Schoolbanken en speelplaatsen lopen dezer dagen opnieuw vol. Hoog tijd dus om de muzikale vorming op onze scholen onder de loep te nemen. Onze orkesten doen alvast hun uiterste best om de jeugd te laten kennismaken met de schoonheid van klassieke muziek, zo leerde een halve dag participerend observeren tijdens het educatief-interactief concert Shéhérazade met het Nationaal Orkest van België. “Dit is niet alleen plezant, maar ook nodig.”
Schoolbanken en speelplaatsen lopen dezer dagen opnieuw vol. Hoog tijd dus om de muzikale vorming op onze scholen onder de loep te nemen. Onze orkesten doen alvast hun uiterste best om de jeugd te laten kennismaken met de schoonheid van klassieke muziek, zo leerde een halve dag participerend observeren tijdens het educatief-interactief concert Shéhérazade met het Nationaal Orkest van België. “Dit is niet alleen plezant, maar ook nodig.”
Het is oorverdovend druk in de inkomhal van het statige Paleis voor Schone Kunsten. Heel anders dan gewoonlijk krioelt de BOZAR-vestibule van het jonge volkje. Schoolkinderen op bezoek in de grote mensenwereld: als iets je bijblijft uit die periode van juffen en meesters, dan zijn het wel uitstapjes als deze. Voor een 800-tal Nederlandstalige leerlingen uit de Brusselse lagere scholen is dit de lentedag waar verschillende onder hen al weken naar uitkijken. Shéhérazade, het oriëntaalse sprookje over de Perzische koningin en verhalenvertelster uit Duizend-en-een-nacht, door de 19de-eeuwse, Russische componist Nikolai Rimski-Korsakov op sprekende wijze geïnstrumenteerd, kleurt dit jaar het educatief-interactief concert van het Nationaal Orkest van België (NOB).
Naar hartenlust meedoen
Concertbeleving, initiatie tot de wondere wereld der muziek, maar vooral participatie: het zijn de voornaamste bouwstenen van dit leerrijke jongerenproject uit de hoge hoed van het pedagogische team van het NOB. Noëlla Vijt is één van hen. “Het concept is simpel: je neemt een stuk uit het repertoire, je laat daar de belangrijkste thema's uit horen en je zoekt stukjes waar de kinderen via participatieve momenten naar hartenlust kunnen meedoen”, zo licht ze met een brede glimlach toe. Want luisteren mag dan wel belangrijk zijn om muziek te ontdekken, NOB Kids wil kinderen ook aanmoedigen om actief mee te spelen. Een twee uur durende workshop bereidt hen daar zo goed mogelijk op voor. Samen met de animatoren van Jeugd en Muziek Brussel worden de liedjes en ritmes in de klas ingeoefend. “Het fijne is dat we op deze manier veel kinderen kunnen bedienen met een participatief programma én een volledig orkest. Ze worden volledig ondergedompeld in de muziek. En de workshop en omkadering maken dat kinderen soms een hele week voorafgaand aan het concert de melodieën mee neuriën”, aldus nog Vijt.
Enkele ogenblikken voor aanvang van het concert en het geroezemoes gaat crescendo. Velen komen in de majestueuze Henry Le Boeufzaal ogen tekort: dit is natuurlijk wat anders dan het klaslokaal of plaatselijke zwembad. De eerste orkestleden betreden het podium en worden luidkeels verwelkomd. Onder flink gejoel haalt het ongewone publiek hen als echte popsterren in – een verschil van dag en nacht met de gangbare concertpraktijk, maar de muzikanten laten het zich welgevallen. Hun appreciatie, zo zal later uit het gestampvoet blijken, is alleszins wederzijds. Jan Van Duffel, al meer dan twee decennia als hoornist aan het NOB verbonden, is één van hen: “Ik vind het ontzettend belangrijk dat we dit doen. Elk orkest heeft in mijn ogen een soort educatieve taak. Om als orkest een legitimiteit te verwerven, denk ik bovendien dat we verplicht zijn om dit soort dingen te doen. Maar het is natuurlijk meer dan louter een verplichting, we doen het ook gewoon graag. We hebben de laatste twee jaar met de artistieke commissie van het NOB bij de muzikanten een enquête gedaan. Eén van de vragen was hoe we tegenover dit soort educatieve projecten moeten staan. Het merendeel van de muzikanten schat het belang hiervan hoog in.”
Indrukwekkend aanbod
Het interactief concert is het jongste, maar allesbehalve enige project waarmee het NOB zich tot de schoolgaande jeugd richt. Naast projecten op maat is er doorheen de jaren een indrukwekkend vast aanbod uitgewerkt waarmee het symfonieorkest zich zowel op het primaire als secundaire onderwijs richt. Voor de jongsten is er onder meer ’t Orkest in’t Echt en Orkest op zijn Best: een rondleiding in het muziekinstrumentenmuseum combineren met een generale repetitie of de werking van een orkest van dichtbij leren kennen door tussen de muzikanten plaats te nemen – het kan allemaal. Tijdens Muziek met Klasse worden secundaire scholen op hun beurt getrakteerd op een prestigieus avondconcert met inleiding voor maar 6 euro, of ze kunnen intekenen op de succesformule Musica Maestro waarin de opbouw van een orkest door de dirigent zelf wordt gepresenteerd. En het NOB is niet de enige instelling die haar jongerenwerking ernstig neemt. Ook andere Belgische orkesten als deFilharmonie, Brussels Philharmonic en het Orchestre Philharmonique Royal de Liège nemen hun pedagogische taak met een specifiek aanbod ter harte, en de kunstcentra gaan daar graag in mee.
