Hanns Eisler – Kalifornische Ballade

Van de Duitse uitgeverij Berlin Classics, een onderdeel van de Edel -groep, kregen we de Kalifornische Ballade van Eisler toegestuurd. Deze CD omvat werk gemaakt voor verschillende mediums zoals Radio, Toneel, Film alsook gewone composities; allen gemaakt in de periode 1929 tot 1934.

De eerste zes liederen komen uit de Kalifornische Ballade, een luisterspel gemaakt op tekst van Ernst Ottwalt over het leven van de Zwitserse Johann August Suter die in de VS bekend stond als de “Keizer van Californië “. Deze opnames uit 1968 zijn de eerste Duitstalige opnames van de Ballade-liederen (zie verder).

Verder vinden we liederen voor verschillende toneelvoorstellingen alsook een zes liederen van Bertold Brecht.

Een Belgische surprise

Wat het album echt speciaal maakt is de toevoeging van Bonus Tracks die een opname uit 1935 blijken te zijn van enkele nummers uit de Kalifornische Ballade. Deze zijn opgenomen door het toenmalige Belgische NIR (Nationaal Instituut voor Radio-Omroep). Het gaat om een Nederlandse vertaling en als zanger Ernst Busch, een revolutionair zanger en acteur. Deze opnames uit 1935 zijn de oudste opnames van de liederen uit de Kalifornische Ballade en het zou ruim 30 jaar duren vooraleer deze in de oorspronkelijke taal werden opgenomen.

Naderend Onheil

De hele CD ademt het Berlijn van de jaren 30 en is een unieke kans om het werk van Eisler beter te leren kennen. Het doemscenario van waar Duitsland mee te maken zou krijgen enkele jaren later huist in de weemoe van veel van de nummers. Het nummer “O fallada, die du hangest”  (Oh fallada, die daar hangt) eindigt met een onheilspellend “Sonst passiert euch etwas, was ihr nicht für möglich haltet!” (Anders gebeurt er iets wat je niet voor mogelijk houdt) is een ernstige waarschuwing van Brecht die de tekst in 1932 schreef.

Hou alvast een vodka of 3 bij de hand, kameraad (m/v), en luister naar Eisler; als u achteraf de nood voelt om een piket op te werpen of een regering omver, wij zijn niet verantwoordelijk. 

Hans Eisler was een – van origine – Oostenrijks componist die de wereld heeft rondgezworven. Als er een constante is in zijn leven is dan is het wel dat de gevestigde waarden hem niet moesten. In Duitsland was hij te Joods, in de VS – waar hij na een omzwerving in het Verenigd Koninkrijk – terecht kwam was hij te links (de McCarthy tijd was ook voor artiesten genadeloos) tenslotte kwam hij terecht in Oost-Duitsland waar hij ook zou overlijden.

Hij leerde het vak van Schonberg en was van 1919 tot 1923 zijn leerling. Hij werd een groot fan van atonale en twaalftoonsmuziek; de zogenaamde dodecafonie, die door Schönberg werd ontwikkeld.

Als overtuigd communist wilde hij zijn muziek ten dienste stellen van het volk in een sociale en revolutionaire context. Bewijs daarvan de verschillende Duitse protestliederen, ondermeer op teksten van Bertold Brecht. In zijn Amerikaanse periode componeerde hij muziek voor films en theater in Hollywood (ondermeer voor films van Chaplin) en werd zowel in 1944 als 1945 genomineerd voor een Oscar voor zijn muziek. Later, na zijn verbanning uit de VS, componeerde hij oa. het volkslied van Oost-Duitsland, al was zijn glorie ook daar maar van korte duur en hij was een groot tegenstander van het Oost-Duitse verbod op atonale muziek en Jazz.

• WAT: Hanns Eisler – Kalifornische Ballade
• WIE: Verschillende uitvoerders
• UITGAVE: Berlin Classics

foto: Bertold Brecht & Hanns Eisler in 1955 ; bron: Edel Promo.