Het nadeel van de moderne tijd is dat er amper nog brieven en postkaarten volgeschreven en verstuurd worden. Al het geschreven verkeer gaat nu via digitale wegen en dikwijls in korte berichten. Uitvoerige brieven van familie en vrienden zijn de uitzondering geworden. Jammer, want zo gaat er op termijn mogelijk zeer veel verloren. Brieven zijn ook niet eeuwig, maar soms komt er nog zo een échte brief meer dan 200 jaar na verzending toch boven water…
Wolfgang Amadeus Mozart is zo iemand die veel schreef en waarvan nog heel wat briefverkeer is bewaard. Een aantal brieven zijn verloren, maar zijn vrouw, Constanze Weber, zorgde voor zoveel mogelijk kopieën en daar zijn er, ondanks verlies van originelen, toch nog heel wat van bewaard. Maar het is zoals het spreekwoord zegt: ‘het origineel is beter dan de kopie’ en als er dan zo een origineel handschrift van nog wel zo’n beroemde figuur als Mozart onverwacht in de juiste handen komt, in dit geval in deze van het Mozarteum in Salzburg, dan is dat wereldnieuws. Zo is er nu een reisbrief, een zeldzamere brief want de getrouwde Mozart reisde niet al te dikwijls alleen. Dat deed hij wel in de Paastijd van het jaar 1789 en dus schreef hij brieven.
Mozart was dol op zijn Constanze en hij verstuurde haar meerdere brieven als een soort vertellend dagboek over het reilen en zeilen. De brief die gevonden werd, is een mooi tijdsdocument dat hij op Goede Vrijdag schreef en verzond. Je voelt hoe hij zijn Constanze en het enige kind in leven (het koppel verloor vier kindjes die zeer jong stierven) echt in zijn hart draagt. Vader Amadée stuurt dan ook duizend kussen naar de kleine Karl. Zo verneem je heel gewoon en niet alledaags nieuws: je krijgt niet zomaar elke dag zicht op 200 dukaten voor de mogelijke verkoop van een opera met nog eens 50 dukaten reisgeld er bovenop.
Prof. dr. Herman Seldeslachts vertaalde voor Klassiek Centraal de brief van het Duits van die tijd naar hedendaags Nederlands. Mozart was niet meteen de beste schrijver. Zo staat de brief bol van de spellingsfouten en dat is te begrijpen. Mozart ging niet op een normale wijze naar school. Hij kreeg les van zijn vader, legde zich toe op de muziekpraktijk en al van zijn jongste jaren trok zijn vader er mee van koningshuis naar koningshuis om zijn wonderkinderen (vergeet de zus Nannerl niet) voor te stellen.
Originele tekst en vertaling
Originele tekst
WOLFGANG AMADÉ MOZART AN CONSTANZE MOZART IN WIEN
PRAG, 10. APRIL 1789
Prag. am Charfreÿtage
liebstes, bestesWeibchen! – den 10t April. 789.
