Het heeft me heel wat moeite gekost om alle voorbeschouwingen en interviews met Annelies Van Parys uit de weg te gaan: een nieuwe opera van eigen bodem is (gelukkig maar) belangrijk nieuws.
Het heeft me heel wat moeite gekost om alle voorbeschouwingen en interviews met Annelies Van Parys uit de weg te gaan: een nieuwe opera van eigen bodem is (gelukkig maar) belangrijk nieuws.
We weten intussen allemaal dat Annelies Van Parys zich liet inspireren door de filmklassieker Rear Window van Alfred Hitchcock: geïmmobiliseerd door een beenbreuk wordt de fotograaf James Stewart ongewild tot voyeur, hij meent vanuit zijn flat een moord te zien gebeuren in een appartement tegenover het zijne. Langzaam maar zeker weet hij eerst zijn vriendin (een steeds eleganter geklede Grace Kelly), dan zijn moeder, tenslotte de politie te overtuigen van zijn gelijk. Weergaloos weet Hitchcock via zijn acteurs, zijn regie en zijn filmmuziek (Franz Waxman) de kijker te boeien, en niet alleen bij de eerste visie van de film.
Private View zien en horen is als het lezen van een boek van Patrick Modiano: het is meer vermoeden dan weten, de atmosfeer lijkt belangrijker dan de plot. Annelies Van Parys en haar librettist/scenarist (het is me niet geheel duidelijk of er een grens tussen de twee ligt) schotelen de toeschouwer op bijna homeopathische wijze een verhaal voor, maar dat er dreiging in de lucht hangt is vanaf de eerste orkestklanken duidelijk: donkere tonen van contrabas, cello, hoorn en trombone voorspellen nooit veel goeds. Het decor bestaat uit videoschermen die door de acteurs verplaatst worden zodat scenes ontstaan, daar worden constant suggestieve beelden uit oude films op geprojecteerd. De timing tussen de beelden en de gezongen tekst verloopt vlekkeloos: terwijl het woord blood gezongen wordt, zie je iemand perfect synchroon een (ziekenhuis?)gang schrobben, om maar een voorbeeld te geven.
Vijf acteurs bevolken het podium, als zij verdwijnen is er ruimschoots plaats voor instrumentale intermezzi, die het verhaal kleuren. Ook daarbij helpen ook de videobeelden: het duurt niet lang of in de oude zwart-witbeelden verschijnt het eerste rood, een auto die zich roodgekleurd in het verkeer mengt.
Het verhaal onthult zich: nieuwe bewoners vestigen zich in een appartementsgebouw, proberen zich de regels van het huis eigen te maken, waar doe ik m’n was, waar laat ik hem drogen. Een triviaal detail wordt belangrijk: who has the washing line? Is een waslijn een moordwapen? Natuurlijk, alles is een moordwapen. Het zijn alleen maar vermoedens, maar de onrust stijgt, het slagwerk laat zich royaal gelden. Herinner je de kreet uit Psycho, de iconische scene met het douchegordijn en de angstschreeuw van Janet Leigh: hier komt hij weer via sopraan Johanna Zimmer, de moord is gebeurd. Just a little neighbourhood murder, vertellen de zangers bijna geruststellend. Maar de vraag komt terug, wie heeft de waslijn, wie heeft het wapen. Private View heeft geen happy end, terwijl de muziek genadeloos donker blijft, terwijl niemand een oplossing zoekt maar iedereen zich vragen stelt (er is ook niemand tot wie men zich kan wenden, geen autoriteit, geen held, we zijn, net als de bewoners van het gebouw in de naamloze stad alleen maar bystanders, niet eens getuigen), loopt het verhaal naar een onafwendbaar einde. Jammer dat het een mooie lenteavond was bij het verlaten van de opera, op een stormige herfstavond met de boodschap There will be problems losgelaten worden zou passender zijn geweest: hoedt u, de moordenaar is onder ons.
De zangers, die bijna statisch acteren voor de videoschermen (de actie wordt veeleer verteld dan getoond) kregen een moeilijk parcours voorgeschoteld, de (coloratuur)sopraan Johanna Zimmer heeft het moeten kunnen, maar kon het dan ook. Tenor Martin Nagy bereikte schijnbaar moeiteloos contratenor hoogten. Bij het knappe Asko/Schönberg ensemble heeft vooral David Kweksilber (vier soorten saxofoons plus klarinet) zijn naam niet gestolen.
Samen met haar team heeft Annelies Van Parys een prachtig, sober product afgeleverd. Je wil de muziek bewaren, opslaan in je hoofd om mee naar huis te nemen, maar dat is hopeloos, ze is te complex, te efemeer. Vooral die laatste tekstregel blijft hangen, en een algemene indruk, een atmosfeer, een boodschap. Hopelijk beleeft Private View meer dan deze Antwerpse week, maar vermits de coproducenten in Rotterdam, Brugge, Berlijn, Bergen en Luxemburg huizen, zit de kans op een internationale tournee er dik in. Er zijn nog voorstellingen in Antwerpen op 15 en 23 mei.
Private View is een productie van Muziektheater Transparant in coproductie met Concertgebouw Brugge, Operadagen Rotterdam, Opera Vlaanderen, Deutsche Oper Berlin, Asko|Schönberg, Collective 33 ⅓, National Opera Bergen, Cultuurfonds Oost Nederland en Les Théâtres de la Ville de Luxembourg. Met de steun van BesteBuren en deSingel Internationale Kunstcampus. Private View won de eerste FEDORA – Rolf Liebermann Prize for Opera 2014.
