Gouden Label Met de uitvoering van vioolconcerti zijn we vertrouwd. Maar, wat als de dirigent zelf een violist is? Wel, dan is het resultaat verbluffend. Op deze cd toch. Mocht U het Vioolconcerto van Korngold nog niet kennen, dan is het nu het moment van uw leven.
Gouden Label Met de uitvoering van vioolconcerti zijn we vertrouwd. Maar, wat als de dirigent zelf een violist is? Wel, dan is het resultaat verbluffend. Op deze cd toch. Mocht U het Vioolconcerto van Korngold nog niet kennen, dan is het nu het moment van uw leven. Violist Laurent Korcia (°1964) en dirigent/violist Jean-Jacques Kantorow (°1945) kregen nl. een Diapason d’Or voor hun uitvoering van de vioolconcerti van Tsjaikofski en Korngold. En dan nog wel met een Belgisch orkest! Ons eigenste Orchestre philharmonique Royal de Liège. Bravo, chers amis!
Sta mij toe dat ik gezien de overbekendheid van het vioolconcerto van Tsjaikofski, het voor de gelegenheid heb over de uitvoerders en over het prachtig maar nog steeds te weinig gepeeld en veel te weinig bekend vioolconcerto van de, geef het ook maar toe, ook niet zo bekende Korngold. Maar eerst de uitvoerders. Niet de minsten. Suivez le guide.
De joodse Parijzenaar Laurent Korcia speelde het concerto van Tsjaikofski voor de eerste keer toen hij nog maar achttien was! en Kantorow heeft dit concerto als violist reeds twee keer opgenomen (bvb. op het label Denon). Korcia was al lang fan van Kantorow, kocht al zijn cd’s en bezocht zoveel mogelijk zijn concerten. Nu zijn ze verenigd in wat ze zelf omschrijven als hypersensitieve, epische heldendichten in cinemascoop, aan de rand van de waanzin, in 3D op een reusachtig scherm. Een wonder van Leven en Licht.
Korcia werd aangemoedigd door zijn mentor, de pianist Pierre Barbizet (1922-1990), de directeur van het conservatoire de Marseille en leraar van o.a. Hélène Grimaud, en door de pianiste Geneviève Joy-Dutilleux (inderdaad, maar één lettertje verschil…). Hij studeerde bij de violiste Michèle Auclair (1924-2005), zelf een gewezen leerlinge van Jacques Thibaut en Georges Enesco. Geneviève was de echtgenote van de Franse filmcomponist Antoine Duhamel (°1925) (denk aan “L'Enfant sauvage” (1970) bvb. van François Truffaut).
Na zijn Premier Prix aan het Conservatoire National Supérieur de Musique in Parijs, won Korcia achtereenvolgens de Paganini wedstrijd in Genua, de Jacques Thibaud wedstrijd en de Zino Francescatti wedstrijd in Aix-en-Provence. Hij werd Solist van het Jaar (Victoires de la Musique), kreeg de George Enesco Prijs (SACEM) en de Grand Prix – Academie Charles Cross, en werd Chevalier des Arts et des Lettres. Ondertussen heeft hij de zes sonaten van Ysaÿe opgenomen en een dubbel cd met muziek van Bartok (“Bartokorcia”-naïve).
In september 2008 speelde Korcia twee avonden in een uitverkocht “Les Folies Bergère” in Parijs! De beide avonden werden opgenomen door een Amerikaans televisiestation en werden vertoond op de Amerikaanse televisie. Meer dan voorbeeldig, vindt U niet? Korcia bespeelt de Zahn Stradivarius uit 1719, eigendom van de groep Moët-Hennessy-Louis Vuitton (LVMH). A votre santé.
