Aristotoles poneerde het al: “De mensheid is verdeeld in meesters en slaven.”

‘De slavenroute’ is een knap totaalpakket. In de kaft van het boek zit in de voorflap een dvd met de opname van het live concert op het Festival of Fontfroide Abbey op 9 juli 2015 in Frankrijk. In de rug gaan twee cd’s  met de live-opname schuil.

Eens geschiedenis is alles onomkeerbaar!

Tijdens vier eeuwen, nl. Van 1444, het jaar van de eerste massale slavenexpeditie, tot 1888, toen de slavernij werd afgeschaft in Brazilië, werden méér dan 25 miljoen Afrikanen verscheept naar Europese kolonies en de Nieuwe Wereld om er als slaaf te werken. Deze tijdspanne kan benoemd worden als een van de meest pijnlijke en schaamteloze periodes uit de geschiedenis van de mensheid, maar ze is grotendeels onbekend bij het grote publiek. De slavernij is niet gereduceerd tot symbolen. De afstand maakt ze onzichtbaar als microben. Bacterie die het leven van velen, ook vandaag nog, reguleert. Vrouwen, mannen en kinderen werden brutaal gevangen genomen en in mensonterende omstandigheden verscheept. In een vreemde omgeving en ten prooi aan angst en eenzaamheid klampten ze zich vast aan hun eigen cultuur die ze levend hielden: hun religie, traditionele medicijnen, dans, eetgewoontes én hun muziek en zang. Woorden om pijn, gevoelens, verwachtingen, plannen en mislukkingen van hun lot te omschrijven.

Nooit vergeten

Empathie is belangrijk voor een gezond wereldbeeld. Vanuit verschillende perspectieven: geschiedkundig en muzikaal wordt dit minder fraaie beeld

uit de geschiedenis in ‘De slavenroute’ belicht. Onder de bezielende leiding van de Spaans-Catalaanse gambist, dirigent en componist Jordy Savall, kreeg dit opzet vorm. Hij verzamelde rond zich musici en zangers uit Brazilië, Argentinië, Venezuela, Columbia, Marokko, Mali, Madagascar. Solisten: La Capella Real de Catalunya, d’Hespèrion XXI, het Ensemble Tembembe, instrumentalisten en vocalisten die met hun talent en empathie de slavenliederen nieuw leven inbliezen. Muziek waarin je de echo hoort van hun leven, tragisch mooi. Tot in de diepste registerlagen is levensvreugde of peilloos verdriet te horen. Historici en antropologen leverden de naakte feiten aan. De auteurs brengen verslag uit van deze schaamteloze periode uit de geschiedenis van de mensheid, aangevuld met de emotie en vitaliteit van de muziek die de slaven zongen  en waarop ze dansten. Men kan zich afvragen: hoe konden ze zingen en dansen in hun trieste levensomstandigheden en onfortuinlijke lot? Het antwoord is simpel: zang en dans, de ritmische structuur van muziek, was zowat de enige context waarin ze zich onbeknot voelden en vrij om zichzelf uit te drukken. Iets wat niemand hen kon afpakken. Zingen was de enige manier om hun zorgen en vreugde, hun lijden en hoop uit te drukken. Het herinnerde hen ook aan hun origine, hun geliefden. Het stelde al deze mensen met hun verschillende  achtergrond en taal  in staat een gemeenschappelijke wereld te creëren. Het was ook hun enige manier van verzet tegen de negatie van hun menszijn.

A never ending story

Slavernij is  de meest monstrueuze daad van alle door mensenhand gecreëerde instellingen door de eeuwen heen. De eerste geschriften die daarover gewagen zijn 5000 jaar oud. In de Oudheid en Middeleeuwen waren zwarte slaven zeldzaam. Ze waren exotische en zeer kostbare koopwaar voor hun eigenaars. Meer dan 2000 jaar waren slaven hoofdzakelijk blank en afkomstig uit Noord-Europa en de landen rondom de Middellandse Zee. Daar kwam verandering in wanneer Spanje en Portugal in het midden van de 15de eeuw commerciële routes opzetten tussen Europa, Afrika en Amerika. De Fransen begonnen rond 1530 ook te handelen in zwarte slaven. Ze haalden hun slachtoffers uit Gambia en Senegal. In het begin van de 17de eeuw legden Engelse schepen aan in de Caraïben. Paradoxaal was het ten tijde van de Verlichting (1685-1777) dat de zwarte slavenhandel een hoogtepunt bereikt. Zijn rede en kwaad onontwarbaar? De slavenhandel was een van de grootste niet te stoppen krachten van lijden in de geschiedenis van de mensheid, niet alleen in termen van uitbuiting van de slaven in Amerika: families werden uiteengerukt op de plantages, de dagelijkse vernederingen, buitensporige afstraffingen voor diegenen die rebelleerden, het seksuele misbruik van vrouwen. Er was ook de traumatische zeereis, waarbij 15% van de menselijke lading het leven liet door ontbering.

Brede insteek

Het boek richt zich tot meerdere taalgemeenschappen en omvat Frans, Engels, Catalaans, Duits en Italiaans tekstmateriaal. Niet helemaal identiek, maar wel gelijklopend of aanvullend. Jammer, er is geen Nederlandstalige versie.  Er is telkens ook een vertaling van de liederen bij. Op de dvd is het dynamische concert te volgen. Met het boek erbij geven de liederenteksten stof tot nadenken. Het geheel oogt verzorgd en is een knap samengesteld naslagwerk, een uitgave van Alia Vox.

  • WAT: De Slavenroute (Afrika, Portugal, Spanje, Latijns Amerika) 1444 – 1888 -boek, 2 cd’s en dvd in één volume (The Routes of Slavery, verkrijgbaar in het Engels en Frans)
  • AUTEURS: K. M. Diabaté, I. Garcia, M. J. Linhares, B. Sangaré, B. Sissoku
  • MUZIEK: Jordi Savall, La Capella Real de Catalunya, Hespèrion XXI, Ensemble Tembembe
  • UITGAVE: Alia  Vox – AVSA9920