Orkestcomposities van Wim Hendrickx

**** Cutting Edge gaf een dubbele cd uit met orkestcomposities van Wim Hendrickx (°1962). Solisten en de Royal Flemish Philharmonic laten zich van hun beste kant horen in nieuwe, ruimtelijke muziek met tal van oosterse invloeden.

Gemanipuleerde dialoog

“Empty Mind I” begon als een stuk voor hobo en elektronica en werd nadien omgewerkt tot een hoboconcerto. In de eerste versie wordt het instrument door elektronische manipulatie uitvergroot tot wat Henderickx een superhobo noemt. In de tweede versie werd de elektronica vermengd en aangevuld met orkestinstrumenten, die in kleinere groepen op het podium en in de zaal opgesteld staan. In tegenstelling tot de eerste versie neemt de orkestpartij materiaal weg uit de hobopartij (schitterend gespeeld door Piet Van Bockstal), waardoor de dialoog tussen solist en orkest een nieuwe invulling krijgt. Daarom noemt Henderickx de tweede versie een concerto.

Microtonen tussen tijd en ruimte

“Empty Mind I” werd geïnspireerd door het grafisch werk van Agnes Martin (1912-2004), abstract expressionistische doeken met horizontale lijnen en eenvoudige, minimalistische geometrische patronen. Voorbeelden van abstract minimalisme dat zoiets als leegte wil vangen. In “Awakening” horen we melodieën bestaande uit microtonen, “Without Desires” bevat notenguirlandes, het levendig “Ecstasy” contrasteert met het repeterend gedreun van “Contemplation”, “Secret Glance” bevat sierlijke hobomelodieën vol trillers en met “Epilogue” eindigt Henderickx zijn “Empty Mind I” in een melancholische stemming. Versmelting van tijd en ruimte.

Afrikaanse fusie

“1001 Nights” is een reflectie op Perzische muziek. In het middendeel, “Into a Mystical World”, baseerde hij zich op uiteenlopende muziektradities en instrumenten uit Azië, Balinese gamelanritmes, Indische tabla’s, Japanse kodo’s en Thaise gongen, verenigd met verfijnd, schelletjesachtig percussie. Het laatste deel, “Black Magic”, vervult de rol van finale met cadens en plugt in op Afrikaanse ritmes en instrumenten. “Groove” besluit met een fusie tussen pop, rock, jazz en klassiek.

Symfonische ruimtelijkheid

‘At the Edge of the World’, Symphony N ° 1, werd geïnspireerd door het werk van de Anglo-Indiase beeldhouwer, Anish Kapoor (°1954). Qua vorm bleef Wim Henderickx trouw aan de traditie, aan de andere kant is er de onvermijdelijke band met Oosterse culturen. Hij wilde met ‘At the Edge of the World’ tot het uiterste gaan in het verkennen van contrasten: hoge versus lage frequentie, zeer zacht versus erg sterk, lawaai versus melodie. Daardoor rezen vragen als wat is een symfonie in de 21^ste  eeuw en wat is een symfonie orkest vandaag? Antwoord? Ruimtelijk gevoel als de sculpturen van Kapoor, het gevoel van angst, mysterie en ontzag. De symfonie bestaat uit vijf bewegingen, “Marsyas”, “Melancholia”, “Svayambh”, “At the Edge of the World” en “Leviathan”.

Agnes Martin

Oboe Concerto (Empty Mind I) werd in 2014 in opdracht van deFilharmonie gecomponeerd. Het was zijn eerste opdracht als Artist in Residence. Henderickx componeerde “Empty Mind” ook voor hobo en elektronica in opdracht van ChampdAction. Dit werk ging in première in Lausanne in maart 2014. Beide composities werden geïnspireerd door het minimalistisch werk van Agnes Martin. De hobo solist kan vrij bewegen in de zaal en de strijkers bevinden zich tussen het publiek. Door het gebruik van elektronica betreedt Henderickx hier nieuwe, gedurfde paden met een symfonie orkest.

Ruimtelijke multiphonics

Oboe Concerto (Empty Mind I) heeft 6 delen (5 + 1), die kunnen worden gespeeld in willekeurige volgorde. Hoofddoel van de componist is iets vernieuwends te bereiken met betrekking tot tijd en ruimte. Hij maakte de combinatie van een open vorm (vrije keuze van volgorde van de verschillende bewegingen) met een gesloten vorm, en een aantal vrije passages waarin de solist kan improviseren. Een streng gecomponeerde melodie wordt herhaaldelijk onderbroken door deze momenten waarop de hoboïst de meest diverse technieken kan aanwenden zoals multiphonics en glissandi. De elektronica bestaat uit een harmonische drone (een geluidstapijt van aanhoudende tonen) in verschillende tessituren. Dit veroorzaakt een rijk harmonisch spectrum op basis van de klanken van het solo-instrument. Vanwege de ruimtelijke weergave met behulp van geometrische patronen vult het geluid de hele ruimte. Dit ruimtelijk effect wordt nog versterkt door het uitvoeren van de opeenvolgende bewegingen op diverse plaatsen in de zaal. De bewegingen zijn “Awakening”, “Without desires”, “Ecstasy”, “Contemplation”, “Secret glance” en “Epilogue”.

Dialoog en confrontatie

“Groove!” voor percussie en orkest, werd in 2010 gecomponeerd in opdracht van de Brussels Philharmonic. Ritmische elementen en patronen van verschillende muziekstijlen waren de inspiratiebron. In 2012 maakte Henderickx een versie voor percussie en twee piano’s. In jazzmuziek staat “groove” voor intuïtief, ritmisch gevoel of gevoel voor swing, gecreëerd door de interactie tussen de onderlinge leden van de ritmesectie van een band. In dit werk gaan Afrikaanse instrumenten zoals caxixi en een kalimba (duimpiano), Arabisch geïnspireerde muziek met derbukas en riqs, en Aziatisch geïnspireerde muziek met tablas en Tibetaanse klankschalen, de confrontatie aan met een westers symfonieorkest. Het orkest werd uitgebreid met een basgitaar, een synthesizer en een bariton saxofoon. Materiaal dat hij reeds in 2009 gebruikte in zijn “Gishora” voor trompet en zeven Afrikaanse drums, werd in “Groove” verder uitgewerkt. Er is een dialoog en een confrontatie tussen solist en orkest. In “Groove!” verwerkt Hendrickx tal van muzikale elementen uit Afrika en Azië. De sublieme percussionist is Pieterjan Vranckx. De bewegingen zijn “1001 nights”, “Into a mystical world” en “Black magic”.

Fysieke actie en mystieke contemplatie

Tom Janssens verwoordt het in zijn tekst van het bijhorend boekje goed, “Actie en contemplatie liggen in zijn werk vlak naast elkaar, houden elkaar in balans als yin en yang. Ritmische tradities worden uit hun context gehaald en krijgen een nieuwe plaats binnen het perspectief van hedendaagse muziek. De muziek van Hendrickx bezit metafysische kracht en is half fysiek en half mystiek. Hij put inspiratie uit oosterse tradities en filosofie, Indiase toonladders, monotone Boeddhistische gebedsformules en kernbegrippen uit het Tantrisme. Hendrickx staat voor boeiend, eclectisch postmodernisme in dialoog met diverse culturen.” Wat bij zijn leraar Willem Kersters nog angst en pijn was, is bij de leerling Henderickx getranscendeerd tot actie en contemplatie, lichamelijk, materiële aanraking en hogere, meditatieve zielsverbinding. Interessant voor iedereen, een must voor de liefhebber.