Voor een klassieke opera-uitvoering – en dan heb ik het niet alleen over de muziek maar over het geheel – kunt u in ons land alleen nog regelmatig terecht in de Opéra de Liège (Luik). Directeur Stefano Mazzonis di Pralafera staat er op. Hij is trouwens niet alleen directeur: hij regisseert, ontwerpt kostuums en decors. Kortom, hij is opera, vooral Italiaanse opera. Deze keer was hij Verdi’s Rigoletto…
Voor een klassieke opera-uitvoering – en dan heb ik het niet alleen over de muziek maar over het geheel – kunt u in ons land alleen nog regelmatig terecht in de Opéra de Liège (Luik). Directeur Stefano Mazzonis di Pralafera staat er op. Hij is trouwens niet alleen directeur: hij regisseert, ontwerpt kostuums en decors. Kortom, hij is opera, vooral Italiaanse opera. Deze keer was hij Verdi’s Rigoletto…
De titel van deze recensie probeert samen te vatten waar het verhaal Rigoletto voor staat. De gebochelde man Rigoletto is door zijn handicap voor niets anders goed dan om nar aan het hertogelijk hof te zijn. Hij moet en hij zal lachen want ja, een misvormde is geen volwaardig mens en heeft als vanzelfsprekend geen emoties. In het beste geval laat je hem aan je hof werken als curiosum dat de genodigden en jezelf vermaakt om de vele uren van verveling, die met decadentie worden ingevuld, te kleuren. Het lot van een mismaakte is hard. Het verhaal van Rigoletto speelt zich niet af in onze tijd en het gelijkwaardige van andersvaliden vandaag de dag, is misschien wel mee een gevolg van een proces waar Giuseppe Verdi aan meewerkte. Rigoletto is immers niet alleen de klaagzang en het drama van een gebochelde, van een ‘abnormale’ op zich, het is ook een aanklacht tegen de schandelijke behandeling van die, er anders uitziende, mensen.
Het verhaal
Rigoletto, de nar van de hertog van Mantua is de vernederingen beu en zijn humor is meer dan cynisch. Hij kwetst met opzet als een soort wraakpleging. Helaas, daardoor spreekt een aan de hertog vijandig gezinde graaf een vloek uit over Rigoletto. Hij is angstig door die vloek en gaat zijn enig waardevolle goed dat hij heeft, zijn dochter Gilda die de onschuld zelve is, overbeschermen. Maar… Zij leert een o zo mooie jongeling kennen in de kerk. Deze weet, met hulp van Rigoletto’s meid, die voor haar ondeugdelijkheid betaald wordt, in het huis te dringen. Daar doet hij zich voor als een arme student en je raadt het, Gilda wordt nog verliefder. Intussen willen de vrienden van de hertog wraak nemen op Rigoletto voor zijn altijd kwetsende humor. Ze gaan zijn ‘bijzit’ ontvoeren. Wat een knappe jonge meid dat die oude knor heeft zeg… De dag nadien, als de getergde man zijn dochter zoekt in het paleis van de hertog, schrikken de edele heren zich ‘een bult’ als ze horen dat het de dochter en niet het liefje is van Rigoletto. Deze laatste krijgt zijn verliefde dochter terug, kan haar duidelijk maken dat de hertog een flierefluiter is die alleen maar aan zijn lijfelijk plezier denkt en hij betaalt een huurmoordenaar, Sparafucile, om de hertog naar de andere wereld te helpen. Gilda echter is nog te verliefd op de hertog, ze verkleedt zich als man, luistert het complot af dat de huurmoordenaar en zijn zus uitwerken – die zus, zelf lichtekooi, is ook gek op de hertog en wil zijn leven sparen – en zij doet zich voor als een bedelaar. Zij is de ‘ruilman’ voor de hertog en zal het mes in het lichaam krijgen. Het lichaam wordt in een zak gestoken en aan Rigoletto overgedragen. “Hij is zo dood als maar kan”. Maar dan hoort Rigoletto de hertog opnieuw zingen: “La donna…”.. Vertwijfeld en haast hallucinerend opent hij de zak en tot zijn oneindige ontsteltenis ziet hij zijn stervende dochter er in liggen. Er ontspint zich een van de meest dramatische operascènes: de zachtmoedig stervende dochter die afscheid neemt en de totaal van wraak verteerde oude man die de vloek ziet uitkomen. Afgrijzen en de grootste smart zijn het lot dat hij moet doorstaan…
De uitvoering
Met grote verwachtingen qua enscenering en zangers vertrok ik naar Luik. Onze oude moeder toog ik mee en daar zaten we dan in die Luikse opera. Niet het allermooiste gebouw en een zaal met veel echo (zit maar eens achteraan…), maar toen het doek opende, was het duidelijk: nog eens een echt decor uit de tijd met marmerschilderingen, natuur, omkadering die het tijdsbeeld 100% trouw is, prachtige kostumeringen. Het orkest begon met een moeilijke trompetinzet, het is niet het allerbeste – een contrast soms met de zangers en het koor (dat presteerde optimaal !) – maar eens de opera verderliep, leefden de orkestmusici mee met het drama en kregen we volle tutti’s en voorzichtige begeleidingen waar nodig.
Leo Nucci vertolkte een diep dramatische en aangrijpende Rigoletto. Zijn mimiek en acteertalent vullen zijn interpretatie aan en dat koppelt hij aan een ideale stem, zeker voor deze rol van oudere vaderfiguur die het niet meer ziet zitten. Gilda werd schitterend vertolkt door de sopraan Desirée Rancatore en de wraakscène waar Rigoletto de vendetta uitroept en waar Gilda haar vader tot inkeer smeekt en bidt, kreeg een zodanig applaus – en meer dan terecht ! – dat ze herhaald moest worden. Het publiek was door het dolle heen. Bravogeroep, voeten stampend op de houten vloer, wat een uniek moment! …
De vrouwengekke Duca di Mantova werd gezongen door tenor Gianluca Terranova. Het kon moeilijk Italiaanser. Dit was af ! Zet daarbij een zanger als Luciano Montanaro die letterlijk en figuurlijk uit het libretto gekneed overkwam als de verschrikkelijke huurmoordenaar Sparafucile, je weet wel, de man van eer die nooit een klant bedrogen heeft.
De slotscène waar Rigoletto wel afscheid moet nemen van zijn stervende dochter, greep naar de keel van zowat het voltallige publiek. Pakkend !
De vier hoofdrollen werden aangevuld door een rijtje goede solisten die samen met dirigent Renato Palumbo deze Rigoletto maakten tot een avond die alle applaus tezamen wel een half uur deed duren als je het handgeklap tijdens de uitvoering (er vielen zeker een 10-tal open doekjes) als op het einde samentelt.