Heute Mittage um 1/2 2 uhr sind wir glücklich hier angekommen. unterdessen hoffe
ich daß du gewis mein briefchen aus budwitz wirst erhalten haben. – Nun folgt der
Raport von Prag. – wir kehrten ein beÿm Einhorn; – nachdemm ich balbirt, frisirt und angekleidet war, fuhr ich aus, in der absicht beÿm Canal zu Speisen; da ich aber beÿ Duscheck vorbeÿ musste, fruge ich erstens dort an – da erfuhr ich daß die Madame gestern nach Dresden abgereiset seÿe!!! – – – Dort werde ich sie also treffen. Er Speiste bei Leliborn wo ich auch öfters Speisste; – ich fuhr also gerade dahin. – ich ließ Duscheck |: als ob Jemand etwas mit ihm zu Sprechen hätte : | herausrufen: – nun kanst du dir die Freude denken. – ich Speisste also beÿ leliborn – Nach tisch fuhr ich zu Canal und Pachta, traf aber niemand zu hause an; – ich gieng also zu guardassoni – welcher es auf künftigen herbst fast richtig machte mir für die oper 200 ducaten und 50 Ducaten Reisegeld zu geben. – dann gieng ich nach haus um mein lieben weibchen dies alles zu schreiben – Noch was; – Ramm ist erst vor 8 tagen von hier wieder nach Hause; er kamm von Berlin, und sagte, daß ihn der könig sehr oft, und zudringlich gefragt hätte, ob ich gewis kämme; – und da ich halt noch nicht kamm, sagte er wieder; – ich förchte er kömmt nicht. – Ramm wurde völlig bange, er suchte ihn des gegentheils zu versichern; – Nach diesem zu schlüssen, sollten meine sachen nicht schlecht gehen. – Nun führe ich den fürsten zu Duscheck, welcher uns erwartet, und um 9 Uhr a[b]ends gehen wir nach Dresden ab, wo wir morgen abends eintreffen werden. – liebstesWeibchen! ich sehne mich so sehr nach Nachrichten von dir – vieleicht treffe ich in Dresden einen brief an! – O gott, mache meinenWunsch wahr. – Nach erhaltung dieses briefes musst du mir nach Leipzig schreiben Poste restante versteht sich; – adieu – liebe – ich muß schlüssen, sonst geht die Post ab. – küsse tausendmahl unsern karl, und ich bin dich vom ganzen herzen küssend
Dein Ewig getreuer:
W: A: Mozart manu propria
-
- S: an Hr und fr: von Puchberg alles erdenkliche – ich muß es schon auf Berlin Sparen ihm zu schreiben, um ihm auch schriftlich unterdessen zu danken.
Adieu – aimez moi, et gardés votre Santè si chere et precieuse à votre epoux.
Vertaling
WOLFGANG AMADÉ MOZART AAN CONSTANZE MOZART IN WENEN
PRAAG, 10 APRIL 1789
Praag, op Goede Vrijdag
Liefste, beste vrouwtje, 10 april 1789
Vanmiddag om halftwee zijn we hier goed aangekomen. Intussen hoop ik dat je zeker mijn briefje uit Budwitz (1) ontvangen zult hebben. — Hier volgt mijn verslag van Praag. We namen onze intrek in de Eenhoorn; nadat ik geschoren, gekapt en aangekleed was, reed ik uit met de bedoeling bij Canal te dineren; maar aangezien ik langs Duscheck voorbij moest, ging ik het eerst daar vragen. Daar vernam ik dat Madame gisteren naar Dresden afgereisd was!!! Daar zal ik haar dus zien. Hij dineerde bij Leliborn, waar ik ook meermaals dineerde. Ik begaf me dus recht daarheen. Ik liet Duscheck — alsof iemand iets met hem te bespreken had — naar buiten roepen: je kunt wel denken hoe blij hij was. Ik dineerde dus bij Leliborn. Na het eten reed ik naar Canal en Pachta, maar vond niemand thuis. Ik ging dus naar Guardassoni, die het voor de komende herfst bijna klaargespeeld heeft mij voor de opera 200 dukaten en 50 dukaten reisgeld te geven. Dan ging ik naar huis om mijn lief vrouwtje dit alles te schrijven. — Nog iets: Ramm is eerst vier dagen geleden van hier weer naar huis vertrokken; hij kwam van Berlijn en zei dat de koning (2) hem heel vaak, en met aandrang, gevraagd had of ik wel degelijk kwam. En aangezien ik dan toch nog niet kwam, zei hij dan weer: “ik vrees dat hij niet komt”. Ramm werd helemaal bang en trachtte hem van het tegendeel te overtuigen. Hiernaar te oordelen staan mijn zaken er niet zo slecht voor. Nu breng ik de prins (3) naar Duscheck, die ons verwacht, en om 9 uur vanavond vertrekken we naar Dresden, waar we morgenavond zullen aankomen. — Liefste vrouwtje, ik zie zo erg uit naar nieuws van jou — misschien vind ik in Dresden wel een brief! O God, maak mijn wens waar. Na ontvangst van deze brief moet je mij in Leipzig schrijven, poste restante uiteraard. Adieu, liefste, ik moet afsluiten, anders vertrekt de post. Kus duizendmaal onze Karl, en ik ben jou van ganser harte kussend.
