Kan Schubert nog hemelser?

Nominatie Gouden Label – Het beluisteren van de cd gaf al een voorsmaakje, het concert zondag in BOZAR overtrof alle verwachtingen. Wie bedenkingen heeft bij de bewerking van een origineel Schubertlied, zal na de superieure artistieke prestatie van het Quatuor Ebène en Matthias Goerne hoogstwaarschijnlijk bekeerd zijn.

Quatuor Ebène en Matthias Goerne sloegen de snaren en de stem in elkaar om een nieuwe lezing te geven van een aantal liederen van Franz Schubert. Dat Goerne een monument is op het gebied van de Schubertvertolking is op de pagina’s van Klassiek Centraal al meermaals beschreven. Ik verwijs bijvoorbeeld naar een van de recensies van zijn 9 volumes rijke Schubertopnamen (juni 2014) voor Harmonia Mundi. Op de nieuwe Erato-cd vertolkt Goerne vijf liederen die door de cellist van het kwartet, Raphaël Merlin, bewerkt zijn voor kwintet met surplus van een contrabas. Het zal niet verbazen dat de liederen allemaal te maken hebben met de dood: in Atys via de mythologie, in Der liebliche Stern via het symbool van de nacht. De overgang op de cd van het strijkkwintet (D956) naar het eerste lied, Die Götter Griechenlands, kan niet serener gemaakt worden. De zachte tonen van de strijkers geven een nog diepzinniger effect aan het lied. De accenten bij de herhaling maken de vraag “Schöne Welt, wo bist du” nog indringender.

Ademloos

Goerne zingt met zijn zachte, fluwelen stem, die in de omfloerstheid soms wat aan duidelijke dictie mist (zeker tijdens het live concert), maar des te meer de gedachte van het lied kleurt. Hij geeft elk lied een gevoelslading mee, die de toehoorder bij de keel grijpt. Het hoogtepunt daarvan bereikte hij op het concert in het bisnummer, Erlkönig, waarin de spanning onhoudbaar sterk wordt opgedreven tot het dramatische einde. Vol nuances en fel is Goernes timbre, getormenteerd zijn gestiek in dienst van het verhaal en het drama. Je blijft zelf ademloos achter.

Op de cd zet het Quatuor Ebène Der Tod und das Mädchen in met de fluisterklank van de dood. Goerne legt dreiging en angst in de stem. Zang en strijkers accentueren wederzijds de tekst. Laurène Durantel laat de heerlijke basklank meedeinen op de bariton van Goerne, soms bijna als een basso continuo-partij. In alle liederen, de vijf op de cd en de vier extra op het concertprogramma, valt de symbiose op tussen kwartet en zanger. De samenklank is perfect, zoals we het kennen van de pianoversies. Cellist Raphaël Merlin heeft met veel respect Schuberts klank omgetoverd.

IJzingwekkend knap

Het kwintet van Franz Schubert is in zijn oeuvre een ultiem exponent van het samengaan van lichtheid en nachtmerrieachtige angst, gecomponeerd in zijn sterfjaar 1828. De manier waarop het Quatuor Ebène dit werk aanpakt, is even geniaal als de compositie op zich. Schubert wilde de klank van een strijkkwartet verdiepen (letterlijk en figuurlijk) met een tweede cello. Op de cd wordt ze uitstekend vertolkt door Gauthier Capuçon. Op het concert was Nicolas Altstaed de verbluffend knappe tweede cellist. De verfijning en het ideale samenspel tussen de instrumenten die je auditief ervaart op de cd, komt helemaal tot echtheid als je de vijf muzikanten op het podium met elkaar ziet converseren. De verbluffende techniek zie je ondersteund door blikken en contact via hun houding. Het melodieuze thema in het eerste deel zingt het uit, maar wordt ook door een sombere dreiging getemperd. Het sublieme Adagio wordt uiterst verstild neergezet, met weer die klagende fluisterklank in de zachte viooltonen en het gedempte pizzicato in de cello. Het scherzo klinkt als een cynisch verweer, het slotallegretto eindigt na illusoire melodische motieven op luide verbrijzelende appoggiaturen. Een ijzingwekkend knappe vertolking. Wat goed dat zo’n concert nog eens kan nagenoten worden bij het beluisteren van de cd.