*****  Het leven van Peter Paul Rubens (1577-1640) situeerde zich tijdens een van de meest opwindende perioden in de geschiedenis van de muziek. Het was de periode waarin de polyfone stijl van de renaissance langs de eerste schreden van de barok tot de eerste stappen van de opera leidde. U kan het gaan bekijken in Bozar en beluisteren op een nieuwe Ricercar cd.

***** Het leven van Peter Paul Rubens (1577-1640) situeerde zich tijdens een van de meest opwindende perioden in de geschiedenis van de muziek. Het was de periode waarin de polyfone stijl van de renaissance langs de eerste schreden van de barok tot de eerste stappen van de opera leidde. U kan het gaan bekijken in Bozar en beluisteren op een nieuwe Ricercar cd.

In mei 1600 vertrok de 23-jarige Rubens naar Italië en trad daar in dienst van de hertog van Mantua en Monferrato, Vincenzo I Gonzaga en zijn vrouw Eleonora de' Medici. Hij was er collega van de Antwerpse schilder Frans Pourbus de Jongere (II) en leerde er de werken van Caravaggio en Michelangelo kennen. Pourbus is trouwens te zien op Rubens’ zelfportret in gezelschap van vrienden.

Oratorium

In 1601 reisde hij naar Firenze en Rome. Daar maakte hij kennis met de Grieks en Romeinse antieke kunst en kopieerde er werken van de Italiaanse meesters. In Rome schilderde hij een sacra conversazione en  Domitilla, Nereus en Achilleus voor de Chiesa Nuova (Santa Maria in Vallicella) van de oratorianen. In 1575 had de broederschap de status van een congregatie gekregen van de paus. In 1577 werd de herbouwde Santa Maria in Vallicella dan aan hen toegewezen. Men noemde de kerk daarom Chiesa Nuova. De vieringen vonden voortaan ook plaats in het oratorio, een kapel, wat aan de basis lag van het oratorium als muzikaal genre en van waar de naam.

In Rome kreeg Rubens ook zijn eerste grote opdracht. Aartshertog Albrecht bestelde nl. via zijn ambassadeur in Rome drie schilderijen voor de Santa Croce in Gerusalemme, een van de belangrijkste bedevaartskerken van Rome. Vóór zijn huwelijk met de Spaanse infante Isabella, dochter van Filips II, was Albrecht nl. kardinaal en de Santa Croce was zijn titelkerk. Het ensemble bestond uit De H. Helena en het Ware Kruis, De doornenkroning en De kruisoprichting.

Van 1603 tot 1604 verbleef hij in Spanje. Hij bezocht er  als  diplomaat in opdracht van de hertog van Mantua het hof van koning Filips III. De  confrontatie tussen de Spaanse kunst met de Venetiaanse werken van Titiaan in Madrid, inspireerden hem om in opdracht van Francisco Gómez de Sandoval y Rojaz, de Hertog van Lerma, een dertiendelige reeks apostelen en een Christusfiguur en een schilderij van zijn opdrachtgever te paard te schilderen. In oktober 1608 keerde hij omwille van zijn zieke moeder terug naar de Spaanse Nederlanden, werd er benoemd tot hofschilder van de aartshertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella van Spanje en bleef in Antwerpen wonen.

Tentoonstelling

Liturgische vieringen aan het hof, eenstemmig gregoriaans en meerstemmige gezangen door zangers van de Capilla Flamenca in kathedralen en kapittelkerken, blijde intredes en uitbundige Italiaanse frottola’s en madrigali spirituali met basso continuo, populair aan de Noord-Italiaanse vorstenhoven van Mantua, Ferrara en Urbino, bij rijkelijke  banketten, Pieter Paul Rubens maakte het allemaal van heel dichtbij mee.

Uitgegeven ter gelegenheid van de Rubens tentoonstelling in Bozar, illustreert deze prachtige Ricercar cd één van de  opwindendste perioden in de geschiedenis van de Italiaanse muziek. Rubens kende door de verschillende Italiaans en andere Europese steden die hij bezocht, Brussel, Londen, Rome, Venetië, Mantua, Madrid en Parijs, de weelderige, polyfone renaissancestijl en de barokopera. De meester was een vastberaden kunstenaar en schilderde scènes vol geweld en sensualiteit, maar ook vol tederheid, medeleven  en elegantie. Die  thema's hebben veel kunstenaars eeuwen lang geïnspireerd.

Magistrale muzikale bloemlezing

In deze unieke tentoonstelling in Bozar, in samenwerking met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en de Royal Academy of Arts in Londen, kan u  het tijdloze werk van deze ontembare, artistieke  geest en zijn erfgenamen  her- of verder ontdekken. U kan er op die wijze de schilderijen van Van Dyck, Watteau, Delacroix, Manet en Kokoschka bewonderen, evenals gravures  van Rembrandt en Picasso. Bij zo’n magistrale tentoonstelling hoort muziek en dus een cd.  Vooraanstaande ensembles als Vox Luminis, Capilla Flamenca, Odhecaton (naar Harmonice Musices Odhecaton, een bloemlezing uit 1501 van wereldlijke liederen, in Venetië uitgegeven door Ottaviano Petrucci), Scherzi Musicali, het  Ricercar Consort, La Fenice, het Choeur de Chambre de Namur, de ensembles La Caccia, La Fenice en Clematis,  de Cappella Mediterranea, Le Poème Harmonique en Mare Nostrum brengen een magistrale bloemlezing van de verschillende muziekgenres die Rubens aan het begin van de 17de eeuw kon bewonderen tijdens zijn bezoeken aan Italiaanse en andere steden.

Op de cd zijn werken opgenomen van Caccini, Giovanni Gabrieli, Lassus, Palestrina, Tielman Susato, de Antwerpse luitist Emanuel Adriaenssen, Salomone  Rossi en  Claudio Monteverdi, die zanger en violist was aan het hof van Vincenzo I Gonzaga in Mantua. Ook  Guilio Caccini, Lodovico da Viadana, Claudio Merulo, Mattheo Romero, Frescobaldi, Biagio Marini, Géry de Ghersem uit Doornik, Praetorius, Antoine Boësset, componist van balletten en airs de cour en de latere surintendant de la musique, conseiller en maître d'hôtel ordinaire du roy,  Etienne Moulinié, Alfonso Ferrabosco, Thomas Thomkins en  Gilles Henry Hayne zijn op de cd vertegenwoordigd. Deze laatste was in Rubens tijd de assistent-kapelmeester van de Capilla Flamenca en componist van een Alma redemptoris mater, een Ave regina caelorum en van het in 1643 gecomponeerd  Requiem voor Maria de’ Medici. Deze koningin liet Rubens tussen 1622 en 1625 nog uit Antwerpen komen om in haar Parijs Palais du Luxembourg, een galerij van 24 schilderijen gewijd aan haar leven te vervaardigen.

Een sublieme cd, een bijzondere meerwaarde van een sowieso al meer dan magistrale tentoonstelling. Bij deze tentoonstelling en muzikale ontdekking van je welste, hoort uiteraard een magnifieke catalogus. Onder redactie van Nico Van Hout, onze Rubens specialist bij uitstek, schreven verschillende specialisten heel interessante teksten rond de diverse thema’s die in de tentoonstelling aan bod komen, geweld, macht, wellust, compassie, elegantie en poëzie. De catalogus telt 351 blz. en is rijkelijk geïllustreerd. Een prachtboek. Niet te missen!