Jean-Jacques Kantorow, geboren in Cannes, maar van joods-Russische origine, studeerde eerst in Nice en vervolgens aan het Parijse Conservatorium bij de nu vergeten maar ooit legendarische René Benedetti uit Toulon. Op 14-jarige leeftijd won Jean-Jacques er zijn Eerste Prijs. Benedetti was ook de leraar van Christian Ferras (1933-1982) uit Le Touquet-Paris-Plage, die alle grote vioolconcerti opnam voor Deutsche Grammophon met de Berliner o.l.v. Karajan. Mijn idool van rond mijn Plechtige Communietijd. Il fut un temps. Enfin, soit. In de jaren ‘60 behaalde Kantorow vele prijzen in internationale muziekwedstrijden, waaronder de tweejaarlijkse "Carl Flesch Competition" toen nog in Londen, de Paganini Wedstrijd" in Genua, in 1965 het Concours international de Genève, en in 1970, de Sibelius-Wedstrijd in Helsinki. Hij maakte vooral in de jaren ’70 tal van opnamen en kreeg daarvoor o.a. de "Grand Prix du Disque" en de "Grand Prix de l’Académie Franz Liszt". Kantorow gaf les aan de conservatoria van Straatsburg, Rotterdam en Parijs en bespeelde de "Leopold Auer-Stradivarius" uit 1699. In de jaren ‘80 begon Kantorows carrière als dirigent en sedert december 2011 is hij chef-dirigent van het Symfonie-orkest van New Orleans in opvolging van de betreurde Jean-Marc Cochereau, (1949-2011), die plotseling overleed tijdens de repetitie van de Marcia funebre uit Beethovens “Eroïca”.
Erich Wolfgang Korngold (1897-1957)
De joodse Korngold uit Brünn (Brno) was de zoon van Julius Korngold (1860-1945), die assistent was van de muziekcriticus Eduard Hanslick (1825-1904). Erich werd beschouwd als een wonderkind. Gustav Mahler noemde hem zelfs ‘de nieuwe Mozart’ en Mengelberg omschreef hem ooit als "Een uit de hemel gevallen musicus". Mahler beval Korngold aan bij Alexander von Zemlinsky maar Zemlinsky constateerde dat hij Korngold niets meer kon leren. Al op 9-jarige leeftijd ging hij aan het Weense conservatorium bij Robert Fuchs studeren en het Wunderkind werd een protégé van Keizer Franz Joseph. Op 11-jarige leeftijd componeerde de jongen de pantomime “Der Schneemann”. De oorspronkelijke pianoversie werd door Alexander von Zemlinsky georkestreerd en in 1910 werd het werk in een choreografie van de toen heel beroemde, Duitse Zirkus-Clown, Akrobat, Schleuderbrett-Springer, Ballettmeister, en Tanzlehrer der Wiener Hocharistokratie, Carl Godlewski, o.l.v. Franz Schalk, aan de Wiener Hofoper opgevoerd. Erich was toen dertien jaar! Op 14-jarige leeftijd componeerde hij "Eine Schauspiel-Ouvertüre", die in première gespeeld werd door Arthur Nikisch. Op 15-jarige leeftijd componeerde hij een Sinfonietta die vaak gedirigeerd werd door Richard Strauss en Felix Weingartner In 1917 componeerde hij als 20-jarige de “Kaiserin Zita-Hymne. Tot in de jaren 1930 reisde Korngold heel Europa door. De eerste reizen waren initiatieven van zijn vader, een opvallende gelijkenis met Mozart en zijn vader Leopold. In 1934 kwam Korngold voor het eerst in Hollywood met de opdracht om muziek te componeren bij de film “A Midsummer Night’s Dream”. Daarvoor bewerkte hij de gelijknamige muziek van Mendelssohn. De film was geregisseerd door Max Reinhardt en William Dieterle, met jonge acteurs als James Cagney als Nick Bottom, Mickey Rooney als Puck en Olivia de Havilland als Hermia. De balletscènes werden gechoreografeerd door Bronislava Nijinska. Het was Hollywoods Golden Age.
In 1935 werd Korngold door Warner Brothers gevraagd muziek te componeren bij de film “Captain Blood”. Hierop volgden achttien filmcomposities in twaalf jaar tijd, vaak met Errol Flynn in de hoofdrol. Het waren spectaculaire avonturenfilms met exotische locaties en zeegevechten, vol romantiek.
