Vier cd’s met muziek uit de renaissance worden hier voor u besproken. Niet alle componisten en/of werken zijn even bekend. Er zijn werken die voor de allereerste keer zijn opgenomen en die mogelijk, sinds ze gecomponeerd en hooguit een paar keer in hun tijd werden uitgevoerd, een vernieuwde wereldpremière beleven.
Vier cd’s met muziek uit de renaissance worden hier voor u besproken. Niet alle componisten en/of werken zijn even bekend. Er zijn werken die voor de allereerste keer zijn opgenomen en die mogelijk, sinds ze gecomponeerd en hooguit een paar keer in hun tijd werden uitgevoerd, een vernieuwde wereldpremière beleven.
U leest recensies van volgende cd’s: Heinrich Isaac (Capilla Flamenca), Orlando Furioso (La Compagnia del Madrigale), Claudio Monteverdi (Odhecaton), Domenico Mazzocchi (Scherzi Musicali).
**** Heinrich Isaac – Ich muss dich lassen – Capilla Flamenca en Oltremontano
Wie kent het niet, dat emotioneel geladen lied, “Innsbruck, ich muss dich lassen, ich fahr dahin mein Strassen, in fremde Land dahin…” Als je het hoort, wil je meezingen en bekruipt je het gevoel van heimwee, van ongewenst afscheid, van angst iets dat je nauw aan het hart ligt nooit meer weer te zien. Zo klinkt ook dit overbekende lied dat nog maar zelden opgenomen wordt, op deze cd. Alleen al om dit ene lied is deze cd onder leiding van Dirk Snellings, alweer een hebbeding. Je kunt het beluisteren en herbeluisteren en je wordt het nooit beu. Geniale eenvoud, geniale uitdrukking van de diepste menselijke emotie zuiver vertolkt zoals het moet. Op de cd staat meer van de Vlaming Heinrich Isaac (ca. 1450-1517) dan dit droeve lied.Wees gerust, niet alles is kommer en kwel, dat hoor je in het eerste lied van deze cd: “Tmeisken was jonck, wel van passe, niet te groet. K quam geloepen met eenen spronck…” (Ja, dàt zal wel, de snoeperd!)… En wat denk je van dit lied? “Fammi una grata, amore…” Ja, nogal seksistisch misschien maar de tekst- en toondichters waren nu eenmaal voor 99,9% mannen en dus zongen ze over en voor de vrouwen als men tenminste niet bezig was met vroom zijn en kerkelijke gezangen ten toon te spreiden. Dat hoor je dan weer in “O Maria, mater Christi”. De liederen worden afgewisseld met bijzonder mooie instrumentale tussenspelen. Je raadt het, een cd om te beluisteren en waar het kan, mee te zingen.
Heinrich Isaac – Ich muss dich lassen – Capilla Flamenca en Oltremontano – Ricercar, RIC318
Orlando Furioso – Madrigali sul Poema di Ludovico Ariosto – La Compagnia Del Madrigale
U merkt meteen op, beste lezer, dat er geen sterren noch een Gouden Label bij de titel staan. Dat wil zeggen dat deze cd ons niet helemaal overtuigen kan, al wordt de professionaliteit van de uitvoerders en de opnametechniek niet in twijfel getrokken. Integendeel. Maar voor we u bedelven onder ons commentaar, een toelichting over deze Orlando Furioso opname. Er zijn 22 nummers opgenomen, werken van Vlaamse Polyfonisten en Italiaanse collega’s die van de Vlamingen leerden hoe het moest. De namen: Hoste da Reggio (ca. 1520-1569), Orlando di Lasso (1532-1594), William Byrd (Engelsman 1539/40-1623), Giaches de Wert (1535-1596), Benedetto Pallavicino (ca. 1551-1601), Cipriano de Rore (1515/16-1565), Vincenzo Ruffo (1510-1587), Philippe Verdelot (ca. 1480/85-1530/32?), Bartolomeo Tromboncino (ca. 1470-1535), Alfonso Ferrabosco (1543-1588), Alessandro Striggio (1536/37-1592), Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525-1594), Andrea Gabrieli (1532/33-1585) en Perissone Cambio (ca. 1520-1562).
Orlando furioso ‘Razende Roeland’, is een epos van Ludovico Ariosto (1474-1533) en verwijst naar de ridderheld Roeland, de moedigste ridder die diende onder Keizer Karel de Grote. Ondergetekende leerde uitgebreid over deze Roeland in het vijfde leerjaar. De ‘meester’ (zo heette een leraar toen nog) was gefascineerd door ridderverhalen, sagen en andere waaruit hij zeer regelmatig voorlas. En zie, zijn werk werpt nog steeds vruchten af, want hij scherpte ook de liefde voor de klassieke muziek aan. “Gij moet naar het knapenkoor!”… Daar leerde ik zingen. Niet het ‘Chanson de Roland’ uit de 12de eeuw, noch de liederen op deze cd maar ik hoop wel geleerd te hebben, door de jaren heen, wat mooi zingen is. En zo kom ik aan het commentaar dat ik op deze cd heb. Hoe wordt er toch gezongen? Ik heb de indruk dat de uitvoerders, de Italianen van La Compagnia del Madrigale, de Vlaamse polyfonie helemaal niet begrijpen. Het gaat hier toch niet om eenvoudige straatliederen die ieder, al dan niet half of heel dronken, luidkeels poogt te zingen? Nochtans imiteert men hier een beetje deze zang en mengt die met perfect klassiek zingende stemmen. Dat maakt het geheel bizar om naar te luisteren. Deze cd vult het rijtje aan van dergelijke op de markt verschijnende interpretaties. Niet echt de mijne maar mogelijk wel de uwe. Smaken verschillen en interpretaties en visies moet niet altijd dezelfde zijn.
