**** Bij Brilliant Classics verschenen de complete vioolsonates van Heinzich Ignaz Franz Biber von Bibern, kortweg Biber (1644-1704), uitgevoerd door het Ensemble Violini Capricciosi. Ontroerend mooie muziek, even ontroerend mooi gebracht door het ensemble. Dacht u niet van barok te houden? Dan heeft u Biber nog niet gehoord.

De sonates werden verdeeld over 5 CD’s: de eerste twee omvatten de 15 mysteries van de rozenkrans, CD 3 en 4, de Salzburgsonates en nummer 5 bevat de 4 sonates van het Minorietenklooster (Franciscaner monniken) te Wenen, aangevuld met het vroege werk Sonata Representativa (1669), wellicht een van de eerste programmatische werken uit de muziekgeschiedenis.

Biber was een Oostenrijks componist en violist van Boheemse afkomst. Hij werd geboren in de huidige Tsjechische stad Straz Pod Ralskem (toenmalige Wartenberg), maar werd kapelmeester bij de beroemde kapel van de vorst-aartsbisschop van Olomouc (Olmütz) in Moravië, later componist, violist en rentmeester van de aartsbisschop van Salzburg Maximilian Gandolph von Khuenburg. Door keizer Leopold I Habsburg werd hij in de adel verheven, vandaar “von Bibern”.

Als violist gold hij als een van de beste van zijn tijd, maar ook als componist heeft hij bakens verzet: hij werd meester van de scordatura, een techniek waarbij de snaren van de viool, doorgaans gestemd in sol-re-la-mi (kwinten), anders gestemd worden (bijvoorbeeld in do-mi-la-mi of la-mi-la’-mi’). Deze techniek stelt de componist in staat te experimenteren met verschillende klankkleuren en polyfonische effecten. Het maakt het er voor de uitvoerders evenwel niet makkelijker op.

Nochtans weet het Ensemble Violini Capricciosi er wel weg mee. De uitvoering klinkt, ondanks de virtuositeit van de stukken, soepel, evenwichtig en beweeglijk. De 15 mysteriesonates van de rozenkrans krijgen door de scordatura een eigen kleur en karakter. Ze zijn daardoor niet programmatisch, maar vatten de mysteries in klankbeelden en sferen. Ware fantasie! Daarenboven perfect uitgevoerd. En men krijgt er ook nog eens een tiende sonate bovenop: “de Kruisiging”, evenzeer gevat in sferen en beelden, hoewel wie goed luistert toch door de muziek de nagels in het kruis hoort hameren. “De Kruisiging” is muzikaal trouwens identiek aan – maar een toon lager gecomponeerd dan – Bibers “Mars van de Turken”, waarin het beleg van Wenen (1683) door de Ottomanen uitgebeeld wordt.

CD 3, 4 en 5 zijn ietwat speelser, maar daarom niet minder kwaliteitsvol. De muzikanten weten een gave prestatie neer te zetten en voelen duidelijk de muziek aan. In de afsluitende Sonata Representativa in A uit 1669 (in het boekje verkeerdelijk in 1689 gedateerd) wordt, zoals gezegd, de programmatische toer opgegaan. Nachtegaal, koekoek, kikker, kip, haan, kwartel en kat springen dartel in het rond. Een leuke afsluiter van een luisterrijke CD-box. Wie Biber nog niet kende, weet wat gedaan. Wie hem wel al kent … ook!

  • WIE: Ensemble Violini Capricciosi | Igor Ruhadze, vioolsolo
  • WAT: Complete vioolsonates van Biber
  • UITGAVE: Brilliant Classics, nr. 95291