Ondertussen maakt Jeugd en Muziek-animatrice Sterre De Raedt haar opwachting. Naar aanleiding van dit concert draaide een ploeg van het VRT-programma Iedereen beroemd de volgende reportage over haar werk. Het volume bereikt een nieuw hoogtepunt. Het thema van Shéhérazade wordt uit volle borst ingezet. Applausje voor onszelf, meteen gevolgd door onstuimig hand- en lichaams-geklap. Het duurt niet lang of ook achteraan in het orkest wordt er lustig meegedaan. Mag men van slagwerkers eigenlijk anders verwachten? Als laatste komen ook Maud Vanhauwaert, bedenkster van het script, en dirigent Ben Haemhouts op. Op deze manier krijgt een jonge, Belgische dirigent de kans om met een orkest als het NOB ervaring op te doen, nog te veel een zeldzaamheid in dit wereldje. “Shéhérazade is een zeer goede keuze omdat het een stuk is dat uitermate tot de fantasie spreekt, en dat is voor kinderen bijzonder belangrijk. Beleving is een sleutelwoord, zeker op die leeftijd”, zo klinkt het bij de zichtbaar voldane artistiek directeur en chef-dirigent van Casco Phil, voorheen beter bekend als de Belgische Kamerfilharmonie. “Het is een verhalend stuk muziek waarbij de kinderen gestimuleerd worden om hun gedachten de vrije loop te laten. Het is ook een werk dat je in de multiculturele context van vandaag makkelijk kan plaatsen.”
Nooit genoeg
Voor heel veel kinderen zijn projecten als dit ontzettend belangrijk. Want zoals Sterre De Raedt het in de reeds aangehaalde reportage terloops opmerkt, komen velen onder hen niet in contact met dit soort muziek. “Bijna niemand van die kinderen speelt muziek of heeft toegang tot de muziekwereld. Het is dus heel belangrijk dat hun eerste beleving echt iets uniek is.” Eenzelfde bekommernis horen we bij Ben Haemhouts: “Dit is niet alleen plezant maar ook nodig. Muziekonderwijs en contact met kunst moet echt vanuit de scholen komen en daarom is dit project ook extreem waardevol. Er zijn veel kinderen van acht, negen, tien jaar die nog nooit een instrument van dichtbij gezien hebben. Het is echt wel een missie om deze kinderen met muziek in contact te brengen. In de lagere school komt slechts dertig procent in aanraking met kunst buiten de school. En binnen de school is het lessenpakket zo vaag en breed dat heel veel kinderen helemaal niet in contact komen met klassieke muziek. Er is wel een vak dat muzische vorming heet, maar veel leerkrachten geven daar een vrije invulling aan. Daar ligt dus de sleutel. Als je de vergrijzing van het publiek wil tegengaan, dan moet je met de jongste beginnen.”
Vanhauwaert steekt van wal. Het wordt opvallend stil in de zaal. Het jonge publiek hangt aan haar lippen. “Ik ga jullie vertellen over de beste babbelaarster van de hele wereld. En als jullie die willen leren kennen, dan moeten jullie met mij mee op reis door tijd en ruimte, naar een Arabische wereld vol kleuren en geuren en met muziek op elke hoek van de straat.” Eén van de scholen die zich voor Shéhérazade heeft ingeschreven, is basisschool Imelda uit Sint-Jans-Molenbeek. “We zijn verplicht om muzische vorming te geven, maar dat is veel ruimer dan alleen muziek. Ook de beeldende kunsten komen daarin aan bod. Het is vooral de bedoeling om actief dingen te doen, zelf muziek te maken en te zingen, eerder dan theoretische kennis mee te geven”, zo vertelt Sandra Andries, leerkrachte van de zesdejaars. Ze klinkt na afloop bijzonder enthousiast. “Ik vond het geweldig en de kinderen ook. Ze waren heel hard onder de indruk, vooral van de zaal, de instrumenten en de dirigent. De muzikanten waren allemaal zo mooi opgekleed. Het was allemaal zo chic, iets dat ze nooit eerder hadden meegemaakt.”
Opdracht volbracht dus. En de toekomst oogt rooskleurig. Het publiek is de voorbije jaren gaandeweg gegroeid en het aanbod wordt bij scholen ook steeds populairder. Op twee dagen zullen er uiteindelijk meer dan duizendvijfhonderd leerlingen een onvergetelijke muzikale ervaring rijker zijn. “En voor sommigen onder hen kan het echt een stimulans zijn om in klassieke muziek een rijke interesse te ontwikkelen”, klinkt het bij Ben Haemhouts hoopvol. Maar het zou verkeerd zijn om nu genoegzaam achterover te leunen. “Hetgeen het NOB vandaag doet, is al zeer veel en de andere orkesten zijn ook met kinderen bezig, maar het kan sowieso nooit genoeg zijn.”
De interactieve concerten van dit seizoen staan – hoe kan het ook anders – in het teken van de Eerste Wereldoorlog en vinden plaats op donderdag 29 januari 2015 (Oorlog & Vrede, 6>12 jarigen) en dinsdag 28 en woensdag 29 april 2015 (M O L, 5>7 jarigen). Meer info via onderstaande link.