Korngold noemde zijn filmmuziek ‘Opera’s zonder woorden’ en mag beschouwd worden als de vader van de filmmuziek. Zijn filmmuziek beïnvloedde componisten van filmmuziek als Max Steiner (“Gone with the wind” & “Casablanca”), Franz Waxman (“The Nun’s Story”), Alfred Newman, leerling van Schönberg en muziekdirecteur van Twentieth Century Fox die de wereldberoemde 20th Century Fox-fanfare componeerde, David Raksin, (de “Grandfather of Film Music”), Hugo Friedhofer, Miklós Rózsa (“Ben-Hur” & “El Cid”) en John Williams (films van Steven Spielberg). Friedhofer, de zoon van een joodse cellist uit Dresden, antwoordde ooit op de vraag “Hoe ver sta je met je nieuwe partituur?” "I've just started on the barbecue!".
© 20the Century Fox
Korngolds Pianoconcerto werd in 1923 voor de pianist Paul Wittgenstein gecomponeerd die zijn rechterarm in de Eerste Wereldoorlog verloor. Het Vioolconcerto beleefde zijn première in 1947 met Jascha Heifetz en het St. Louis Symphony orchestra o.l.v. Vladimir Golschmannin. Golschmnn was een joodse Parijzenaar die naam had gemaakt met zijn uitvoeringen van werk van de Groupe des six. Het Celloconcerto van Korngold ontstond uit zijn muziek bij de film “Devotion” (1946) van Curtis Bernhardt over de gezusters Brontë. Korngolds eerste twee opera’s “Der Ring des Polykrates” en “Violanta”, beide uit 1916, werden door niemand minder dan Bruno Walter in 1916 in de Staatsopera in München in première gedirigeerd. Korngold was toen 19 jaar oud…En Korngolds derde opera “Die Tote Stadt”, naar “Bruges-la-Morte” uit 1892 van onze eigenste Georges Rodenbach (1855-1898), beleefde haar première op 4 december 1920 in zowel het Stadttheater van Hamburg o.l.v. Egon Pollack, als in het Stadttheater van Keulen o.l.v. Klemperer. Korngold was toen 23 jaar oud.
Korngold © Wikipedia
Het Vioolconcerto in re groot, op. 35, werd gecomponeerd in 1945 op advies van de Pools-joodse violist Bronisław Huberman (1882-1947) die de Gibson-Stradivarius bespeelde. Huberman stichtte in 1936 het Orkest van Palestina waaruit het Philharmonisch Orkest van Israël zou ontstaan. Het orkest speelde haar eerste concert op 26 december 1936 in Tel Aviv o.l.v. ArturoToscanini. Het Vioolconcerto werd opgedragen aan Alma (1879-1964), die in 1945 voor de derde keer weduwe was geworden (Mahler-Gropius-Werfel). De première was op 15 februari 1947, door de joods-Litouwse Jascha Heifetz (1901-1987), "The Violinist of the Century”, met het Saint Louis Symphony Orchestra o.l.v. de Frans-joodse Vladimir Golschmann (1893-1972). Heifetz speelde op een Guarneri del Gesù uit 1740, gebouwd in Cremona.
© Warner Bros
Werkend in de weelderige, lyrisch-idiomatische expressie, herinnerend aan het fin de siècle in Wenen, componeerde Korngold zijn vioolconcerto, deze cinematografische landschappen, (Kantorow) voor een uitgebreide orkestbezetting. De solo viool moet het opnemen tegen een piccolo, twee fluiten, twee hobo's, een Engelse hoorn, twee klarinetten, een basklarinet, twee fagotten en een contrafagot, vier hoorns, twee trompetten, drie trombones, harp en een zee van strijkers, naast pauken, grote trom, cimbalen, gong, buisklokken, klokkenspel, vibrafoon, xylofoon, en celesta. In het concerto verwerkte Korngold thematisch materiaal uit zijn Warner Brothers-filmmuziek in elk van de drie bewegingen.
“Warner Bros” was in 1918 gesticht door Harry (1881–1958), Albert(1883–1967), Sam (1887–1927) en Jack Warner (1892–1978). Maar wist U dat die vier Yiddisch sprekende broers van Pools-Joodse afkomst, zonen waren van een eenvoudige schoenmaker uit Krasnosielc in Mazovië (Mazowsze) in Polen, en dat zij ooit hun eerste camera kochten met de opbrengst van de verkoop van het gouden horloge van hun vader? Ze produceerden dan de eerste gesproken langspeelfilm nl. “The Jazz Singer”, met Al Jolson in de rol van Jakie Rabinowitz (Jack Robin), en dit was het begin van hun meer dan legendarische carrière. In 1923 was Warner Brothers Studios een feit en Korngold werd hun huiscomponist.
