Dit werk beleefde zijn wereldpremière begin dit jaar op de Berliner Festspiele. Een nieuwe voorstelling van het duo Alain Platel & Fabrizio Cassol wordt steeds verwachtingsvol begroet. Ze werkten eerder al samen rond de Mariavespers (vsprs 2006), de Mattheus Passion van Bach (pitié 2008) en het westerse barokrepertoire (Coupe Fatale 2014).
Beiden vinden elkaar in het creëren van nieuwe verhalen op basis van bekend materiaal, dat veelal tot het klassieke Europese repertoire behoort. Hun partnerschap blijft verbluffen en verrukken. Het Requiem van Mozart was onafgewerkt bij zijn dood. Op vraag van zijn weduwe Konstanza werd het werk voltooid door Franz Xaver Süssmayer. Dat de partituur onafgewerkt was liet Cassol toe in te breken in het ‘Requiem’. Maar ook het origineel nam hij onder handen. Hij creëerde een aparte klankwereld die zich voedt met muziek uit Afrika, India… die steeds verbonden waren met vormen van spiritualiteit. De massieve koorzang moest plaats ruimen voor individuele stemmen. Veertien muzikanten uit verschillende continenten reconstrueren Mozarts Requiem door het te laten fusioneren met jazz, opera en populaire Afrikaanse muziek. Geen symfonisch orkest maar als instrumentarium: een accordeon (Joao Barradas), elektrische gitaar (Kojack Kossakamvwe), euphonium (Niels van Heerum), likembe (Bouton Kalanda, Erick Ngoya en Silva Makengo) en percussie (Michel Seba), gitaar en elektrische bas (Rodriguez Vangama). Onder de bezielde leiding van Alain Platel resulteert dit ‘Requiem pour L’ in een weergaloze warmte en overweldigende kracht. In dit werk bezweren Alain Platel en Fabrizio Cassol als het ware de macht die de dood over ons heeft. De magische brug tussen twee werelden: leven en dood.
Deze wereld was er al toen we geboren werden en blijft bestaan als we niet meer onder de levenden zijn. Er is voor iedereen een begin en een eindpunt. Platel moet geen werkelijkheid verzinnen. Sterven kan in pijn en agonie, maar ook berustend en dankbaar voor een mooi leven. Het publiek maakt de laatste uren van een vrouw mee in een serene projectie. De camera registreert als stille en respectvolle getuige. Er om heen een wereld van mensen die haar liefhadden en liefdevol afscheid nemen. L. wist dat ze ging sterven en stemde erin toe om gefilmd te worden en het beeldmateriaal te integreren in de voorstelling. Daarom Requiem pour L een eerbetoon aan deze vrouw en bij uitbreiding een Requiem pour Elles aan àlle vrouwen, aan àlle mensen, aan het leven waar sterven deel van uitmaakt.
Scènebeeld
Een groot wit projectiedoek, er voor een paar rijen grijze rechthoekige, objecten die trapsgewijs oplopen. Meteen is er de connotatie met het gigantische veld van betonnen blokken van het Holocaust-Mahnmal memorial in Berlijn tussen de Brandenburger Tor en de Potsdammer Platz.
De accordeonist wandelt de scène op en speelt een bevreemdend ritme. Stilaan druppelen de acteurs/zangers en instrumentalisten de scène op en wandelen tussen de kubussen. Leggen er steentjes op, zoals de joden doen. We bevinden ons op een kerkhof. De setting rond het beeldscherm is als een schilderij met meesterlijke lijnen ingekleurd met emoties, liederen die een algemeen beeld van de wereld en het leven geven. Een vibrerende massa van bewegende lichamen, warme en welluidende stemmen, dansend in een explosie van vocaal vuurwerk.
De intieme coherentie van deze werkelijkheid krijgt door de muziek body. Muziek als een deugddoende, helende pleister op de dingen die ieder van ons van binnen pijn doen. De muziek resoneert met de beelden op het doek. Je ziet de hele tijd lang enkel het gelaat en het bovenlichaam van de stervende vrouw. Er zijn mensen rondom haar in stille nabijheid. Dat zie je aan een vlinderlichte, strelende hand op haar bovenarm. Iemand die haar omhelst en nog een glimlach op haar gelaat tovert. Haar ogen zijn voor het grootste deel geloken. Nu en dan kijkt ze om zich heen. Haar donkere ogen lichten op in haar bleke gelaat. Afscheid nemen in convergerende lijnen met andere culturen. Tegenover het verstilde lichaam op het scherm, is er een en al beweging van de lichamen op de scène. De muziek volgt een onvoorspelbaar traject. Het ‘Requiem’ van Mozart schittert er doorheen als zonnestralen gefilterd door een bos. Boule Mpanya, Fredy Massamba, Rusell Tsiebua: zang en Nobulumko Mngxekeza, Owen Metsileng, Stephen Diaz en Rodrigo Fereira, lyrische zang laten de verschillende melodieën naadloos in elkaar overvloeien. Uitgevoerd door artiesten met een bijzondere affiniteit met Afrikaanse muziek. Ze zit vervlochten in hun genen. Door de extrapolatie van gevoelens ontstaat een tweeluik. Het beheerste afscheid nemen van de westerling tegenover het extroverte van de afrikanen. De strijd tussen liefde en dood gezien de ambivalente menselijke natuur.
Wanneer haar einde nadert ontlokt Niels Van Heertum vreemde geluiden aan zijn euphonium als een heraut des doods. Naar het einde toe geven de accordeonist en euphoniumspeler de hartslag van de vrouw weer: trager, onregelmatiger, hortend. Muziek en zang verstommen meermaals: je hoort enkel nog haar adem… steeds stiller. Je bent er getuige van hoe de vrouw stilaan verglijdt in de dood, haar mond zakt open. Geliefden strelen onwennig en teder haar gelaat. Ik heb zelden een volle zaal zo muisstil geweten, gevangen in de cocon van dit intieme gebeuren. Op het einde klinkt a capella het prachtige Miserere in een mengeling van zuiverheid en tragiek. Als orgelpunt van de voorstelling danst de hele cast nog een soort van uitdagende strijddans. Het leven gaat voort als in een golfbeweging. Geboren worden en sterven.
Een voorstelling die blijft nazinderen op het netvlies maar ook gevoelsmatig vanwege de hartstochtelijke intensiteit, schoonheid en de bedachtzame rust. Alain Platel en Fabrizio Cassol sturen het publiek met een oneindige vredigheid huiswaarts.
- WAT: Requiem pour L
- WIE: Les ballets C de la B / Festival de Marseille / Berliner, muziek Fabrizio Cassol naar het Requiem van Mozart, scenografie Alain Platel
- WAAR: De Singel, Antwerpen
- WANNEER: Donderdag, 8 maart 2018
- Foto’s: © Chris Van der Burgh