Je eeuwig getrouwe
-
-
- A. Mozart manu propria (eigenhandig)
-
P.S. Aan Mhr. en Mevr. von Puchberg al wat je maar wensen kunt — ik moet het al tot Berlijn uitstellen hem te schrijven om hem ondertussen ook schriftelijk te bedanken.
Adieu — Aimez-moi et gardez votre santé si chère et précieuse à votre époux. (Heb mij lief en let op uw gezondheid die uw gemaal zo dierbaar en kostbaar is.)
1 (Mährisch-)Budwitz = Moravské Budějovice, stad in Moravië
2 Friedrich Wilhelm II van Pruisen
3 Karl Lichnowsky
Naschrijft: vindplaats onbekend (zie hiervoor Christie's London, 24 juni 1992, lot 2) Namens de Internationale Stichting Mozarteum gepresenteerd door Anja Morgenstern, Salzburg 2014, 'liefste, beste vrouwtje!' Voor het eerst verwerft de Stichting Mozarteum Salzburg Mozart's zeldzame reisbrief aan zijn geliefde Constanze van Goede Vrijdag 1789
Over de brief
Op de paar reizen die de componist Wolfgang Amadé Mozart in zijn Weense jaren vanaf 1781 ondernam, vergezelde zijn vrouw Constanze hem bijna altijd. Daarom zijn er alleen brieven van 1789 tot 1791 voor dit uitgesproken liefdeshuwelijk. Ze bieden de mogelijkheid om diep in het hart van Mozart te kijken. In april 1789 maakten Mozart en prins Karl Lichnowsky, bekend als de beschermheilige van Ludwig van Beethoven, een reis naar Berlijn met stops in Praag, Dresden en Leipzig. De grootste zorg van Mozart was om te spelen voor de muziekminnende koning van Pruisen, Friedrich Wilhelm II in Berlijn. Hij hoopte ook zijn kassa te vullen met concertbonnen, aangezien het concertleven in Wenen sinds 1787 te lijden had onder de gevolgen van de Russisch-Turkse oorlog.
Tijdens deze reis schreef Mozart aan zijn vrouw die in Wenen achterbleef, minstens twee keer per week en vertelde haar over ontmoetingen met vrienden en muzikale optredens. Zijn bewijzen van liefde, zijn jaloezie en zijn bezorgdheid over haar gezondheid zijn bijzonder warm. Mozart opent zijn brief uit Praag op 10 april 1789 met een tedere, liefste, beste vrouwtje! en vertelt over de hereniging met vrienden, een ‘bijna’ zeker contract voor een nieuwe opera voor Praag (die uiteindelijk niets bleek te zijn) en geruchten dat de Pruisische koning zijn komst verwachtte.
Mozart laat zijn constanze ook weten hoeveel hij verlangt naar nieuws van haar en dat hij hoopt bij zijn volgende stop in Dresden een tegenbrief te vinden. Met ‘Kus duizendmaal onze Karl, en ik ben jou van ganser harte kussend’, eindigt de boodschap aan zijn vrouw en de vierjarige zoon Carl Thomas.
De brief was lange tijd alleen bekend uit een 19e-eeuwse publicatie. De handtekening staat nu in de Bibliotheca Mozartiana, de collectie van de Stichting Mozarteum Salzburg en is nu ook beschikbaar in het origineel als onderdeel van de Digital Mozart Editie.
