Al te veel in de verdrukking geraakt door Carmen, het paradepaard van Georges Bizet, is het uiteraard toe te juichen dat Les Pêcheurs de perles op het speelplan van Opera Vlaanderen staat. David Reiland en het orkest zorgen voor een delicate verklanking. Het regieteam FC Bergman daarentegen maakte er een gezochte en vooral misplaatste scenische uitvoering van.
Georges Bizet is 24 jaar oud als hij Les Pêcheurs de perles componeert. Het is zijn tweede opera en Carmen volgt pas twaalf jaar later. Er zijn slechts vier personages. Het werk sluit aan bij het negentiende-eeuwse exotisme en is gesitueerd in Ceylon (het huidige Sri Lanka). Het hoofdpersonage, Leïla, is een priesteres van Brahma die wordt verscheurd tussen haar liefde voor Nadir en haar gewijde gelofte. Maar ook Nadirs vriend Zurga was op haar verliefd. Nadir keert na jaren omzwervingen terug en de twee mannen zweren hun rivaliteit opzij te zetten om vrienden te blijven. Nadir en Leïla hebben elkaar nog in het geheim ontmoet en worden ter dood veroordeeld. Hoewel Zurga zich eerst bedrogen voelt door zijn vriend, komt hij tot inkeer en bevrijdt de geliefden. In de voorstelling van Opera Vlaanderen is de strenge priester Nourabad geschrapt en zijn rol wordt doorgegeven aan Zurga, die daarmee ook de agressie van de strenge priester overneemt. Ook het juweel, dat bij Zurga de ommekeer naar vergiffenis voor het koppel teweegbrengt, is geschrapt. Nochtans speelt het een cruciale rol, want het is een geschenk van hem aan Leïla toen ze hem ooit als vluchteling gered heeft. In de opinie van de regie moet de ommekeer enkel teweeggebracht worden door zijn geweten. U merkt het al: de regie beperkt zich niet tot interpreteren, maar grijpt ook in de inhoud in.
Karikatuur of misplaatst sociaal engagement?
Het regisseurscollectief FC Bergmann, dat hiermee zijn debuut in het operagenre maakt, “viel als een blok voor de muziek”, lezen we in het programmaboekje. Bizet componeerde inderdaad kleurrijke, melodieuze muziek met zowel tedere melancholie als heftige passie. Het is wel even schrikken als het doek opgaat en je geconfronteerd wordt met een groepszaal in een woonzorgcentrum. Bejaarden in diverse toestand zitten er samen, in het oog gehouden door enkele verzorgenden. De ene ziet er al dementer uit dan de andere. Als er een doodvalt met het hoofd op de tafel, wordt die simpelweg met een brancard weggebracht – zo goed als letterlijk naar het mortuarium dat de aanpalende ruimte is in het decor! Als de brancard een tweede sterfgeval wegbrengt, leidt het tot enig gegniffel in het publiek. De poëzie en het feeërieke van de opera van Bizet is ver te zoeken. Nadir en Zurga zijn bewoners van het zorgcentrum en mijmeren dus als hoogbejaarden over hun verleden en hun liefde voor Leïla. Het optreden van Leïla in het tweede bedrijf – als een verlept en versleten oud vrouwtje binnengebracht op een draagstoel – is eerder wansmakelijk dan belachelijk. Haar mooie aria Comme autrefois dans la nuit sombre zingt ze in een eenzaam kamertje in het rusthuis, als een versleten dametje. In dat trieste kamertje speelt zich haar duet met Nadir af, Ton coeur avait compris le mien. Maar de regie zorgt ervoor dat Leïla in hun herinnering terug de jeugdige knappe vrouw wordt, als ze op scène “gestript” wordt van haar lelijke, verschrompelde huid. Een beklijvend en tegelijk weerzinwekkend tafereel. Hoe voelen de acteurs zich in deze enscenering? Het komt mij over dat zo’n theaterbenadering tekortschiet aan respect voor de harde realiteit. Bovendien heeft het niets te maken met het opzet van deze sprookjesachtige opera.
Acrobatisch ballet
De poëzie en het feeërieke van Bizets opera is ver te zoeken. Een verre herinnering eraan krijgen we in de taferelen die zich aan de kust afspelen, met de grote onstuimige golfslag die de kans biedt voor een acrobatisch en mooi – naakt – ballet door de jonge versie van Nadir en Leïla.
Ook vocaal is de voorstelling zeker geen hoogvlieger. Elena Tsallagova zingt met verve haar coloraturen, maar kan zeker niet de prestatie van Anne Catherine Gillet in de productie van 2015 in de Opéra Royal de Wallonie doen vergeten. De al niet meer piepjonge Charles Workman detoneerde geregeld storend in de hoge noten van zijn veeleisende partij. De “oude” Zurga werd wollig gezongen door Stefano Antonucci. De “jonge” Zurga was een stralende bariton van Stanislav Vorobyov. Het orkest en koor presteerden uitstekend.
Het is tegenwoordig bon ton dat een regisseur een opera naar zijn hand zet. De inhoud van de opera doet er niet toe. De regisseur vertelt zijn eigen inhoud en gebruikt (en misbruikt) daartoe de opera. Het is geen interpretatie van wat een componist/librettist schreef. In een interview in De Standaard (12 december 2018) noemt Stef Aerts van FC Bergman het “morrelen aan het perspectief”. Het is evenzeer bon ton dat het publiek dat toejuicht.
- WAT: Georges Bizet (1838-1875) Les Pêcheurs de perles
- REGIE: FC Bergman
- STEMMEN: Elena Tsallagova, Charles Workman, Stefano Antonucci, Stanislav Vorobyov
- ORKEST: Symfonisch Orkest Opera Vlaanderen, Koor Opera Vlaanderen o.l.v. David Reiland
- WAAR: Opera Vlaanderen, Antwerpen
- WANNEER: vrijdag 14 december 2018 (première) – nog tot en met 31 december in A’werpen en van 12 januari toe en met 24 januari 2019 in Gent
- FOTO: © Annemie Augustijns