100 % Mozart !

Lunalia (Festival van Vlaanderen Mechelen) bood zondag 5 mei 2019 onder de noemer ‘100 % Mozart’ een programma aan, meteen het laatste in de reeks met Reinoud Van Mechelen als artiest in residentie, met uitsluitend muziek van Mozart. De zanger dirigeerde tevens zijn in 2016 gesticht ensemble A Nocte Temporis.

100 % Mozart, het concertthema kon niet juister gekozen worden. 100 % Mozart omwille de programmatie – alleen werk van Wolfgang Amadeus Mozart – maar ook omwille de kwaliteit van de werken, hoe jong of minder jong Mozart ook was toen hij het ene en andere componeerde én ook omwille de hoogstaande kwaliteit van de uitvoering. Daarbij kwam nog een architecturale en kunstzinnige invulling dankzij de plaats van het concert: de Sint-Pieter en -Paulkerk aan de Veemarkt in Mechelen. De kerk heeft na de geslaagde binnenrestauratie meer iets van een paleiszaal uit de barok dan wat anders met het vele goud, de witte marmerschilderingen, het prachtige beeldhouwwerk in marmer en hout – de preekstoel en de biechtstoelen ! – en een absoluut unieke reeks (nog te restaureren) schilderijen die een geheel vormen. Een lust voor het oog en als daar dan 100 % Mozart klinkt, dan is je avond een mooie droom die in vervulling gaat.

Reinoud Van Mechelen koos voor minder bekende werken van het grootste muzikale genie uit de geschiedenis. Een keuze die dat genie benadrukte. Zeer verantwoord en zelfs zo bijzonder goed dat ik hoop dit aangeboden te mogen weten op heel wat meer podia en, als het kan, op CD.

Het concert opende met de ouverture van de amper uitgevoerde opera Mitridate (KV87). Waarom is die minder uitgevoerd? Omdat de kwaliteit beperkt is? Ik denk het niet. De vroege opera’s van Mozart zijn ‘het slachtoffer’ van de nog absolutere kwaliteit van de onovertroffen latere opera’s waaronder de drie Da Ponte’s en Die Zauberflöte. Goed, je hoort in die ouverture van de 13/14 jarige componist nog wat schoolse vormgeving die uit de barok stamt, maar je hoort zonder enige twijfel 100 % Mozart. Zijn persoonlijkheid ligt er al volledig in en de rijpheid van de ouverture en dan zeker van de aria die Van Mechelen na de ouverture zong, zijn van enorme muzikale waarde. De geprogrammeerde aria Se di Lauri (K87) is één en al verregaand tekstbegrip en ontroering. 14 jaar… Van Mechelen zingt met zichtbaar respect voor het jonge genie zijn schepping. De tekst zingt de droefenis van een overwonnen held die toch zijn trots bewaart.

Nog verbazingwekkender en ook reeds 100 % Mozart is de concertaria Va, dal furor portata (K21). K21, een zeer vroeg werk, jazeker. De kleine fijne Mozart was 8 (acht!) jaar toen hij deze fenomenale aria componeerde. Een aria die een bijna waanzinnige professionaliteit eist van de zanger. Virtuositeit gekoppeld aan een zeldzame diepgang en dat moet een mens dan maar beheersen en uitvoeren. Ahja, het is ook nog een beetje barok hoor, maar als je onopvallend deze aria in een later werk van Mozart zou inlassen, zouden alleen specialisten horen dat het er niet in past. Doe het maar als kind, als jongetje van acht jaar in een tijd dat kinderen op die leeftijd nog lekker in het slijk speelden en onbevangen in plassen sprongen – nu zitten ze met hun schermding bezig – deze tekst op muziek te zetten:

Ga, vervoerd door woede,

Onthul het verraad;

Maar herinner je, ondankbare,

Wie de verrader is,

Leg ’t beraamd bedrog bloot,

Maar bedenk op dat moment,

Dat ik je het leven gaf,

En dat jij het me ontneemt.

(vertaling uit het Italiaans door Marjolein van Zuylen)

Mozart deed het gewoon en Reinoud Van Mechelen zong het, en hoe! Dit werk past zeer goed voor zijn hoge lyrische stem. De zanger weet de bravoure te koppelen aan de ernst van de situatie, het drama, het verraad. Hij zingt wat een kind van 8 jaar beter begrepen heeft dan menig volwassen mens die verdwijnt in oppervlakkigheid.

Op een of andere wijze ben ik ineens, bij het luisteren, mijn kluts kwijt. Zo’n tekst zo toonzetten en dan nog op die leeftijd… En ik voel me daar op de stoel zittend in die kerk ineens zeer dankbaar aan de zanger-dirigent dat hij dit programmeerde. Hij breng hier niet alleen ‘100 % Mozart’, hij brengt een ode aan dit nooit genoeg geprezen genie dat de mensheid oneindig veel Schoonheid schonk, zomaar omdat hij het niet kon laten, omdat het moest. Ik zou een traan kunnen wegpinken.

Die traan roept Mozart op in Misere O sogno (K431), een concertaria uit zijn ‘latere’ periode. Later tussen aanhalingstekens want kan je van iemand die stierf op zijn 35 wel spreken over ‘later’ werk? Maar goed, dit terzijde gelaten kan je ook hier niet anders meer dan, net als in de volgende werken, spreken over 100 % Mozart. En weer krijgen we een zanger die, samen met zijn uitmuntend orkest dat musiceert op periode-instrumenten, bijzondere trouw bewijst aan de componist en aan de compositie. In niets wil Van Mechelen zich opdringen en het beter weten. Hij toont het grootste respect voor Mozart en zijn composities en is al blij als hij hoopt de wensen en inzichten van de componist benaderd te hebben.

Iets te braaf is de uitvoering van het tweede fluitconcerto. Dit mag met meer lef gespeeld worden, zo voel ik het althans aan al maak ik me de bedenking dat de traverso (de houten dwarsfluit uit die tijd) mogelijk niet genoeg tot haar recht kwam door de toch nog wat beperkte akoestische kwaliteit van de kerk. Kon er wel meer lef gelegd worden in het spel door soliste Anne Besson die verder wel met veel liefde en zingende bogen, aaiend dit fijnzinnig concerto uitvoerde.

Een langdurig applaus barstte los na de laatste aria Se al labbro mio non credi (K295). Net als de vorige aria’s niet de meest vreugdevolle want vol van verdriet omdat een geliefde geen geloof hecht aan de verliefde ziel. Zo gaat dat in de liefde…

Als bisnummer schakelde Reinoud Van Mechelen over naar het Duitse Mozartrepertoire met de aria Wie stark ist nicht dein Zauberton van Tamino uit Die Zauberflöte. De vrolijke noot die deze rijke avond afsloot en nog even benadrukte dat het hier weldegelijk ging om 100 % Mozart.

WAT: 100 % Mozart
WIE: Reinoud Van Mechelen (zang en directie), Anne Besson (fluit) en barokensemble A Necto Temporis
ORGANISATIE: Lunalia – Festival van Vlaanderen Mechelen