Met als ondertitel Die Entstehung eines Weltorchesters, publiceerde de Duitse uitgeverij Athena een boek over het ontstaan en eerste ontwikkeling in de 19de eeuw van de Berliner Philharmoniker.
Tentoonstelling in Baden-Baden
Sedert maart 2015 kan u in het Museum LA8 in Baden-Baden, de tentoonstelling “MUZIEK! De Berliner Philharmoniker in de negentiende eeuw – De opkomst van een wereldorkest” bezoeken. Het Paas Festival 2015 van het Festspielhaus in Baden-Baden was voor de Berliner Philharmoniker en het Museum LA8 een gelegenheid om samen de opmerkelijke vroege geschiedenis van dit wereldberoemd orkest eens onder de loep te nemen. Midden ten tijde van de Pruisische autoritaire staat besloot een aantal zelfbewuste musici om op ronduit democratische basis, hun artistieke en organisatorische zaken zelf te beslissen. In 1882 wilden ze nl. niet langer als Mietkapelle laagbetaalde concertreizen maken. Met de hulp van de goed geïnformeerde en energieke concertorganisator Hermann Wolff hielden vijftig muzikanten, in dat jaar, op 1 mei, de Berliner Philharmoniker ten doop.
Geboorte van een wereldorkest
Het was de geboorte van een wereldorkest rond de muzikale geest van zelfbeschikking. Deze muzikale ontwikkelingsfase komt in de tentoonstelling tot leven onder meer door zeldzame historische geluidsopnamen. Bij wijze van spreken worden de bezoekers er via hun trommelvliezen verbonden aan de muzikale sensaties van het concertleven rond 1900. De körperloseste der kunsten, de muziek, had toen ook behoefte aan geprofileerde persoonlijkheden. De tentoonstelling en het boek (catalogus) presenteren dan ook de meest invloedrijke figuren van de vroege geschiedenis van de Berliner Philharmoniker in portretten en getuigenissen.
Stamvaders en charismatische dirigenten
Onder zijn stamvaders Johann Ernst Benjamin Bilse (1816-1902) en Ludwig Ritter von Brenner (1833-1902), en onder zijn charismatische dirigenten Hans von Bülow en Arthur Nikisch, Hans Richter en later Felix Weingartner, werd de Berliner Philharmoniker de schaal voor de internationale muziekscène. De belangrijkste componisten van die tijd, zoals Johannes Brahms, Grieg, Max Bruch, Tsjaikofski, Gustav Mahler en Richard Strauss, stonden als dirigent voor het orkest en brachten uitvoeringen van eigen werk.
Een gebildetes Publikum
In de roerige beginfase zorgden de Beethoven specialist en vriend van Brahms Franz Wüllner, Karl Klindworth en Joseph Joachim, als dirigenten, voor het eerst, hoog artistiek niveau en creatieve structuur. Al snel vestigde de Berliner Philharmoniker zich als hét toonaangevend orkest met zijn eigen vaste plaats en eigen abonnementen publiek, in het muzikaal leven van Berlijn. Uit het enthousiasme van concertgangers, van het gebildetes Publikum, ontwikkelde zich de bewondering voor bepaalde solisten, o.a. voor Kreisler, Eugen d’Albert en de Sarasate en voor een viool spelende kind ster als Bronislaw Huberman. Het groeiend belang van het muzikaal leven van de grootstad Berlijn weerspiegelde zich ook in het portret van de volwassen Huberman, geschilderd door Lesser Ury, toen één van de belangrijkste schilders van de bloeiende metropool. Ook van de tweede grote Berlijnse schilder van die jaren, Max Liebermann, is een schilderij op de tentoonstelling en in het boek te zien, een blik op de opera, waarop de (concurrerende) Staatskapelle van de Berliner Symphoniker te zien is.
Prachtige foto’s
Een authentiek instrumentenatelier vestigt de aandacht dan weer op een ander, vaak vergeten eigenschap van hoge orkestrale kunst, nl. het (klassiek) muziekinstrument, een oud akoestisch instrument te midden een industrieel tijdperk, een met de hand en mond bediend apparaat waarmee men toch progressieve muziek produceerde. In tegenstelling daarmee getuigen historische grammofoons en grammofoonplaten dan weer van de stimulans om speciale momenten van succesvolle uitvoeringen voor alle tijden te behouden, een toen nog even technische en praktische als metafysische aangelegenheid. Dit schitterend boek steekt vol mooie kleurfoto’s en bevat bijdragen van Gottfried Eberle, Helge Grünwald, Harald Hodeige, Nicole Restle, Susanne Stähr, Mark Schulze Steinen, Volker Tarnow en Matthias Winzen. Prachtig!
