Er is niets zo speciaal als een keerpunt in de muzikale taal. Dit is iets dat zeker gezegd kan worden van Gustav Mahlers liedsymfonie Das Lied von der Erde. Geschreven in 1907 op het moment dat de late romantiek en het muzikaal expressionisme zich begonnen te versmelten.

Onder leiding van dirigent Hugh Wolff presenteert het Belgian National Orchestra dit werk in de Bozar. Dit samen met Mozarts pitoreske “Haffner”-symfonie. Als medereizigers in het symfonisch verhalen brengen zij Mahlers werk samen met de gelauwerde operazangers Michelle DeYoung (mezzosopraan) en Ben Gulley (tenor).

“Mahlerij”

Das Lied von der Erde is het resultaat van Mahlers slotjaren. In 1907 werd de Oostenrijkse componist geconfronteerd met de harde realiteit op verscheidene manieren. Zijn oudste dochter was overleden, hij nam afscheid van de Weense muziekscène, en hijzelf kreeg te horen dat hij leed aan een hartkwaal. Deze ziekte zou hem uiteindelijk in 1911 fataal worden. Op een bepaalde manier werd deze liedsymfonie, de eerste in zijn soort, Mahlers zwanenzang. In een wereld die hij zelf al aan het verlaten was – hij was op dat moment verdiept in vele existentiële vragen en momenten – zocht hij naar een manier om deze vergankelijkheid in beeld te brengen. Het resultaat was deze magnifieke, complexe compositie voor orkest, bariton en alt. Het begin van de twintigste eeuw was aangebroken.

Mozart, Mahler, muziek

De uitvoering van het Belgian National Orchestra, Wolff, DeYoung en Gulley was adembenemend – een beeldende term absoluut toepasbaar op dit concert. De Mozart-symfonie was kort, krachtig, en duidelijk een prelude aan wat er uiteindelijk zou komen. Een amuse-bouche, als het ware. Met een korte pauze, en de aankomst van DeYoung en Gulley op het podium, begon de muzikale onderdompeling. Twee krachtige stemmen bijeen, geen enkele van de twee deed onder voor de ander in wat anders al een uitdagend werk is voor ieder orkest. Het debat of een zanger die al dan niet teveel expressie moet tonen is een die wel regelmatig gevoerd wordt, maar in deze uitvoering kon me dit als toeschouwer wel smaken. De verhalende “Oostenrijkse” levensvreugde spatte van het gezicht van Gulley af bij delen als Das Trinklied vom Jammer der Erde en Der Trunkene im Frühling. DeYoung deed zeker ook niet onder. Met een getraind oor luisterde ik naar passages waarvan ikzelf wist dat ze zelfs gelauwerde zangers zoals de befaamde mezzosporaan Christa Ludwig wisten te bevrezen. Toch zong de mezzo zonder enige adem bij te happen of pauze te nemen onderbroken de complexe frase “Das Roß des einen wiehert fröhlich auf und scheut und saust dahin; […]” uit Von der Schönheit. Het zijn deze details die een uitvoering van een complex werk als Das Lied von der Erde kan onderscheiden. Het orkest zelf was een klankfestijn van Mahlers typische kleuren. Verschillende soloinstrumenten gingen naadloos over in luide, intrigerende tutti-secties (iedereen samen). Zelfs de dirigent in de gaten houden was een plezier.

Der Abschied

Het slotstuk, en de samenvatting van het gehele werk van Das Lied von der Erde, is het laatste, zesde deel: Der Abschied. Het Belgian National Orchestra zette de eerste grondakkoorden – donkere bastonen die het lichaam eerder raken dan het oor – krachtig in. Om dit gevoelig stuk te starten, en de luisteraar mee te krijgen, is dit het punt dat het publiek geraakt moet worden. Dit was het moment dat het gehele orkest aangaf een meesterlijke passage te gaan creëeren, nog voor de hobo de melodie inzette. DeYoung toonde haar kracht als dramatische mezzosopraan hier ook volledig met een ongeloofelijke gevoeligheid. Op het moment van de frase “Die Welt schläft ein” werd de collectieve adem precies ingehouden. De dynamische en emotieve kwaliteit was voelbaar doorheen het gigantisch gedeelte. Bij de slotwoorden “Ewig…” klonk de eeuwigheid, de kracht van het werk – een moment die de toeschouwer niet anders kan dan geraakt hebben.

Er zijn goede concerten, en er zijn de zeldzame kippenvelmomenten. Het concert van Bozar door het Belgian National Orchestra, Wolff, DeYoung & Gulley was een van die witte raven. Das Lied von der Erde heeft als compositie al kracht op zich. Deze uitvoering ging nog een stap verder. Hierbij: bravo.