Wat te denken van Revelations, een multimediale voorstelling met als vertrekpunt de visioenen van de dertiende-eeuwse dichteres Hadewijch?
Een sterrencast bestaande uit componist Wim Henderickx, installatiekunstenaar Kurt D’Haseleer, componist van elektronische muziek Jorrit Tamminga, sopraan Lore Binon, leden van koor Cappella Amsterdam en Hermes Ensemble, versterkt door een deskundige professor Veerle Fraeters, aangevoerd door Transparant huisregisseur Wouter van Looy Transparant draait een theaterstuk in elkaar dat bij mij vooral de vraag doet rijzen: waar zijn jullie mee bezig?
Een advocaat van de duivel zou gezegd kunnen hebben: “neem een pakkend historisch thema, gooi er wat westerse en oosterse filosofie doorheen, verbind het met de actualiteit, zorg voor een team van doorgewinterde en alom gelauwerde medewerkers, haal er nog een politiek correcte allochtoon en een deskundige bij, verwoord vervolgens je concept (gewone mensen hebben het over een idee) in hoogdravende, nietszeggende teksten en de subsidie kraan zal rijkelijk stromen. En dan aan het werk met zijn allen! Dit lukt natuurlijk alleen als je tot de gevestigde culturele orde behoort. Quod licet Iovi, non licet bovi!”
It’s the network, dummy ! Laat het niet waar zijn!
”Ik probeer voor Revelations niet dramatische muziek te schrijven die het publiek hopelijk tot innerlijke rust brengt”, zo zegt Hendricks in het programmaleaflet. Zo niet uw recensent bij wie de innerlijke rust vreemd genoeg ver te zoeken was na het bezoeken van deze onbevredigende voorstelling, die heel wat vragen opriep.
De voorstelling
Je komt in de spiksplinternieuwe duistere theater zaal van de Singel waar een kruisvormig podium is neergezet met een draaischijf in het midden. Daarop zal de soliste Lore Binon bijna de hele avond rondjes draaien zodat iedereen haar goed kan zien. Als zwangere Hadewijch voegt ze nog een dimensie aan het stuk toe. Op drie uiteinden een musicus goed zichtbaar, het vierde wordt als catwalk door solisten en de vijf koorleden gebruikt. Het publiek zit er in vier porties omheen, het merendeel overigens op zeer oncomfortabele klapstoeltjes van het model Hernia. Vier kolossale beeldschermen er om heen.
Je hoort gregoriaans, oosters aandoende koormuziek gespeeld door een klein ensemble van fluit en viool met de componist achter het slagwerk. Al gauw wordt duidelijk dat die niet dramatische (zie boven) en woordeloze muziek het midden houdt tussen kunst en kitsch. Muziek die teveel aanschurkt tegen het middeleeuwse en oosterse klankidioom om origineel te zijn. Muziek die braaf en tonaal is met veel glissandi. Muziek die je al heel vaak gehoord hebt en dan misschien wel beter.
Revelations is opgebouwd uit verschillende episodes en er is een soort hoogtepunt waar te nemen als Hendericks een Koerdische reuzentamboerijn tevoorschijn haalt en probeert om koor en soliste tot iets opzwepends te verleiden, maar het komt niet van de grond. Het vonkt wel even, maar het brandt niet.
De expressie ontbreekt en dat is jammer. Je zou toch verwachten dat de visioenen van Hadewijch garant zouden staan voor extase, opwinding, bloed zweet en tranen. Of doorleefde meditatie. Als mystiek de spirituele liefde voor – en de eenwording met God is, dan blijven we met deze interpretatie wel enigszins op onze honger zitten. Leent een thema als Hadewijch zich wel voor niet dramatische muziek?
Aan het ensemble, het koor en de soliste ligt het niet. De vrouwen van Capella Amsterdam opereren als vertrouwelingen van Hadewijch solide en autonoom, ondanks de zeer dynamische maar niet altijd effectieve directie van Hendericks: veel inzetten zijn ongelijk. Ook Lore Binon houdt zich goed staande en probeert mooi oosters te zingen. Fluit en viool zijn prima op dreef en hebben af en toe mooie noten (vooral de basfluit).
De gedurende het hele stuk aanwezige component elektronische muziek is niet veel meer dan een zachtjes galmende ruis op de achtergrond. Het schept wel sfeer van ruimtelijkheid, alsof je in een enorme kathedraal zit.
Op het podium gebeurt niet veel. Hadewijch wast zich met water uit een blauw teiltje. Dan draait ze met haar dikke buikje weer wat rondjes op haar draaischijf. Het lijkt wel een middeleeuwse peepshow! Later krijgt ze een ander gewaad (type vuilniszak) aan en pantoffeltjes. Symbolisch, maar voor wat?
Het koor loopt af en aan en zingt woordeloze strofen. Wat wordt hier nu bedoeld? Moeilijk om achter te komen. Een tekst om je te oriënteren heb je niet en de programma toelichting is erg algemeen.
Op de beeldschermen valt niet veel meer te zien dan onduidelijke grauwe beelden – geïnspireerd op de actualiteit van de aanslagen van vorig jaar zo las ik – maar ik herken er weinig in: een stad, een uitgemergeld lichaam, iets dat een vagina zou kunnen zijn, grafische beelden. Je vraagt je af wat de meerwaarde is.
Als na zeventig minuten het einde komt, kijk ik mijn bejaarde buurvrouw aan. “Kreten en gefluister”, zo luidt haar ongevraagde maar rake conclusie. Net als mijn buurvrouw vond ik Revelations een onbevredigende voorstelling die bij mij veel vragen opriep, zoals: Is oppervlakkigheid de norm geworden? Is dit de manier waarop de kunst tegenwoordig tot stand komt? Is dit een integer werk? Gaat het werkelijk alleen nog maar om netwerken? Of heb ik het gewoon bij het verkeerde eind?
Waarom geen duidelijker programmatoelichting gegeven? Waarom geen teksten gebruikt? Henderickx en Van Looy c.s. hebben uitpuilende prijzenkasten, dan moet je er toch op kunnen vertrouwen dat er vakwerk geleverd wordt? En tot slot: is dit niet een te grote investering voor twee voorstellingen?
Zo is Revelations voor mij de kleren van de keizer. Het openbaart helemaal niets. Een gemiste kans want het gaat om een goed gekozen thema. Waar zijn jullie mee bezig? Veel vragen kortom waarop ik hopelijk ooit antwoorden krijg.
- WAT: Revelations (wereldcreatie)
- WIE: Wouter van Looy, Wim Henderickx, Kurt d’Haeseleer & Muziektheater Transparant
- WANNEER: vrijdag 21 en zo 23 april 2017
- WAAR: De Singel Theaterzaal Antwerpen
- Foto: © DeSingel