Moderato nobile
De prachtige, stijgende vioolpartij waarmee het concerto opent is een thema uit de film “Another Dawn” van de Duits-Amerikaanse regisseur William Dieterle (1893-1972) uit 1937, naar "The Ambassador's Wife" van W. Somerset Maugham (1874-1965). Meteen horen we de brede en warme klank van Korcia’s vioolspel. Het B-thema haalde Korngold uit de film “Juarez” eveneens van William Dieterle, uit 1939, met Bette Davis (1908-1989) in de rol van Charlotte van België. De film was nl. gebaseerd op het toneelstuk “Juarez and Maximilian” van Franz Werfel (1890-1945) en gaat over Benito Juárez en zijn conflict met Maximiliaan van Mexico. Franz Werfel huwde in 1929 met Alma Mahler (Schindler), weduwe van Gustav Mahler en ex-echtgenote van Walter Gropius.
Ferdinand Maximiliaan Jozef (Maximiliano I de México) (1832-1867), was wel aartshertog van Oostenrijk, maar van 1864 tot 1867 was hij ook keizer van het Mexicaanse Keizerrijk. Hij was een broer van Keizer Frans Jozef en in 1857 trad hij in Brussel in het huwelijk met prinses Charlotte, de dochter van onze eigenste koning Leopold I.
© allpostersimages
© FineArtAmerica
Romance: Andante
De viool introduceert solo het prachtige cantabile thema van de langzame beweging. Het orkest met solostrijkers, harp, vibrafoon en gedempte hoorns klinkt exotisch. De muziek doet Korcia denken aan de thriller “Night of the Hunter” van Charles Laughton met Robert Mitchum maar, en ik vrees dat hij het niet weet, het betreft een thema uit de film “Anthony Adverse” uit 1936 van Mervyn LeRoy (1900-1987), gebaseerd op de roman van Hervey Allen (1889-1949). Mocht U LeRoy niet kennen, hij regisserde in 1951 “Quo Vadis”. “Anthony Adverse” is een verhaal dat speelt ten tijde van Napoleon. Markiezin Maria Bonnyfeather sterft tijdens de geboorte van haar kind in een herberg in de Alpen. Haar begeleider begraaft haar en legt haar kind te vondeling. Tegen haar familie zegt hij dat ook het kind is gestorven. Maar het kind groeit op in een klooster en als het kind met de naam Anthony, een jongeman wordt, krijgt hij weer contact met de familie. Olivia de Havilland (°1916) acteerde de rol van Angela Giuseppe op wie Anthony in de loop van het verhaal verliefd wordt. De middenepisode Misterioso in mi groot, is daarentegen speciaal voor het concerto gecomponeerd.
© wikimedia
Finale: Allegro assai vivace
De meest veeleisende beweging voor de solist begint na een Vuurvogelakkoord in het tutti met een uitgelaten staccato dans, gestreken en getokkeld, die tot een tweede thema leidt, gebaseerd op een motief uit de filmmuziek van de “The Prince and the Pauper” van William Jackson Keighley (1889-1984), uit 1937. Het verhaal kwam uit het boek uit 1881 van Mark Twain (1835-1910). De film speelt in 1547 en toont Prince Edward, de zoon van Henry VIII van England en een zekere Tom Canty, (de pauper), zijn dubbelganger. Om dit gestalte te geven acteerden de 16-jarige tweeling, Billy and Bobby Mauch. De finale wordt opgebouwd tot een virtuoze climax met loopjes, dubbelgrepen, spiccato- en pizzicatospel, flageoletten en het indrukwekkend joods sjofarthema in de hoorns.
Schitterend werk van orkest, dirigent en vanzelfsprekend van de solist, en opgenomen bij ons in juli 2011, in de mooie Salle Philharmonique in Luik. Met dank aan het Label Naïve dat met deze cd alweer maar eens aantoont welk een belangrijk label zij geworden is. Wordt vervolgd.
© filmscollectibles
