“Muziek is vrede. Het overstijgt de grenzen van tijd en ruimte, kleuren en ras om rusteloze harten tot rust te laten komen, waar ze ook zijn. Het is zo puur en onschuldig als de waarheid. […] Laten we dus barrières wegnemen, verschillende muziekculturen voor elkaar openstellen, ze ontdekken en leren om te genieten van een wereld van liefde en vrede.” — Nazir Borish

Een reis om de wereld, dwars door tijd en ruimte, dat is het vertrekpunt van dit avontuur. Hij begint tijdens de Eerste Wereldoorlog hier in België op een schip van de Red Star Line naar de Verenigde Staten. Na afmonstering in New York, het nieuwe muziekcentrum van de States, weerklinken verschillende muziekgenres en -stijlen. Voornamelijk drie type bezettingen van klassieke muziek vallen in de smaak: orkestmuziek, kamermuziek en muziek voor koperblazers van de wind band. De liefde voor harmonieorkesten wordt typisch Amerikaans nadat militaire en zogenaamde community bands sinds de Amerikaanse Burgeroorlog razend populair worden. Slechts in het eerste kwart van de 20e eeuw ontwikkelt deze bezetting zich tot een volwaardig geaccepteerd muziekgenre.

Amerikaanse wind band

Wie anders dan “The March King” is in staat om de Amerikaanse harmonie te vertegenwoordigen? John Philip Sousa (1854–1932) wordt op 26-jarige leeftijd dirigent van de United States Marine Band wat onder zijn leiding aan aanzien wint. Later in 1892 vormt de Amerikaan zijn eigen ensemble, de Sousa Band, wat de standaard wordt voor het Amerikaanse harmonieorkest. Sousa componeert meer dan 200 werken voor deze bezetting en Naxos heeft deze collectie integraal opgenomen. Sisterhood of the States (1915, volume 21 track 2) is een mooi voorbeeld van zijn krachtige, mars-achtige en energierijke stijl. Het is een ballet dat oorspronkelijk de titel Hip, Hip Hooray droeg, een hoogtepunt in Amerikaans nationalisme. Alle toenmalige 48 staten worden gerepresenteerd door een sextet van ballerina’s en in de muziek klinkt voor elk een karakteristiek deuntje. Spijtig genoeg is deze unieke Sousa-extravaganza niet volledig bewaard gebleven. De opname op deze Naxos cd is het resultaat van een reconstructie. Er ging heel wat analysewerk aan vooraf waardoor het uiteindelijke resultaat wat bleekjes afsteekt tegen andere opnames uit deze serie.

Van olifant-etende slangen to vliegende paarden

Nadat we het nationalistische Amerika hebben verlaten, reizen we naar de fantasierijke wereld van de Chinese dierenriem of zodiak. Bright Sheng (°1955) koos voor dit programma vanwege haar rijke en universele karakter. Zowel de antieke Grieken, Egyptenaren, Indianen en Babyloniërs kenden de zodiak. Ongeveer 4.000 jaar geleden zouden ook de Chinezen beginnen te geloven in de twaalf sterrenbeelden gerepresenteerd door twaalf dieren. De eerste gedetailleerde beschrijving van de Chinese zodiak dateert uit de Han-dynastie en werd geschreven door de filosoof en astronoom Wang Chong (c.27—c.97). Sindsdien zijn de legenden van deze astrologische dieren niet meer uit de Chinese literatuur weg te denken. Deze fantastische fictie vond Sheng perfect voor een muzikaal werk. In Concerto voor orkest: Zodiac Tales (2006, rev. 2016) opent de god van de regen, ook wel beter gekend als de draak, majestueus dit zesdelig concerto. De komst van deze hemelse kracht wordt aangekondigd door de koperblazers en de hamerende accenten van de strijkers geven het geheel een bijna dreigende ondertoon. Na een muzikaal spel van kat en muis, en gelukzalige lammetjes die rusten in het zonlicht, gevolgd door de wreedzucht van de slang en een serene ceremonie voor Sheng’s moeder die in het jaar van de hond geboren was, zijn  daar ineens vliegende paarden die de hemel afreizen. De reis begint rustig en bouwt langzaam op naar een heldhaftige climax.

