**** Ooit werden bepaalde opera’s van Meyerbeer vaker opgevoerd dan later bepaalde van Verdi. Maar wie luistert er nu nog naar Meyerbeer ? Wie kent nog de verhalen van zijn opera’s en wie kent nog de muziek die ooit een immense invloed had op zijn illustere Franse, Duitse en Italiaanse opvolgers?
**** Ooit werden bepaalde opera’s van Meyerbeer vaker opgevoerd dan later bepaalde van Verdi. Maar wie luistert er nu nog naar Meyerbeer ? Wie kent nog de verhalen van zijn opera’s en wie kent nog de muziek die ooit een immense invloed had op zijn illustere Franse, Duitse en Italiaanse opvolgers?
De gestage daling van de ooit formidabele reputatie van Meyerbeer kan met deze originele Naxos cd opnieuw opgekrikt worden. Het collectief muzikaal geheugen kan er nl. door opgefrist worden. Want met deze bijzondere cd nodigt het Symfonie orkest van Barcelona en Catalonië o.l.v. de jonge Poolse dirigent Michał Nesterowicz, ons uit kennis te maken met balletmuziek uit een vijftal opera’s van de ooit meer dan legendarische Giacomo Meyerbeer. En welke! Alle vijf op libretti van Eugène Scribe, en alle immense kassuccessen en volbloed meezingers van weleer, ‘Les Huguenots’, ‘Robert le Diable’, ‘L’Étoile du Nord’, ‘Le Prophète’ en ‘L’Africaine’.
Even met zevenmijlslaarzen door zijn leven. Geboren in 1791 als Jakob Liebmann Meyer Beer, medeleerling van Carl Maria von Weber, gesteund door Rossini, Generalmusikdirektor van de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV, carrière gemaakt als immens populair operacomponist in Parijs en in Berlijn, Scribe als vaste librettist, grote bezieler van de ‘Grand Opéra’, bewoonde o.a. een huis in Spa bij ons in België. Voilà. En dank zij Leo Riemens weten we dat bvb. zijn opera ‘Robert le Diable’ begin jaren ‘30 van de 19de eeuw op het repertoire stond van 77 theaters in tien verschillende landen en dat er in tien jaar tijd, enkel en alleen al in Parijs, zo maar eventjes 230 opvoeringen van die opera geweest zijn! Om u maar een idee te geven van wat Meyerbeers populariteit ooit moet zijn geweest. Nou ja, ‘Faust’ van Gounod is op tien jaar tijd, tussen 1859 en 1869, wel 314 keer opgevoerd in Parijs!
Dansen
In ‘Les Huguenots’ (1836) is het onderwerp het verhaal van de Bartholomeusnacht in Frankrijk. We schrijven 1572. Het verhaal speelt zich af in het milieu rond coloratuur sopraan Marguerite de Valois in het kasteel in Touraine en in het hôtel van de comte de Nevers in Parijs, in het kasteel van Chenonceau en in Le Pré-aux-Clercs aan de oevers van de Seine. In de balzaal van het l’Hôtel de Nesle wordt in het begin van de 4de akte, ter ere van Marguerite en Henri de Navarre gedanst, en in de 2de akte krijgen we in de tuinen van Chenonceaux een ballet van smakelijke, naakte, badende hofdames, bespied door de page van de koningin, Urbain. Heerlijk. In de 3de akte dansen geile, hete zigeuners en zigeunerinnen de hier opgenomen ‘Danse bohemienne’ als divertissement. Begin jaren ’50 zong onze eigenste Huberte Vecray in Gent nog de rol van Marguerite en we herinneren ons misschien nog onze Frans Gijsen als de hugenootse edelman Raoul de Nangis in Antwerpen. Sutherland zong de rol van Marguerite in ‘69.
… en schaatsen
Le Prophète (1849) speelt zich af in het 16de eeuwse Dordrecht, Leiden en Münster. De opera gaat over de opstand van Wederdopers, geleid door Jan (Jean) van Leyden. In de 3de akte wordt in het kamp van de Wederdopers op het ijs geschaatst.
