Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!

Klassiek Centraal

Sweelinck en de kunst der variaties

Het Nederlandse platenlabel Challenge Classics brengt de muziek van de landgenoot Jan Pieterszoon Sweelinck (1561-1621) uit op cd. Klavecinist Fabio Antonio Falcone vertolkt de seculiere variatiereeksen van deze grootmeester. Het album Sweelinck klavierwerken — “The Art of Variation” brengt variaties op liederen en dansen op een Johannes Ruckers (1632/1745). Met aandacht voor klankkleur brengt Falcone dit repertoire op het klavecimbel terug tot leven.

Ondanks dat geen originele van Sweelincks klaviermuziek bewaard gebleven zijn, is zijn repertoire een muzikale schat. Zijn muziek is getuige van verschillende kantelpunten: zoals het ontstaan van protestantse religieuze muziek, de opwaardering van profane muziek en de verdere emancipatie klaviermuziek. Maar wat onderscheid deze Nederlandse meester van zijn tijdgenoten?

De Gouden Eeuw en Jan Pieterszoon Sweelinck

Jan Pieterszoon Sweelinck wordt door musicologen vaak gezien als het hoogtepunt van Nederlandse muziek in de Gouden eeuw (1570-1700). Met de bloei van religieuze muziek, de groeiende populariteit van wereldlijke muziek en de opkomst van beiaardmuziek was dit een zeer vruchtbare periode voor componisten uit de Lage Landen. In de Zuidelijke Nederlanden was de Engelse componist Peter Philips (1560-1633) een van de muzikale meesters en in het Noorden was Sweelinck de grote huisnaam.

Religieuze muziek speelde een grote rol in de ontwikkeling van Sweelincks muzikale ontwikkeling. Hij was een van de eerste componisten na de reformaties calvinistische muziek componeerde. Zijn vroege werken stemmen overeen met de sobere bezetting die Calvijn voorschreef. Het waren eenstemmige composities voor de gemeenschap met eenvoudige orgelbegeleiding ter ondersteuning. Voor andere soorten van muziek werden er speciaal georganiseerde concerten voorzien. Sweelinck componeerde regelmatig muziek voor deze concerten. Deze werken worden vaak als æmulatio bestempeld en zijn hoofdzakelijk religieuze werken. Sommige van deze composities kennen een wereldlijke basis. Een vernieuwing van de Gouden Eeuw die in latere werken zoals zijn klavervariaties zouden blijven terugkeren.

Na zijn Venetiaanse studiereis wist Sweelinck een reputatie uit te bouwen die hem de bijnaam “Amsterdamse Orpheus” bezorgde. Hij was gekend in binnen- en buitenland. Sweelinck begon als componist van vocale, religieuze muziek maar bouwde daarnaast ook een internationale reputatie op als pedagoog en als briljant klavierimprovisator.


© Andrea Friggi

Variatiereeksen op klavier

Sweelinck begon pas meer voor klavier te componeren nadat hij al naam als vocaal componist gemaakt had. Aan de hand van contrapunt en regels uit de polyfonie ontwikkelde hij een klaverstijl die uniek was. Sweelinck vermengde zijn stijl ook invloeden van de Italiaanse virtuoze klavecinisten, de kunst van de Engelse virginalisten en de Spaanse orgelstijl.

Deze verscheidenheid en het unieke karakter van Sweelincks stijl zet Fabio Antonio Falcone centraal op zijn cd. De vroegste bundel 13 Koraalvariaties slaat de klavecinist over en focust zich meteen op de latere werken. Hij opent met de variatiereeks Ballo del granduca [track 01]. Deze eerste track zet meteen een belangrijk aspect van Sweelincks variatie in de verf. Namelijk zijn liefde voor populaire wereldse invloeden: dansstructuren. De titels ballo, pavane en allemande geven meteen de link met de gelijknamige dansen weg. Maar ook andere werken gebruiken dansen als model voor structuur. Zo is bijvoorbeeld Solo es sein [track 07] gebaseerd op een Poolse dans. Terwijl “Onder enn linde groen” [track 04] en “Est-ce Mars?” [track 09] — twee variaties uit 8 Variatiereeksen over wereldlijke liederen — worden allebei door een allemande-structuur gekenmerkt.

Falcone is een meester op het klavecimbel. Dat bewijst hij met deze cd opnieuw. Met zijn specialisatie in het renaissance- en vroegbarok repertoire is de klavierlegende Jan Pieterszoon Sweelinck een perfecte match voor Falcone. Het is een oeuvre dat minder virtuoos is dan zijn geliefde Italiaanse repertoire maar waarbij een heldere structuur cruciaal is. En dit doet Falcone zeer elegant. Met oog voor kleur en contrast blaast hij Sweelincks seculiere variaties nieuw leven in. En het timbre van het gekozen Johannes Ruckers instrument weet Falcone daarbij volledig naar zijn hand te zetten.



3.5/5

  • WIE: Fabio Antonio Falcone [klavecimbel]
  • WAT: Sweelinck klavierwerken — “The Art of Variation”
  • UITGAVEN: Challenge Classics CC72926
  • BESTELLEN: JPC

Details:

Titel:

  • Sweelinck en de kunst der variaties

Blijf op de hoogte

Elke donderdag sturen we een nieuwbrief met de meest recente berichten op onze website

– advertentie –