Van bij ons – Vlaamse Orgelromantiek, een bloemlezing van de Vlaamse orgelliteratuur

Op zondag 2 april 2017 had in de Sint-Stefanuskerk in Gentbrugge een orgelrecital plaats waar muziek van de grootste Vlaamse orgelcomponisten ten gehore werd gebracht.

Om 16 uur zette de organist van dienst Frank Heye zich achter de manualen en vergastte het aanwezige publiek met een reeks gekende en minder gekende werken van componisten van bij ons.

De organist behaalde een resum prijzen te beginnen met de Regeringsmedaille in de klas van Edward De Geest, en vervolgde dan de studies bij Dirk Verschraegen aan het Gentse Conservatorium. Hij werd laureaat van de Omer van Puyveldewedstrijd en volgde meestercursussen bij o.a. J. Huys, E. Kooiman, T. Koopman en G. Bovet.

Zijn aandacht gaat vooral naar hedendaagse muziek en werken van Vlaamse meesters, waaronder creaties van werk van o.a. Claude Coppens, Walter Heynen, Dirck Blockeel, Lucien Goethals, Willem Ceuleers, Ludo Geloen e.a..

Zijn repertoire omvat divers Vlaams symfonisch werk, alsook werken in expressionistische en neobarokke stijl. Concerteren doet hij geregeld in eigen land en heel Europa waar hij een belangrijke bijdrage levert ter verspreiding van de Vlaamse orgelmuziek. Hij is titularis van het orgel te Destelbergen. Dit orgel werd in 1994 volledig onder zijn artistieke leiding gerestaureerd. Op dit instrument nam hij in 1996 een cd op met onder meer werk van Vlaamse componisten.

Dit concert werd gespeeld op het Forrestorgel in bovenstaande kerk. Dit is het enige 3-manualige orgel ooit door Forrest gemaakt. Een prachtig instrument met enorme mogelijkheden, waar Frank Heye werkelijk een uitgelezen programma van Vlaamse componisten uit de 5 Vlaamse provincies op speelde. Dit alleen al is een unicum, daar vele werken bijna onbekend zijn bij het grote prubliek, alsook verschillende componisten die nog maar weinig of niet worden uitgevoerd. Dit alles was te beluisteren op dit prachtige orgel, in deze akoestiek, met een organist die alles van dit instrument gebruikte in totale vrijheid en fantasie met orkestraal gedachte kleurschakeringen. Het was een wonderbaarlijk en kleurrijk concert.

Uit alle hoeken van Vlaanderen

Uit Vlaams-Brabant werd de Prelude uit de Drie Stukken van August De Boeck (1865–1937) in een mooi kleurpalet en dosering gespeeld. Verder de Toccata uit de Sei pezzi van Arthur Meulemans (1884 -1966). Dit werd een wervelwind als apotheosestuk.

Uit Oost-Vlaanderen kregen we de Eerste Pastorale van Oscar Van Durme (1876–1925) te horen. Dit is een zeer melodieus werkje vergelijkbaar met de muziek uit de Belle Epoque-periode, afwisselende kleuren in de diverse delen en totaal orkestraal gedacht en weergegeven. Voorts de Droomerij van Adolphe d’Hulst (1876–1916) met evenzeer de kleine nuances in orkestratiekleur die dit werkje ondanks het compositorisch mindere, toch een waardevolle plaats gaf en opwaardeerde dankzij het kleurenpallet van dit orgel.

Uit West-Vlaanderen kregen uiteraard muziek van Joseph Ryelandt (1870–1965) te horen. De organist koos voor het Thema met variaties opus 119. Elke variatie kreeg mede door de enorme mogelijkheden van het orgel telkens een andere registratie in zijn grootse kleurenrijk te horen. De hoogstaande muziek, die zeer boeiend is, werd even boeiend uitgevoerd met een zachte, rustgevende remeniscentie als einde. Deze provincie werd in alle rust en eenvoud afgesloten met de Aubade van Willy Ostyn (1913–1993).

Uit Limburg kregen we de herschepping van de Improvisatie van Jan Douliez (1903–1987) te horen. Een aan Gabriël Verschraegen opgedragen werk, imposant als compositie en even imposant gespeeld. Dit werk heeft veel meer hedendaagse compositietechnieken dan men zou vermoeden van een componist die het grootste deel van zijn leven in Brazilië heeft doorgebracht, een muziekschool en een orkest oprichtte. Deze van oorsprong violist, durfde tot bijna clusters opgebouwde dissonanten en harmonische hoogspanningen te gebruiken, waar componisten van diezelfde periode nog niet eens van droomden. Een werk dat heden ten dage zelfs nogal gedurfd leek, werd 2 generaties terug door hem reeds gebruikt als een uitloper van de Bartokiaanse spankracht. Na de rust door het vorige werk werden we onmiddelijk wakker gespeeld door, voor de toenmalige tijdsgeest, gedurfde contrasten in sfeer en het rijke kleurenpalet dat mede door dit orgel werd ten gehore gebracht. Een verrassing die menig organist zich zou moeten eigen maken al is het maar om deze grotendeels onbekende componist in eer te herstellen. Na zijn terugkeer uit Brazilië heeft hij nog aan de Koninklijke Opera van Gent gewerkt als dirigent. Deze provincie sluit af met het Gebed van Edward Loos (1906–1968). Een eenvoudig werkje dat mooi is, doch met meer vrijheid en smekender mocht worden gespeeld. Het leek me nogal vierkant . Een groter contrast met het vorige werk leek me niet denkbaar.

Uit Antwerpen speelde de organist de Méditation opus 20 van Joseph Callaerts (1838–1901). Een componist die een generatie terug quasi onbekend was tot er een (her)uitgave verscheen van zijn muziek. Proficiat hiervoor aan de uitgevers. Deze iets meer gedateerde muziek werd weliswaar door de orkestrale registratie tot zijn recht gebracht dank zij het gebruikte registerspel.

Om dit uitzonderlijke programma te beëindigen, werd werk aangeboden van een als componist ondergewaardeerd iemand. Alhoewel hij als organist en pedagood wereldtop was, blijkt hij op dit ogenblik miskend te zijn als componist. Flor Peeters (1903–1986) zijn Symfonische Fantasia opus 13 is een vroeg werk. Deze compositie heeft een grootse opbouw en werd door de uitvoerder met zijn diverse kleurrijke registraties tot een hoogtepunt gebracht.

Een speciale hulde gaat naar de beide registranten die ook hun deel hebben bijgedragen. Zonder de hulp van deze personen kan een organist eigenlijk niets. Deze mensen zijn nodig om de registers te wijzigen terwijl de organist speelt. Het was een uitzonderlijke middag die men slechts éénmaal in een mensenleven in deze combinatie kan horen. Hiervoor denk ik speciaal aan de combinatie van het programma, het orgel en de kwaliteiten van de organist. De inrichters mogen hiervoor een pluim op hun hoed steken met dit unieke gebeuren.

De inrichter was De Principaal. Men moet niet aarzelen om hiervan lid te worden daar hun programmatie zeer interessant is.