In ‘L’Étoile du Nord’, een herwerking van zijn Singspiel ‘Ein Feldlager in Schlesien’ over de liefde van tsaar Peter de Grote voor een eenvoudig boerinnetje, wordt er als ballet geschaatst op een bevroren meer, wellicht de oorsprong van de idee achter de wereldberoemde wals ‘Les Patineurs’ van Emil Waldteufel. Het ‘Ballet des Patineurs’ bestaat uit een Wals, Redowa, Quadrilles des patineurs en de Galop. Constant Lamberts ballet ‘The Skaters’ uit 1937 voor choreograaf Frederick Ashton was trouwens een arrangement van thema’s uit deze twee Meyerbeer opera’s, ‘Le Prophète’ en ‘L’Étoile du Nord’. Het ballet uit ‘L'Etoile du Nord’ bestaat uit een Wals, Chanson de cavalerie, het gebed en de Entr'acte tot de 3de Akte.
Exotisch en oriëntalistisch
‘L’Africaine’ was de laatste opera van Meyerbeer maar tevens één van de eerste exotische, oriëntalistische opera’s van de 19de eeuw. Meyerbeer heeft trouwens de première in 1865 niet meer mogen meemaken. Hij componeerde deze exotische opera over Vasco da Gama, officier bij de Portugese vloot, die aan de Admiraliteit in Lissabon de Indische slavin Selica voorstelt, naar het voorbeeld van ‘Lalla Roukh’, de opera uit 1862 over de mooie Mogol prinses uit Samarkand en Kashmir, van Félicien David. De 4de akte van ‘L’Africaine’ begint met een groot oriëntaals ballet op de ‘Marche indienne’. In de nabijheid van een hindoetempel wordt de mooie koningin Selica door de opperpriester der brahmanen in haar land verwelkomd. Zalig.
Robert le Diable
In zijn opera ‘Robert le Diable’ uit 1831 (eerste samenwerking me Scribe) is het hoofdpersonage Robert, hertog van Normandië, vader van Willem de Veroveraar en stichter van de abdijen van Cerisy-la-Forêt van Montivilliers en Sainte-Trinité in Rouen. Als u zijn echt kasteel wil zien, moet u naar het Château de Moulineaux nabij Rouen. Zeker eens doen. In deze opera die zich afspeelt in Palermo op Sicilië in de 13de eeuw (de echte Robert leefde begin 11de eeuw), krijgen we in de 2de scène van de 3de akte een geweldig, maar dan ook geweldig, aanstekelijk tafereel te zien.
In het klooster van Santa Rosalia, een Siciliaanse patroonheilige die als kluizenares in de grotten van Monte Pellegrino stierf, roept Bertram (de duivel) nl. de geesten op van veroordeelde nonnen. Nonnen die tijdens hun leven hun gelofte hebben verbroken. Stel u voor! Volgens Goethe was Monte Pellegrino trouwens ‘das schönste Vorgebirge der Welt’ (dat kunnen we lezen in zijn ‘Italienische Reise’).
De stoute Bertram roept de gewezen nonnen op uit hun graf om Robert te verleiden en hem van zijn magische ciprestak te beroven. Geweldig, niet? Tijdens het volgend weerzinwekkende ballet van bleke, lelijke, afzichtelijke, dansende nonnen, maar die naarmate ze dansen, almaar mooier worden tot ze uiteindelijk allen, betoverend mooie, bruin getaande zuiderse schoonheden zijn, breekt Robert de magische tak van de struik. Op het moment dat de nonnen hem de tak willen afnemen, gebruikt hij er de magische kracht van, wordt onzichtbaar en kan ontkomen.
Hij verdwijnt. Stel u voor, hij verdwijnt, die loopt weg! Ik had persoonlijk de tak aan de struik gelaten om nog een beetje te blijven… Deze grandioze scène loopt opvallend sterk vooruit op ‘La danse macabre’ van Saint-Saëns en op de opera ‘Faust’ van Charles Gounod. Dit befaamd ‘Ballet des Nonnes’ bestaat uit ‘Les Feux Follets et Procession des nonnes’, ‘Bacchanale’, drie ‘Airs de Ballet’: ‘Séduction par l'ivresse’, ‘Séduction par le jeu’ en ‘Séduction par l'amour’ en een Finale.
Beste lezer, deze cd is een grandioze ontdekking die u niet aan u mag laten voorbij gaan en die voor de zoveelste keer nog maar eens aantoont dat er geen betoverender wereld bestaat dan deze van de opera. Prachtige verhalen, schitterende muziek. Niet uitstellen, ga meteen luisteren. Een gedroomd cadeau trouwens voor uw schoonmoeder. Heel, heel warm aanbevolen.
