1714, 2 juli, Erasbach, Beieren (Duitsland): Christoph Willibald Gluck wordt geboren en laat horen dat hij later opera en meteen muziekgeschiedenis zal schrijven, ook al vond Händel bij de eerste ontmoeting dat zijn kok meer kende van contrapunt dan de toen toch al 31-jarige Gluck…
1714, 2 juli, Erasbach, Beieren (Duitsland): Christoph Willibald Gluck wordt geboren en laat horen dat hij later opera en meteen muziekgeschiedenis zal schrijven, ook al vond Händel bij de eerste ontmoeting dat zijn kok meer kende van contrapunt dan de toen toch al 31-jarige Gluck…
Dat we von Gluck – Paus Benedictus XIV verhief de componist in de adelstand en dus kwam er een ‘von’ voor zijn naam – vooral kennen van zijn Orfeo ed Euridice heeft geen verduidelijking nodig. Vooral die ene aria waar de verliefde Orfeo bewijst dat een mens de doden niet meer tot bij de levenden krijgt, hoe groot de liefde ook. Dat is tenslotte het symbolische in het verhaal. Euridice sterft door een slangenbeet – ook een en al symboliek – en gaat naar de Onderwereld waar alle overleden mensen verblijven.
Orfeo zong zijn liefde zo mooi en smartelijk uit dat hij de dieren in vervoering bracht, zelfs de stenen weenden en ja, zo kreeg hij één kans om zijn geliefde uit de dodenwereld terug te halen. Eén voorwaarde, slechts één: niet omkijken, altijd doorgaan en zij zal terug bij u zijn. Orfeo houdt vol, maar de onzekerheid, zijn Euridice toch niet achter hem te hebben, doet hem op het allerlaatste omkijken en het drama is definitief: zij blijft waar ze is en hij moet verder leven met haar in herinnering.
Gluck heeft dit verhaal zeer mooi op muziek gezet met soms echt geniale passages. Bijzonder is en blijft dat met deze opera meteen de opera op zich in een nieuw vaarwater komt. Het verhaal krijgt meer aandacht, het is eenvoudiger te volgen en ook muzikaal wordt het transparanter dan de soms overladen barokopera. In het jaar dat Gluck zijn 300ste verjaardag gevierd wordt, mag deze opera dan ook niet ontbreken.
Feesteditie op DVD
Alceste en Iphigénie en Tauride hebben, net als Orfeo ed Euridice, van die weelderige koorpassages en schitterende aria’s al zijn de orkestrale delen minder sterk en zijn er soms saaiere gezongen delen. Arthaus Musik, het bekende label dat onder meer veel opera en ballet op DVD zet, stelde een feestbox samen met drie DVD’s waar de vermelde drie opera’s op te zien en beluisteren zijn.
Het opzet is erg sober gehouden maar is daarom niet opvallend. Je moet de box wel zien staan tussen al de andere in de betere cd-handel. De keuze van deze drie werken is zeker te verdedigen op zich, maar we hebben het moeilijker met de gekozen uitvoeringen. Elke opera is live opgenomen. Dat is een goede zaak omdat het toch altijd een gevoel geeft mee in de zaal te zitten. Je hoort al wel eens wat rumoer maar dat is nu eenmaal deel van het geheel en weet dat het publiek in Glucks tijd minder braaf was dan vandaag de dag.
Orfeo ed Euridice
Zo is de opvoering uit 1991 van Orfeo ed Euridice scenisch ondermaats – men maakt er weer eens een verhaal van waarbij het verhaal uit de Griekse mythologie zoek geraakt is terwijl het net de bedoeling was van von Gluck om er opnieuw naar te verwijzen. Het orkest is zwak en speelt soms echt uit de toon. Welk orkest? Dit van het Royal Opera House Covent Garden, geleid door Hartmut Haenchen. Wel goed is Orfeo, gezongen door contratenor Jochen Kowalski, maar als men voor een contratenor kiest, had men best ook voor een orkest gekozen dat op instrumenten uit de tijd speelt. Naast Kowalski is het koor ook bijzonder goed en zingt Gilian Webster een goed ingevulde Euridice. De knapenstem van Amor klink erg sterk en bijna te overtuigend. Globaal genomen ontgoocheld deze dvd precies omwille van het ondermaatse orkest en de enscenering die als een tang op een varken past.
Iphigénie en Tauride
Deze operaregistratie dateert van 2001 en werd gemaakt tijdens een opvoering van het Opernhaus Zürich. Het thuisorkest, La Scintilla, staat in voor een goede uitvoering onder leiding van William Christie. Er is beroep gedaan op een schare goede zangers met als opvallendste stem deze van Juliette Galstian (Iphigénie). Ook hier grijpt men naast de visie van de componist en maakt men er een mengelmoes van in de enscenering. De kostumering is zowel hedendaags als verwijzend naar de 18de eeuw. Je kijkt je ogen niet uit op deze weinigzeggende regie in het geheel. Je luistert beter gewoon naar de muziek die goed is maar niet het grote niveau haalt waar Christie voor gekend staat.
Alceste
Drie keer is scheepsrecht moeten de samenstellers van deze box gedacht hebben en dus krijgen we nog maar eens een opera die door een regisseur in scene gebracht is om zijn verhaal te brengen, maar zeker niet dat van de componist en zijn librettist. Je vraagt je soms af hoe de zangers het volhouden om deze fraaie klassieke muziek met barokinslag zo inlevend en belevend te vertolken terwijl ze zich in belachelijke kledij moeten steken en nietszeggende acteerprestaties moeten op het podium brengen. Zo dingen uit het verband rukken, het is dé operaziekte van de laatste decennia. De Staatsoper Stuttgart toont het op deze dvd in een uitvoering van het jaar 2006. Muzikaal is deze derde dvd op alle vlakken de betere. Het orkest speelt zeer goed met alle nodige fraseringen. Het koor zingt subliem en de solisten weten hun rollen in glans te vertolken. Mochten we een aanvaardbare kostumeren en regie gehad hebben, was dit een absolute aanrader. Goede punten dus voor koor, orkest en solisten onder leiding van Constantinos Carydis.
