Antonio Vivaldi voltooide Le quattro stagioni, een cyclus van vier vioolconcerten, in 1723. Zo’n twee eeuwen echode zijn naam slechts in een kleine kring rond. Er werd zoveel moois gecomponeerd in deze stijlperiode. Dit werk heeft absoluut een muzikale aantrekkingskracht maar het zou tot halverwege de 20ste eeuw duren voordat deze echt ontdekt werd.
In de jaren dertig van vorige eeuw gaf een Amerikaans echtpaar –de schrijver Ezra Pound en violiste Olga Rudge- Vivaldi een nieuw leven. Het tweetal struinde Europa af naar manuscripten, maakte catalogi en organiseerde eind september 1939 het eerste Vivaldi-festival in Siena. Na de oorlog bleek er geen weg terug. Baanbrekend werk daarvoor deed de componist Gian Francesco Malipiero, die evenals Vivaldi uit Venetië kwam. Hij gaf De Vier Jaargetijden terug aan de wereld.
Elk concert bestaat uit drie delen met een langzaam middendeel en twee snellere hoekdelen. Het benoemen van de vier concerten met een seizoen maakte het tot een van de eerste programmatorische werken. Antonio Vivaldi zou de vergelijking met een volleerd filmcomponist kunnen doorstaan.
The Four Seasons en Nigel Kennedy
De energieke ritmische vitaliteit, de weelde aan muzikale ideeën, het geheel van contrasten en expressieve, virtuoze effecten was voor Vivaldi’s tijd revolutionair. Een kolfje naar de hand van de toen jonge, rebelse en rijzende ster aan het muziekfirmament, violist Nigel Kennedy. Een man met een buitengewoon instinct voor muziek dat hij deelt met Vivaldi. In 1989 brak hij wereldwijd door met zijn baanbrekende opname van De Vier Jaargetijden. Hij wendde alle technieken die hij kende aan om zijn aanvoelen van deze muziek, de stuwende een opzwepende ritmes, op de luisteraar over te brengen. Onverwoestbare muziek die bruist door de organische kracht en energie. De best verkochte klassieke opname ooit! Het album bleef op de top van de Britse klassieke charts voor méér dan een jaar, met een totale omzet van drie miljoen stuks. Duizelingwekkend.
Met zijn punkkapsel en aparte kledij is hij ook wel een beetje een excentriekeling. Het vleugje rock-‘n-roll waarmee hij het traditionele klassieke werk injecteerde en zijn aparte manier van optreden, leverden hem de bijnaam ‘Jimi Hendrix van de klassieke muziek’ op. Op zijn zestigste blijft Nigel Kennedy, ras entertainer en enfant terrible van de klassieke muziek, het klassieke establishment tegen de haren instrijken door buiten de lijntjes te kleuren. Zijn vorige optreden in ons land dateert alweer van 25 jaar geleden.
Hij heeft de voorbije jaren de meeste grote vioolconcerten uitgevoerd en opgenomen en verzamelde een indrukwekkend internationaal palmares. Het is niet verwonderlijk dat dergelijke figuur blijft fascineren. De Stadsschouwburg zat afgeladen vol en tot mijn verrassing hoofdzakelijk met een ouder publiek.
The New Four Seasons
Eind 2015 – ruim een kwarteeuw na zijn eerste baanbrekende bewerking – bracht hij een 21ste-eeuwse versie uit.
De nieuwe versie die hij in Antwerpen brengt, is een gisting van alles wat hij al gespeeld heeft. De strijkers betreden het podium in vol ornaat: de heren in pitteleer, de dames in mooie avondjaponnen. Nigel Kennedy heeft nog altijd lak aan vestimentaire regels. Hij betreedt de scène in een soort grijze joggingbroek, fluorescerende groene sneakers, grasgroene kousen en een zwarte floddervest. Is dat nodig? Nee. Wel amusant. Het concert opent met twee gitaristen, Nigel Kennedy biedt op zijn viool weerwerk en dan plots hoor je de vertrouwde klanken van Vivaldi. Eerlijk gezegd: eigenlijk had ik mij aan iets exuberanters verwacht. Het ontspoort nergens en blijft vrij beheerst. Er is een mooi dramatisch evenwicht tussen de solo’s en de tutti’s. De cross-overs met hedendaags muziek en instrumentarium, leveren niet zo’n verrassende resultaten op. Vrijwel al Vivaldi’ s noten zijn er maar er komen tussenwerpsels en passages met gastmuzikanten uit de jazz en rockwereld. Er komt aardig wat show bij kijken, maar je blijft toch gebiologeerd kijken en luisteren met welk meesterschap hij zijn instrument bespeelt. Met het stampen van zijn voet geeft hij het tempo aan, sneller en sneller, duizelingwekkend. Zijn bewegingen zijn niet elegant, eerder boers maar zijn spel is fenomenaal. De small talk met het publiek tussendoor doet niets ter zake en moet je voor lief nemen. Zijn appreciatie voor solisten gaat niet met een handdruk gepaard, maar vuistje tegen vuistje en groeten doet hij zoals rappers met het vuistje de lucht in. Ergens heeft het iets kinderlijks.
Na de pauze brengt hij eigen werk en voert het publiek mee naar een ander universum waarin hij sferen en stijlen in elkaar laat overvloeien. De gitaristen, contrabas, drummer en pianist mogen hun kunnen even demonstreren. Nigel Kennedy gaat in duel met de eerste violist van het strijkersensemble. Tot daar loopt het vlotjes, maar daarna begint hij onvermoeibaar, in een eindeloze vloed, zijn virtuositeit te demonstreren. En daar ontaardt het een beetje. Het wordt melken. Ik wil niet eindigen met een negatieve noot. Van begin tot eind speelt Kennedy zonder partituur. Elke noot heeft zich in zijn esthetische genen genesteld, zit opgeslagen in zijn brein. Chapeau.
- WIE: Nigel Kennedy
- WAT: The New Four Seasons
- WANNEER: vrijdag 7 april
- WAAR: Stadsschouwburg Antwerpen
- FOTO: m.t.
