Mozart, je weet wel, Wolfie, Wolfgang Amadeus Mozart, die naar het schijnt ADHD-jongen die geen seconde rust kende in zijn leven, alles op stelten zette en talloze minnaressen had en van die dingen… Laten we er even bij glimlachen. Wat we weten is dat hij, ondanks zijn smartelijk overlijden, springlevend was, is en blijft.
Mozart, je weet wel, Wolfie, Wolfgang Amadeus Mozart, die naar het schijnt ADHD-jongen die geen seconde rust kende in zijn leven, alles op stelten zette en talloze minnaressen had en van die dingen… Laten we er even bij glimlachen. Wat we weten is dat hij, ondanks zijn smartelijk overlijden, springlevend was, is en blijft.
Mozart componeerde veel en arrangeerde werken van voorgangers om ze ‘eigentijdser’ te maken. Zo gebeurde ook met zijn muziek door componisten die hem al dan niet persoonlijk kenden. Twee dubbel CD’s krijgen hier aandacht. Een met de drie laatste symfonieën van Mozart –geen gearrangeerde muziek dus- en een met muziek van het grootste genie aller tijden, gearrangeerd door zowel tijdgenoten van Mozart als iemand die een eeuw later, in volle romantische periode, de wereld zijn composities ten beste gaf.
Mozart Arranged
De titel van deze dubbel-CD zegt het meteen. Dit zijn de opnames met de arrangement van Mozarts muziek. De eerste CD doet luisteren naar het pianoduo Julie Adam & Daniel Herscovitch dat Mozart speelt in de oren van Edvard Grieg. Nou moe… Wat is me dat toch. Grieg had duidelijk totaal niets van Mozart begrepen, ook al keek hij er naar op. Als je het mij vraagt, gaat het hier om een mismeestering van Mozarts mooiste pianosonates. Dit is rommel. Het is een keer goed als curiosum om ernaar te luisteren, maar het is bijzonder moeilijk vol te houden, hoe goed het duo ook zijn best doet. Ik kan het niet smaken. Wat dan op de tweede CD? Een verademing! We krijgen kamermuziek van Mozart die (redelijk) kort na zijn leven gearrangeerd werd door tientallen muziekuitgevers. Er is niet geweten wie de drie geselecteerde en zeer bekende werken naar de hand van het toen beschikbaar ensemble zette. Want dat is het voornamelijk in dit geval: de muziek zo bewerken dat een ensemble dat een of andere instrument niet had, eventueel een ander wel, toch de compositie in kwestie kon spelen.
Het Australian Ensemble speelt het ‘Grand Sextet Concertante’ KV364, het ‘Clarinet Quintet’ KV 581 en het ‘Horn Quintet’ KV 407.
Drie zuivere Mozarten, ondanks de bewerking die mogelijk onopvallend is voor wie het niet weet en geen doorgewinterde melomaan, musicus of muziekwetenschapper is. Hier waren kundige mensen aan het werk. Nu ja, Grieg kon ook wel wat, maar zijn bewerkingen komen nog niet aan de hielen van deze van Mozarts tijdgenoten. Het Australia Ensemble speelt ook zeer overtuigend Mozartiaans. Kortom, dit deel van de dubbel-CD is geslaagd. Echter door de verwarrende indruk van de eerste CD geven we geen kwaliteitsbeoordeling, waar we uw begrip voor vragen.
***** De laatste symfonieën
Over Mozart in het algemeen en zijn laatste symfonieën in het bijzonder, is al veel inkt gevloeid. Laten we ons beperken met commentaar tot wat de dirigent van deze opname te vertellen heeft via wat hij laat horen in de muziek en wat hij ons met woorden vertelt: Nikolaus Harnoncourt.
De titel van deze dubbel-CD met Mozarts drie laatste symfonieën (39, 40 en 41) is al veelzeggend: ‘Mozarts Instrumental Oratorium’. Harnoncourt: “Musik ist Sprache” (Muziek is taal). Ongelijk kan ik hem niet geven. In heel wat van mijn teksten kunt u lezen hoe ik over het verhaal van de muziek, de taal van de muziek schrijf. Want ja, muziek is taal, zoals taal ook een vorm van muziek is. Terug naar Harnoncourt. Waarom ‘Instrumental Oratorium’? De dirigent van Concentus Musicus Wien stelt vast, na 60 jaar deze symfonieën regelmatig uitgevoerd te hebben, dat het niet juist is ze afzonderlijk uit te voeren of op te nemen. Hij ziet ze als één werk in drie delen, als een instrumentaal oratorium. Hij is overtuigd van die éénheid. Mozart schreef de drie symfonieën meteen achter elkaar, een reusachtige taak die Mozart moet gezien hebben als een geheel. Er was geen opdrachtgever noch waren er meteen concerten van voorzien. Er was dus geen tijdsdruk. Dat doet Harnoncourt stellen dat Mozart een plan had, namelijk die van het nog niet bestaande ‘instrumentaal oratorium’. Zijn idee. Iets in enkele weken van dit niveau realiseren, nog wel in een woelige periode van je leven? Dat kan alleen met een duidelijk doel voor ogen.
Je kan niet ontkennen dat de mogelijke ontdekking van Harnoncourt, zeker als het klopt wat hij vooropstelt, even revolutionair is als het instrumentaal oratorium op zich als muziekvorm. Als je deze dubbel-CD een paar keer beluistert, ontdek je dat Harnoncourt zeer waarschijnlijk gelijk heeft. Want ja, deze drie prachtwerken leunen sterk bij elkaar aan en hebben iets gelijkaardigs te vertellen. Ze zijn één in hun verscheidenheid. Ze zijn op zich al revolutionair omdat ze de ‘symfonie’ definitief een andere weg insturen. En zie, ook daar een argument om het over dat instrumentaal oratorium te hebben, nog een argument dat van de drie werken een éénheid maakt.
Interpretatief is de intussen bejaarde Nikolaus Harnoncourt nog opvallend zichzelf al is hij wat minder spitant. De scherpe kantjes zijn afgeschaafd en dit komt de muziek alleen maar ten goede. Harnoncourt vond ik altijd al zowat de beste Mozartinterpreet, zeker op de ‘historische instrumenten’ na Karl Böhm (hedendaagse instrumenten). Hij bevestigt met deze bijzonder karaktervolle opname zijn gelijk en niet alleen door de drie werken te bundelen, maar ook door de uitvoeringspraktijk waar hij de lijn van de eerste tot de laatste noot doortrekt. Hij verbindt deze drie symfonieën en geeft zo een nieuw invalspunt. Bijzonder interessant is het én meer dan luisterwaardig.