Oed: waar culturen elkaar ontmoeten

Deze hemelse tocht langs de dierenriem brengt ons naar een transcendente brug tussen verschillende muzikale tradities: de Arabische volksmuziek, Indische improvisatie, Andalusische dansen en speelse jazz invloeden. Met de oed (een snaarinstrument met en lange geschiedenis en de voorloper van de luit) als gids leidt Nazir Borish (°1982) ons met dansende vingers op de toetsen door deze verschillende tradities. In de titeltrack Root of Strings (track 2) brengt Borish al deze invloeden eclectisch samen op een manier dat het de geschiedenis van de oed muzikaal vertelt. De basis van deze compositie is Arabisch maar Indische, Iraanse en Andalusische met pseudo-flamenco ritmes dringen zich al snel op de voorgrond. Ook Ali Baba Dance (track 4) is een eclectisch nummer met ruimte voor improvisatie. Meer “pure” vormen van tradities zijn het Indische Damasrose (track 6) en de Arabische nummers Missyoulogist (track 7) en 2011 (track 8). Deze cd is deel van een serie uitgebracht door Centre des musiciens du monde onder redactie van Kiya Tabassian waarbij andere culturen muzikaal ontdekt kunnen worden en daarmee de mogelijk geeft voor meer muzikale reizen.

Met de contrabas naar StockHome

Terug met de voeten op de grond sluit deze reis af met een muzikale wandeling. Four Walks (2018) van de Zweedse componiste Britta Byström (°1977) maakt deel uit van de serie Walks wat in totaal zo’n 20 werken voor verschillende bezettingen bevat. Elk van deze wandelingen leidt “naar een specifiek werk van een andere componist,” zoals Byström het zelf verwoordt. Back To StockHome bevat drie van deze wandelingen: A Walk to Schubert (2018) richting Schuberts Vijfde symfonie, A Walk to Bruckner (2017) naar diens Derde symfonie en A Walk to Strauss (2018) naar zijn Don Quichot — enkel A Walk to Fauré komt om onbekende reden niet aan bod. Uit de stilte vormt zich een wandelritme, onderweg klinken citaten waardoor zich een silhouet vormt van de compositie waar de muziek naartoe wandelt, in Schubert en Bruckner wordt onderweg gefloten en op het einde sterft de muziek weer weg alsof zij voorbij is gewandeld. Het zijn drie korte composities die op de cd fungeren als muzikale wandelingen tussen twee concerto’s en een pianotrio dat een herwerking is van Jesper Nordins (°1972) dubbelconcerto.

Van militair marcheren in de States, langs hemelse krachten in China en een culturele brug van de oed naar een rustige wandeling doorheen het Europese muzieklandschap komt deze reis om de wereld—doorheen tijd en ruimte, doorheen genre en timbre—tot een einde. Maar zoals het openingscitaat van Nazir Borish pleitte om barrières achterwegen te laten en open te staan voor andere muziekculturen, mag dit slot dienen als het begin van een muzikale ontdekkingstocht.

Informatie 

Sousa: Music for Wind Band Vol.21

• WIE: Royal Birmingham Conservatoire Wind Orchestra o.l.v. Keith Brion 
• WAT: Music for Wind Band Vol.21
• UITGAVEN: NAXOS 10526210
• BESTELLEN: JPC

Bright Sheng: Let Fly

• WIE: Dan Zhu [viool], Suzhou Symphony Orchestra en Shanghai Symphony Orchestra o.l.v. Bright Sheng
• WAT: Vioolconcerto “Let Fly”
• UITGAVEN: NAXOS 10392499
• FOTO’S: © Peter Shin
• BESTELLEN: JPC

Nazir Borish: Roots of Strings

• WIE: Nazir Borish [oed], Roberto Occhipinti [contrabas], Joseph Khoury [percussie]
• WAT: Roots of strings
• UITGAVEN: Analekta 10430312
• FOTO’S: © Youssef Shoufan
• BESTELLEN: JPC

Rick Stotijn – Back To StockHome

• WIE: Rick Stotijn [contrabas], Malin Bromann [viool & altviool], Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. James Gaffigan, Västeras Sinfonietta o.l.v. Simon Crawford-Phillips [piano track 15]
• WAT: Back To StockHome
• UITGAVEN: BIS 10649289
• BESTELLEN: JPC