dansen. Deze danser is niet gewoon goed maar excelleert telkens. Gelukkig herstelt hij voorspoedig en danst de voorstellingen op 3 en 5 februari. Hij zou die zware partij trouwens alternerend dansen met de wereldster Ivan Vasiliev. Deze begon zijn carrière bij het Bolshoi Ballet. Samen met Natalia Osipova groeiden ze uit tot het gouden koppel van het gezelschap. Momenteel is hij onder contract bij het American Ballet Theatre in New York.
Wim Vanlessen en Ivan Vasiliev zijn fysiek twee totaal verschillende dansers. Vanlessen is eerder tenger van bouw en beschikt over een fantastische sprongtechniek. Hij zweeft door de lucht en weet zich als geen ander mentaal en emotioneel in te leven in een personage. Vasiliev daarentegen is veel robuuster en staat bekend voor zijn atletische, haast dierlijke dansstijl, zijn explosieve sprongtechniek en zijn schier onuitputtelijke energie. Kwaliteiten die hem de bijnaam The Russian Rocket opleverden.
Spartacus – dans der vrijheid
Het imposante decor van de Armeense decor-en kostuumontwerper Simon Virsaladze toont meteen de grootsheid van het Romeinse Rijk. Een elite van Romeinse krijgers met hun standaards staat in gelid opgesteld en paradeert triomfantelijk in ganzenpas over de scène. De Romeinse generaal, Crassus, een impressionante prestatie van gastdanser Jonah Cook, sleept na een brutale veldslag tegen Tracië zijn gevangenen als slaven naar Rome, onder hen ook Spartacus en Phrygia, gedanst door de frêle Anastasia Stashkevitch. De slaven wentelen zich dicht bij de grond in hun onfortuinlijke lot in een trage dans.
Aansluitend volgt een feest voor de overwinnaars, opgeluisterd door vier mimespelers en vijf courtisanes onder wie de hoogste courtisane Aegina, een sluwe berekende vrouw, op een sensuele en indrukwekkende manier gestalte gegeven door de knappe Nancy Osbaldeston. Ze is jaloers wanneer ze merkt dat Crassus zijn oog op het slavinnetje Phrygia heeft laten vallen. Ze gooit al haar verleidingskunsten in de strijd met een zwoele Oosters aandoende dans met prachtige pirouettes, waarbij ze door het langzaam optillen van de armen zich als een spiraal de ruimte in klieft. Een knap effect.
Macht ontaardt vaak in wellust en wreedheid. Het feest krijgt orgastische dimensies. Spartacus wordt als gladiator in een man tot man-gevecht gedwongen en doodt zijn tegenstander. Hij blijft alleen op de scène achter. Radeloos omdat hij een onschuldige doodde, beslist hij om zich te verzetten. Ivan Vasiliev geeft dan een solo ten beste met danstechnisch enkele sprongen, zijn reputatie alle eer aandoende, waarvan je mond openvalt. Hij krijgt zijn medeslaven mee in het verzet.
Tweede deel
In het tweede deel zien we de herders aan het werk. Choreograaf Grigorovitsj implementeert elementen uit de eigen volkscultuur in een snelle wervelende reidans, opgesmukt met moderne toetsen. Aansluitend volgt een intimistische pas de deux tussen Spartacus en zijn geliefde Phrygia. Dans in zijn puurste vorm. Hij drapeert haar rond zijn tors. Intiemer kan het niet zijn. Er volgen ook een paar impressionante lifts.
Aegina krijgt het podium voor haar alleen en danst pittig en uitdagend een sensuele solo, waarin ze de diva in zichzelf loslaat. Het zijn niet altijd de ingewikkelde passen of virtuoze sprongen die aanslaan. Ook met eenvoudige bewegingen kan men imponeren. Zoals de Romeinse dames die enkel de voeten synchroon van positie laten veranderen. Crassus en Spartacus komen tegenover elkaar te staan, waarbij Crassus het onderspit delft en afdruipt.
Derde deel
De listige en manipulatieve Aegina lokt de herders in de val. Ze geilt de mannen op in een suggestieve, wellustige dans met een herdersstaf. In een zinnelijke, troebele roes dansen de herders in snelle galopjes. In deze woelige context proberen Spartacus en Phrygia in enkele gestolen momenten hun liefde drijvende te houden. Ze creëren hun eigen kosmos in een intieme, tedere pas de deux. Even later worden de mannen overmeesterd. Spartacus snelt ter hulp maar wordt door de overmacht op hun lansen gespiesd. Zijn dood slaat een krater van verdriet in het hart van Phrygia. Het eindbeeld is bijzonder pakkend en krachtig. De dode Spartacus wordt door enkele mannen gedragen. Rouwende vrouwen in lange gewaden vormen er een cirkel omheen die zich stilaan sluit. Spartacus, die de revolutionaire dapperheid belichaamt, wordt in de hoogte geheven en Phrygia legt, in een laatste eerbetoon, zijn schild op zijn borst.
Deze voorstelling – doordrongen van een magnetische spanning – is een succes omdat alles samenvalt. Het plaatje is compleet: prachtige muziek, virtuoze dans, overtuigende karakterportretten getuigend van kwetsbaarheid en kracht. De emotie sleept je mee. Een fascinerende voorstelling die blijft nazinderen en werd beloond met een minutenlange staande ovatie.
De oude meester en levende legende, Joeri Grogorovitsj, was aanwezig op de première en zag dat het goed was. Ballet Vlaanderen blijft met deze indringende balletvoorstelling zeker niet onder de radar.
WAT: Spartacus
WIE: Ballet Vlaanderen, Brussels Philharmonic o.l.v. Karen Durgaryan, Fine Fleur
CHOREOGRAFIE: Joeri Grigorovitsj
MUZIEK: Aram Katsjatoerian
DECOR: Simon Virsaladze
WAAR: Stadsschouwburg Antwerpen
GEZIEN OP: vrijdag 27 januari 2017
Foto’s © Filip Van Roe
