De Portugese pianist Artur Pizarro brengt met zijn nieuwe cd Lebensreise een hommage aan het creatieve en revolutionaire genie van Robert Schuman. De drie pianowerken op deze cd bieden een staalkaart van het creatieve vernuft van een componist die, vergeleken met zijn voorgangers Beethoven en Schubert, niet altijd op waarde wordt geschat.
De jonge Robert Schumann (1810-1856) voltooide zijn Allegro Op. 8 in 1831 maar het werd pas in 1835 gepubliceerd. Schumann droeg het op aan zijn kortstondige geliefde Ernestine von Fricken.
Kenmerken van het Allegro zijn de sterke contrasten, geïmproviseerd aandoende passages, soms speels, soms virtuoos, met de kracht van Beethoven.
Het stuk opent abrupt, een moment van bezinning volgt, waarna tien minuten lang thema’s en motieven over elkaar heen buitelen.
Dit is het werk van een eigenzinnig genie dat vastberaden zijn eigen weg koos, vanuit het besef dat er na Beethoven alleen nog creatief leven mogelijk was door de gapende val van imitatie en epigonisme te vermijden en rigoureus de weg naar vernieuwing in te slaan.
Enkele jaren later in 1838 boekte Schumann een groot commercieel succes met Album für die Jugend (Album voor de Jeugd) een verzameling korte sfeervolle composities bedoeld voor de huiskamer. Voortbordurend op dit succes bracht hij in 1849 een nieuwe bundel uit onder de naam Bunte Blätter (Gekleurde Bladeren). Het betrof korte werken die hij in de periode 1836-1849 componeerde.
Bunte Blätter geeft een onthullend inzicht in Schumanns creatieve vermogen. De veertien stukken kennen een grote variatie, maar hebben een intimistische sfeer gemeen. Van teder, dromerig, ingetogen, plechtig, ontroerend en bijna impressionistisch tot dansend, uitbundig, krachtig, virtuoos en humoristisch.
De componist deed zichzelf onrecht aan door zijn bundel spottend ‘Spreu’ (kaf) te noemen. Traditionele vormen volstonden niet langer voor de allerindividueelste expressie. Door de vorm ondergeschikt te maken aan de inhoud verwierf hij zijn felbegeerde creatieve vrijheid. Een nieuw genre was geboren.
Ook het hoogtepunt van deze cd de Sonate in fis op.11 no. 1 (1838) toont Schumanns worsteling om aan het keurslijf van de klassieke sonate vorm te ontsnappen. De eerste beweging met zijn ongebalanceerde tonaliteit en grillige thema’s staat ver af van toenmalige opvattingen van de sonate als een opeenvolging van thema, doorwerking en reprise. Na een kort en somber adagio ontstaat een levendig, verrassend spel tussen de verschillende thema’s, gekenmerkt door Schumanns typerende karakterwisselingen.
De korte Aria met de aanwijzing senza passione, ma espressivo karakteriseert de gevoelsmens Schumann. Waarbij men gevoelens niet mag verwarren met sentimentaliteit, een eigenschap die hem vreemd was.
Het humoristische Scherzo valt op door twee trio’s, waarvan het eerste aan een buikorgel, het tweede alla burla, ma pomposa aan een plechtstatige klompendans doet denken.
Een finale waarin een markant thema afgewisseld wordt met een delicaat intermezzo besluit deze wonderlijke schepping vol briljante invallen, rijke gevoelens en onverwachte wendingen.
Het toont een componist die verder durfde te gaan dan waar Beethoven was opgehouden en die als wegbereider van de Romantiek een grote invloed op volgende generaties zou uitoefenen.
Pizarro’s spel komt authentiek over, zonder effectbejag, met een helder toucher vol kleur, soms zacht als fluweel, maar gespierd en virtuoos indien nodig.
Toch is hij is geen klavierleeuw in de klassieke zin des woords. Pizarro vertegenwoordigt een modernere, zakelijker school van pianospelen waarin techniek en virtuositeit onvoorwaardelijk in dienst van de bedoelingen van de componist staan. Bij Pizarro krijgt Schumann het volle pond. Hij zet op overtuigende manier een componist neer die niet onderdoet voor Beethoven, maar een plaats naast zijn grote voorganger verdient.
We zien al uit naar Pizarro’s volgende reisverslag.
WIE: Artur Pizarro [piano]
WAT: Lebensreise: werken van Robert Schumann
UITGAVE: Odradek ODRCD 396
FOTO: n.b.
LUISTEREN: Spotify
BESTELLEN BIJ: JPC