De Stichting Mozarteum Salzburg heeft ‘s werelds grootste verzameling brieven van de familie Mozart. De meeste zijn sinds het midden van de 19e eeuw in Salzburg , toen Mozart’s zonen Carl Thomas en Franz Xaver de originele brieven in hun bezit aan de Dommusikverein en Mozarteum, de directe voorganger van de Stichting Mozarteum, nalieten. De brieven van Mozart aan Constanze behoorden echter niet tot deze kostbare geschenken. Blijkbaar heeft Constanze Mozart ze nooit aan haar zonen gegeven, maar ze stukje bij beetje aan vrienden weggegeven. Van tijd tot tijd komt een van deze brieven weer op de markt; ze bereiken regelmatig zescijferige prijzen per geschreven pagina. De brief van 10 april 1789 was de laatste.
Begin jaren ’90 20ste eeuw werd de brief geveild. Het is de eerste reisbrief van Mozart aan Constanze die de Stichting Mozarteum heeft kunnen verwerven. De verkoper wil niet genoemd worden. Beide partijen zijn ook overeengekomen de aankoopprijs niet bekend te maken.
“Wat een bijzonder moment dat dit handschrift nu bij de collectie van de Stichting Mozarteum hoort. Vooral omdat het kostbare document een van de zeldzame geschreven liefdesbrieven is van Wolfgang Amadé aan zijn Constanze. “De Stichting Mozarteum is de vorige eigenaars erg dankbaar dat ze rechtstreeks contact opnamen en dat deze prachtige brief op Goede Vrijdag kon gepresenteerd worden”, legt Stichting voorzitter Johannes Honsig-Erlenburg uit.
De Mozartpenning
Tijdens deze reis is de beroemde zilveren pentekening van Doris Stock gemaakt in Dresden, dat sinds 2005 in de Stichting Mozarteum in Salzburg in bewaring is. Op 16 en / of 17 april 1789 bezocht Mozart Christian Gottfried, de senior consistorieadviseur, de vader van de dichter Theodor Körner. In dit huis woonde de schoonzus van Gottfried, Doris (Dorothea) Stock. Als dochter en leerling van een graveur was Doris Stock een uitstekende pastelkleurschilder die vriendschappelijke relaties onderhield met tal van belangrijke persoonlijkheden uit die tijd (waaronder Goethe en Schiller). Naast pastel schilderen, legde ze zich ook toe op miniaturen. Doris Stock moet tijdens een van deze bezoeken het profiel van Mozart hebben geregistreerd. De filigraan zilveren pentekening is een van de weinige authentieke Mozart-portretten en de laatste die tijdens zijn leven is gemaakt.
Wolfgang Amadé Mozart fascineert mensen over de hele wereld al meer dan 250 jaar door zijn werken en persoonlijkheid. De Stichting Mozarteum Salzburg is ‘s werelds toonaangevendste instelling voor het behoud en de verspreiding van dit onschatbare culturele erfgoed en brengt de diverse facetten van Mozart de wereld in met de missie om alle mensen en generaties toegang te geven tot zijn muziek, zijn leven en zijn persoonlijkheid.
De Stichting Mozarteum Salzburg behandelt de persoon en het werk van Wolfgang Amadé Mozart als een non-profit organisatie. Met initiatieven op de drie kerngebieden van concertevenementen (Mozart-week, dialoog, seizoensconcerten), Mozart-musea en wetenschap, overbrugt het de kloof tussen het behoud van traditie en hedendaagse cultuur. Het doel is om veranderende perspectieven en nieuwe stof tot nadenken te duiden in de omgang met de componist.
De Stichting Mozarteum Salzburg werd in 1880 opgericht door inwoners van de stad Salzburg als de “Internationale Stichting Mozarteum” (Internationale Stiftung Mozarteum) en heeft zijn wortels in de “Dom-MusikVerein en Mozarteum” uit 1841. De weduwe van Mozart, Constanze en de zonen Carl Thomas en Franz Xaver Wolfgang schonken de vereniging de meeste van zijn persoonlijke memorabilia. De Stichting Mozarteum heeft ‘s werelds grootste verzameling originele brieven, portretten en instrumenten van de familie Mozart.
Ulrich Leisinger en Andreas Fladvad-Geier, de wetenschappelijke en artistieke leiders van de Stichting Mozarteum Salzburg presenteren de nieuwe aanwinst in onderstaande video.