***** Deze nieuwe opname van Julian Prégardien biedt een niet alledaagse interpretatie van Schuberts Winterreise, dit absolute meesterwerk uit de liedliteratuur. Herkenbaar, maar tegelijk bevreemdend. En vooral bijtend fascinerend. Bijtend én tegelijk fascinerend, bedoel ik. De Deutsche Radio Philharmonie onder leiding van Robert Reimer is de perfecte partner in crime. 

Hans Zender (°1936) is ongetwijfeld een van de belangrijke hedendaagse componisten. Hij schrijft in diverse genres (piano, kamermuziek, orkest, lied, de opera Stephen Climax, enzovoort) en laat zich af en toe inspireren door werk van voorgangers (Haydn, Schumann). Zijn “gecomponeerde interpretatie” van Schuberts Winterreise dateert van 1993. Hoog tijd dus dat een getalenteerde zanger er zich voor een opname aan waagt, én zich er met een uitstekend kamerensemble voor omringt.

Het begin van de cd creëert al meteen spanning. De muziek begint zo extreem stil dat het wachten is voor er hoe dan ook iets te horen is. Dan volgt een bits stapritme, in geplukte snaren. Het “Wandern” zet ons meteen in een droge, harde sfeer. De toon voor de barre tocht door het winterse landschap is gezet. Na ongeveer vier minuten komt de “herkenbare” klank van Schuberts Winterreise, de ondergrond waarop de zanger inzet: Gute Nacht, met de veelzeggende frase “Fremd bin ich eingezogen, fremd zieh ich wieder aus.” Na even overheerst de hardheid en de woede in de stem, gepaard aan de orkestratie, die met glissandi in de strijkers en brutale slagwerkeffecten meegaat in de hysterie. De bitterheid van dit eerste lied doordringt de hele “interpretatie” van de liedcyclus. Zelfs het hoopvolle begin van Die Post verwringt in de echo tot wrangheid.

Schuberts intensiteit in een nieuwe vormgeving

De teksten in het cd-boekje helpen de “her-interpretering” te begrijpen. Zender doet in deze “komponierte Interpretation” een poging tot een zodanige identificatie met de componist Schubert, dat zijn eigen creatieve kracht met dezelfde ademhaling verloopt. Hij beleeft het stuk van Schubert met een even grote intensiteit, maar dan op een heel nieuwe manier. Zijn compositie is een poging om de eenzaamheid even intens te grijpen, maar modern gearticuleerd, uiting gevend aan de kwalen van de huidige tijd. Hij componeert magische klanken, niet direct als de stem van Schubert, maar als uiting van een diep bewustzijn van onze menselijke existentie. De stem van de “componerende interpreet” is een spontane reactie op de stijlmiddelen van Schubert. De muziek geeft weer hoe de componist Zender Schuberts Winterreise aanvoelt.

Zenders versie verandert helemaal niet het karakter van de originele muziek en is evenmin een variatie op versieringen. Ze neemt afstand van de periode van vroeger door een uitdrukkingswijze van de huidige tijd. Het origineel mag niet beschadigd of vervalst worden. Zender slaagt er dan ook perfect in om hoorbaar aanschouwelijk te maken waarover het in Schuberts cyclus gaat: de eenzaamheid en de hardheid van de existentie. De pianobegeleiding is daarbij overgedragen op een instrumentaal ensemble dat in de diverse instrumenten de emoties weergeeft. Er zijn harde effecten (Der stürmische Morgen) naast mooie strijkersklank en zachte houtblazers in het begin van Auf dem Flusse, waarbij in het slot het beeld door schetterende kopers letterlijk verscheurd wordt. Doorheen de hele compositie krijgen we klanken die het verhaal aanschouwelijk maken. Met een einde dat schril klinkt van pijn.

Julian Prégardien heeft een ideale buigzame tenorstem voor deze interpretatie. Hij past zich helemaal aan de nieuwe toon aan, met respect voor de inhoudelijke draagkracht van Schubert en Zender. Heel geloofwaardig is zijn bewering “Ich fühle und singe”. Het lijkt de essentie van zijn benadering.

Zender maakt zijn “komponierte Interpretation” van Schuberts Winterreise tot een boeiende zwerftocht, die het begrip van deze eeuwig betekenisvolle cyclus enkel maar kan verdiepen. Met vertolkers als Julian Prégardien en de Deutsche Radio Philharmonie is de tocht een aanrader en een ontdekking voor elke liedliefhebber. Tenminste als die ertoe bereid is om met de bevreemding van de klanken om te gaan, zelfs al kost dat wat moeite.

  • WAT: Schuberts Winterreise, a composed interpretation voor tenor en klein orkest door Hans Zender
  • WIE: Julian Prégardien (tenor) – Deutsche Radio Philharmonie o.l.v. Robert Reimer
  • UITGAVE: Alpha Classics 425
  • COPYRIGHT FOTO: © Marco Borggreve