Orlando Furioso – Madrigali sul Poema di Ludovico Ariosto – La Compagnia Del Madrigale – Arcana A 363
**** Claudio Monteverdi – Missa in illo tempore – Odhecaton
Claudio Monteverdi (Cremona1567- Venetië 1643), zijn naam is als het ware synoniem voor l’Orfeo en de Mariavespers. Monteverdi is meer dan deze twee niet onterecht beroemde werken,wat onder meer deze cd bewijst. Dat nog niet alles van de Italiaanse meester op cd werd vastgelegd, staat als een paal boven water. Ook van Giaches De Wert (1535-1596) en Nicolas Gombert (ca. 1495 – ca. 1560) is er nog voldoende werk niet opgenomen. Beide componisten vervolledigen de cd. Zonder hen was Monteverdi mogelijk nooit de componist geworden die hij werd en was hij misschien alleen violist en zanger gebleven. De mis van Monteverdi verwijst duidelijk naar ‘In illo tempore loquente Jesu’ van Gombert ‘Missa da capella a sei voci, fatta sopra il motetto In illo tempore del Gomberti’.
De familie Gonzaga uit Mantua genoot een voordeel om jaloers te worden. Zij kregen een hoofdaandeel in de muzikale wereldpremières van De Wert en Monteverdi, ook al beschouwde men dat toen helemaal anders dan vandaag. De muziek op deze cd, met niet minder dan drie motetten die in wereldpremière zijn opgenomen, werd voor het hof van de schatrijke familie gecomponeerd. Alleen al dit feit maakt van deze cd een interessante muziekschijf.
Paolo Da Col leidt de zangers en de instrumentalisten van Odhecaton (bij ons hoor je haast nooit van dit ensemble) dat je binnenloodst in de basiliek Santa Barbara van Mantua. Daar werd de cd opgenomen. Een betere plek was moeilijk denkbaar om de musici helemaal in de sfeer van de ontstaansperiode van deze muziek te laten verkeren en zo tot een weloverwogen uitvoering te komen. Hou je van renaissancemuziek met vroegbarokke inslag en met Vlaamse wortels? Dan is deze Ricercar-realisatie een referentie.
Claudio Monteverdi – Missa in illo tempore – Odhecaton – Ricercar RIC 322
*** Domenico Mazzocchi – La Catena d’Adone – Scherzi Musicali o.l.v. Nicolas Achten
Scherzi Musicali geleid door Nicolas Achten wordt meer en meer een begrip. Achten dirigeert uitstekend en weet zijn instrumenten, waarvan hij regelmatig de musici leidt, al even vlot te bespelen. Hij tovert een rijk kleurenpalet en geen noot, die anders soms de mist in gaat, wordt genegeerd. Zo is het ook bij de opname van de opera ‘La Catena d’Adone’ (1626) van Domenico Mazzocchi (1592-1665). Het is een verhaal dat teruggrijpt naar de Griekse mythologie, zoals zo vaak gebeurde in de tijd van de renaissance.
Apollo komt van zijn wolk om een klaagzang aan te heffen over zijn Venus die het huis verlaten heeft. Zij leeft op een andere wolk, niet van damp maar van liefde met de jonge knapperd, Adonis. Een stationsroman is er niets bij, want daar wordt over de banale liefdesaffaires van gewone mensen geschreven, hier gaat het over de godenwereld maar waar ligt het feitelijk verschil? Dat het een mythologisch tintje krijgt en dus de fantasie van de mens prikkelt, meer dan bijvoorbeeld een stationsroman van onze tijd? Of omdat het niet kon over gewone mensen zulke verhalen in scène te zetten misschien vermits de tenen van de opdrachtgevers niet al te kort waren en zij zich wel eens geviseerd konden voelen? Of omdat de kerkvaderen, die toen wat meer te zeggen hadden dan vandaag, met de nodige strengheid de componist in de ban zouden slaan? Hoe dan ook, eigenlijk is het verhaal op zich niet veel waard, neem me niet kwalijk, maar gelukkig is er toch de muziek die het geheel verheft tot iets goddelijks.
Het instrumentaal ensemble is van grote klasse. Geen verbetering mogelijk. De zang gaat heen en weer van soms uitstekend tot soms echt niet goed. En helaas, hoe goed Achten alles weet te plaatsen, zijn stem – hij zingt een paar rollen als bariton – is in het geheel niet toereikend. Wat jammer, want hiermee doet hij afbreuk aan wat hij zelf opbouwt. Laten we het een jeugdzonde noemen maar we geven hem de raad het bij het dirigeren, het orgel, de harp en andere instrumenten te houden want daarin is hij een van de grootste uitvoerders van de jonge generatie. Daarin is hij werkelijk een genie. Of ik deze dubbel-cd afraad? Uiteraard niet!
Domenico Mazzocchi – La Catena d’Adone – Scherzi Musicali o.l.v. Nicolas Achten – Alpha Records, Alpha 184
