Rach 4.

GOUDEN LABEL

ookinteressant

Laserbombardement in het sloopwerk van Galina Oestvolskaja

Klinkende moderne feeërieën: Ne Me Touchez Pas

Filosoof Tomas Serrien over ervaring en betekenis muziek

De atmosfeer kleurde Russisch, Oekraïens en Vlaams tijdens de concertreeks van het Symfonieorkest Vlaanderen ‘Rach4.’ In het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel, in het Cultureel Centrum Zwaneberg te Heist-op-den Berg, in deSingel te Antwerpen, in het Concertgebouw Brugge en in het Muziekcentrum De Bijloke te Gent. Wij waren er bij in deSingel, maandag 19 maart.

GOUDEN LABEL

Op het programma drie reuzen uit de Russische muziekliteratuur: Borodin, Rachmaninov en Shostakovich. Het orkest werd geleid door de Russische dirigent Daniel Raiskin en de Oekraïense pianist Vitaly Samoshko was de solist van dienst.

Onvoltooid voltooid

Alexander Borodin (1833-1887): ik leerde zijn muziek kennen op mijn 13e of 14e jaar toen ik eindelijk na lang hopen een LP won met klassieke muziek op een van die memorabele concertavonden van Jeugd & Muziek Mechelen met als bezieler die o zo strenge maar rechtvaardige mijnheer Deboosere waar iedereen wat bang van was. De man kende muziek, bouwde de grootste en actiefste afdeling uit van J&M ooit en bracht de zuivere klassieke muziek bij duizenden en duizenden pubers. Een van die rakkers was ik en ik ging niet met tegenzin naar die concerten. Maar wat voor LP won ik toch? Borodin? Die kende ik niet en toch wat ontgoocheld keerde ik naar huis met die plaat. Geen Mozart en geen Beethoven, hoe kon dat nu? De plaat opgelegd… Raar hoor, (precies) wat modernere muziek dat werk ‘Uit de Steppen van Midden-Azië”. Het was de eerste keer dat ik bewust een paar keer een LP grondig beluisterde om de muziek beter te begrijpen. Dank u mijnheer Deboosere, want zonder u had ik misschien nooit met dezelfde intense beleving geluisterd…

Van Borodin speelde het Symfonieorkest Vlaanderen de Symfonie nr. 3 in a.

Het werk is onvoltooid. We leren uit de tekst van Johan Huys in het programmaboekje dat Borodin in het bijzijn van Glazunov improviseerde over de afwerking van die derde symfonie. Het noodlot zou er anders over beslissen, Borodin stierf diezelfde nacht aan een hartaanval. Glazunov trachtte zo goed als mogelijk aan de hand van zijn herinnering de improvisatie aan het papier toe te vertrouwen om zo Borodins onvoltooide symfonie te vervolledigen. Opdracht volbracht voor Glazunov. Opdracht volbracht voor de vertolkers? Over heel de lijn een volmondig jazeker! Nooit eerder hoorde ik het orkest met zoveel overtuigingskracht een compositie tot leven wekken. Nog maar eens werd duidelijk hoe belangrijk een dirigent is voor een ensemble, zeker als het gaat om een grotere formatie zoals een symfonisch orkest. Ik kan moeilijk beschrijven wat ik hoorde maar dat er spontaan “bravo” over mijn lippen kwam, zegt misschien wel alles? De dame naast mij: “Amaai…” verwoordde met die verzuchting hetzelfde gevoel van zeer intens betrokken te zijn.

Ik hoef de concertprogramma’s van de laatste 30 jaar niet door te snuffelen; ik weet dat ik dit werk nooit eerder live en ik denk zelfs ook nog nooit op de radio hoorde. Klara zond het concert rechtstreeks de ether in. Laat het de klassieke radio-omroep inspireren het op cd te zetten, met deze uitvoerders..

Koude rillingen!

Sergej Rachmaninov (1873-1943) had moeten kunnen horen hoe Vitaly Samoshko zijn vierde pianoconcert, ooit koeltjes onthaald bij het kennismakende publiek, vertolkte en hoe het deze keer werd toegejuicht. Het concert is atypisch en meteen ook heel typisch voor Rachmaninov. Pianist en dirigent dialogeren op een wijze die een voorbeeld is voor iedereen en per maat, neen, per ingezette noot, groeit dit werk meer en meer tot een grootse apotheose van adembenemende romantische furore. Piano, dirigent en orkest: een elkaar inspirerend versterkende samenwerking die alle lijnen breed of smal, groots triomferend of minuscuul breekbaar weergeeft en het in de oren van de luisteraar prent, die het dagen later nog hoort. De pianist speelt en snijdt je de adem af. Ik voel koude rillingen over mijn rug lopen en dat is weer enige tijd geleden. Waarom speelt Samoshko toch niet op de grote wereldpodia? Dààr hoort hij thuis! Met dit aartsmoeilijke concert haalt hij bij wijze van spreken opnieuw de eerste prijs van de Koningin Elisabethwedstrijd (hij was winnnaar in 1999).

Ik hoef de concertprogramma’s van de laatste 30 jaar niet doorsnuffelen, ik weet dat ik dit werk nooit eerder life en ik denk zelfs ook nog nooit op de radio hoorde. Klara zond het concert rechtstreeks de ether in. Laat het de klassieke radio-omroep inspireren het op cd te zetten, met deze uitvoerders.

Voltooid onvoltooid

Overdaad schaadt en daarom koos de dirigent voor een ‘stoute’ Dimitri Shostakovich (1906-1975) wiens 9^de symfonie de zaal zou vullen. De knappe componist wist zich altijd wel de boosheid van de Stalindictatuur op de hals te halen maar hij wist ook dat verschrikkelijke systeem rond zijn vinger te winden. In het eerste deel steekt de componist zijn tong meteen lelijk uit, als een echte kwajongen, naar de dictatuur met de boodschap” Gij kunt mij toch niet pakken, haha”. En zo gaat het door al is de ernst niet buiten het werk gehouden. Na deel vijf wacht je tevergeefs op deel zes, een verlossend, een bevrijdend deel. De meester houdt het achterwege. Je blijft met een onvervuld verlangen zitten. Opniew een onderhuidse kritiek op de dictatuur die zoveel miljoenen mensen het leven kostte en zoveel duizenden en duizenden in de meest weerzinwekkende omstandigheden in onbereikbare gevangenissen deed belanden. Welke sterke engelbewaarder had Shostakovich dat hij zich kon uitleven, al was het soms via bizarre omwegen. Orkest en dirigent s c h i t t e r d e n ! ! !

Een Gouden Label is hier terecht wel verdiend door orkest, dirigent en pianist en ja, ook wel door de componisten die we hiermee postuum huldigen.