In de middeleeuwen keek men niet, zoals vandaag, op de klok. Mogelijk daarom begon het zondagmorgenconcert, voorafgegaan met koffie, thee en fruitsap én croissants, in het kasteel Bel-Air in Willebroek met enige vertraging.
In de middeleeuwen keek men niet, zoals vandaag, op de klok. Mogelijk daarom begon het zondagmorgenconcert, voorafgegaan met koffie, thee en fruitsap én croissants, in het kasteel Bel-Air in Willebroek met enige vertraging.
Die vertraging… We dachten al meteen dat er iemand met de trein moest komen al hadden ze in de middeleeuwen nog geen NMBS, wel snelle paarden… Alle gekheid op een stokje, het te laat starten was de enige ‘valse’ noot van een concert dat zo voorbij was en toch bijna anderhalf uur duurde. Als de tijd vliegt tijdens een concert, dan weet je dat het (heel) goed is. En of het heel goed was!
Quadrivium
Quadrivium is een klein ensemble dat musiceert op historische instrumenten zoals men ze in de 14de eeuw kende. Instrumenten met een kleine draagte en dus niet geschikt voor (te) grote zalen. De zaal van het kasteel Bel-Air in Willebroek (deel van het cc De Ster) is voor dergelijk instrumentarium ideaal. De ruimte wordt mooi gevuld met de klanken die er zich in verweven, zonder verlies of galm of zweverigheid.
Geert Van Gele en de leden van Quadrivium beheersen hun muzikale technieken 100% en ze weten hoe ze moeten omspringen met de delicate muziek om het publiek in stilte tot luisteren aan te zetten. Op een of andere wijze word je spontaan deel van de muziek, deel van de teksten. We waren niet meer in het kasteeltje, we vertoefden in het Italië van pakweg 1350 tot 1410 al waren we zeker ook in onze moderne tijd zonder het te beseffen.
Luisterschilderij
Francesco Landini (1325-1397)is een bekende naam uit muzikaal Italië. Van de door hem overgeleverde muziek speelde en zong Quadrivium vijf korte werkjes waar de liefde als een rode draad doorheen liep. De liefde was in feite de rode draad door heel het concert dat onder het thema Cara Mie Donna geprogrammeerd stond.
“Vrolijke melodieën”, zo verklaarde Geert Van Gele, “die de lading verhullen”. Hij vergeleek ze met een of ander schilderij van een van die vele meesters uit de gothiek. “Je moet dieper kijken”. Daar had hij gelijk. Het dieper kijken was dieper luisteren en dan werd het vernis van vrolijkheid snel waziger, het verdween en de ware aard – die van het lijden door liefde – kwam duidelijk op het voorplan.
Minder verhullend was de muziek van Johannes Ciconia (1370-1412). Besloten, voorzichtige intimiteit is zijn tekstgebonden muziek. Met zang of alleen instrumentaal, je herleeft de hoofse middeleeuwen. Je ziet de kleuren van het Lam Gods, de ongeëvenaarde finesse van Petrus Christus, de ‘ten hemel opneming’ van de gotiek. Ja, ik zat te genieten van alles. De ogen gesloten kijkend naar het mooie dat er toen was en nu zo aangetast is.
Hedendaagse middeleeuwen
Dat het zeer mooi kon zijn in die tijd – ja, er was verschrikking, maar toch was het anders, minder individualistisch ijskoud als vandaag in onze luxetijd – heeft Janpieter Biesemans (°1939) begrepen. Hij componeerde Vergine Bella, een werk op tekst van Francesco Petrarca (1304-1374) voor dit ensemble spelend op de blokfluit, vedel, gotische harp, middeleeuwse luit en organetto.
Ik kan niet voldoende onder woorden brengen hoe goed Biesemans zich heeft kunnen inleven in niet alleen Petrarca en zijn poëzie, maar ook in de ziel van de instrumenten met hun beperkingen en in de tijd. Het is alsof hij, als man van nu, in een teletijdsmachine stapte en het leven van toen, van de beter geschoolde klasse is gaan toeschouwen en er plots middenin zat. Hij nam zeker elementen van onze 21ste eeuw mee, maar ze waren een onopvallende aanvulling voor het muzikale verhaal dat hij verbond aan die “Schone Maagd, met zonneschijn bekleed, gekroond in licht met sterren die het hoogste Licht zo hebt behaagd dat het U mocht behoeden…”.
Hoe ik me voelde bij het luisteren en na het luisteren? Iemand zegde me dat mijn ogen fonkelden. Dat zullen die sterren en dat licht geweest zijn dat Janpieter Biesemans in zijn werken stak en dat er zo mooi werd uitgehaald door de vijf musici: Maaike Boekholt (vedel), Ellen Delahanty (zang), Willem Mook (middeleeuwse luit), Bill Taylor (gotische harp) en Geert Van Gele (blokfluit en organetto).
Een algemeen bravo voor iedereen met een extra vermelding van eerbied voor Janpieter Biesemans, op het ogenblik van het concert en terwijl deze recensie geschreven werd, ernstig ziek.
