Sobere maar overweldigende Aida

Bijna veertig jaar geleden woonde ik een uitvoering van Aida bij in de thermen van Caracalla in Rome. Het was een spektakel van jewelste, compleet met olifanten op het podium in de beroemde triomfmars. Het was er zo ver over dat ik mij jaren ver hield van die bombastische en kitscherige Aida. Tot dinsdagavond in De Munt.

Dankzij de Griekse regisseur Stathis Livathinos ben ik geheel bekeerd. Zijn Aida is een prachtige opera, die in alle opzichten het tegenovergestelde is van de Hollywoodachtige vertoning waar ik destijds getuige van was. Aida is een werk dat in zijn intensiteit, zijn emotionele rijkdom nog het meest doet denken aan een Griekse tragedie. Door zijn sobere maar daardoor juist zeer effectieve aanpak wint de opera aan zeggingskracht. Deze Aida vormt een waardige afsluiting van een operaseizoen van De Munt dat toch op zijn minst enigszins wisselvallig genoemd mag worden.

De hele opera speelt zich af op iets wat misschien de oever van de Nijl zou kunnen voorstellen onder een schuin stenen plafond met een groot gat erin. Je voelt natuurlijk al aankomen dat dit ook het dak van de grafkelder is waar Radames en zijn geliefde Aida aan hun eind zullen komen, maar dat maakt het alleen maar spannender.

Een decor dat gedurende de hele voorstelling niet verandert. Geen enkele opsmuk. Het is duidelijk dat we ons in een woestijn bevinden. Dat dit ook een geestelijke woestijn blijkt te zijn, is vanaf maat één duidelijk. Het verhaal van Aida, de Egyptische koningsdochter die slavin is van Amneris. de Egyptische koningsdochter is wel bekend. Dat beide vrouwen vallen voor dezelfde man, generaal Radamès, heeft dood en verderf als voorspelbare einde.

Livithinos werkt zijn sobere aanpak consequent uit. Ook koor en solisten zijn onopvallend uitgedost in gewaden met vale, grijze of zandkleurige tinten en grauwe maskers op. Slaven dragen indigo kleding. Alles draait om het verhaal, afleiding is er niet. Van deze enscenering gaat dreiging en onbehagen uit.

De cast sluit aan bij dit idee van less is more. Geen grote ego’s op het podium, maar een ensemble dat heel mooi (samen) zingt, goed acteert en zich volledig in dienst van de muziek stelt. Sopraan Adina Aaron zet een ingetogen maar daarom juist zeer menselijke en overtuigende Aida neer. Haar rivale Amneris vertolkt door Nora Gubisch komt levensecht over. Een prachtige mezzo en een bijzondere actrice. Wat een naar mens, het zal je familie maar wezen! De Italiaanse tenor Andrea Care is geloofwaardig als veldheer Radames. Je kunt wel horen dat hij van Pavarotti les heeft gehad, maar juist dat beetje extra drama in zijn stem komt zijn rol als de macho die denkt dat hij met zijn stommiteiten wegkomt ten goede. Zonder meer ontroerend is zijn vertolking van de grafzang samen met Aida tijdens de slotscène. En ja dan komt het plafond eindelijk naar beneden en stijgen de geliefden ten hemel door dat gat. Indrukwekkend! Ook de overige stemmen passen in dit concept van eenvoud en nadruk op de tekst. Giacomo Prestia als priester en Enrico Iori als koning dragen vakkundig bij aan dit huiveringwekkende theater.

Natuurlijk speelt de strakke hand van muzikaal leider Alain Altinoglu een beslissende rol in het welslagen van deze operatie. Hij houdt de emoties bij koor en orkest mooi in toom zonder dat het saai wordt. Integendeel, koor en orkest leveren een uitzonderlijke prestatie: Altijd smaakvol zonder schreeuwerigheid of geschetter.

Livathinos durft tegen de heersende trend van steeds decadentere ensceneringen in te gaan en daar is moed voor nodig. Alleen al daarvoor verdient hij een groot compliment. In zijn visie is Aida een verhaal over oorlog, overheersing, verraad en zo’n beetje alle schadelijke emoties die je je kunt voorstellen zoals jaloezie, angst, woede, wanhoop, haat en noem maar op. Het is een verhaal dat door zijn thematiek bij de theatertraditie van zijn geboorteland aansluit. Het is ‘gewoon’ een tragedie! Zo’n verhaal heeft geen overdaad aan Hollywoodachtige tierelantijnen nodig.

Door zijn sobere aanpak bereikt Livathinos een summum van effectiviteit en word je gedwongen om de confrontatie met de gebeurtenissen op het podium aan te gaan. Deze Aida sleurt je mee van begin tot eind. Dat is een bijzondere ervaring.

Gaat dat zien!