Muziek redt Wagners Tristan und Isolde in Opera Vlaanderen.

Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!

Klassiek Centraal

Het is altijd uitkijken naar een monument uit de operaliteratuur als Wagners Tristan und Isolde. De vereisten zijn hoog. Van zowel Tristan als Isolde wordt meer dan extreme stembeheersing vereist, de dirigent moet een immense partituur aankunnen en het orkest moet in alle instrumentengroepen simpelweg uitstekend zijn. Als daarbij dan nog een intelligente enscenering komt, is een beklijvende voorstelling gegarandeerd. En hier wringt een schoen….

Inhoud

Laten we toch even de – uiterlijk eigenlijk eenvoudige – inhoud van Tristan und Isolde aanhalen.
Isolde en Tristan zijn eigenlijk vijanden van elkaar: uit de voorgeschiedenis weten we dat Tristan de verloofde van Isolde gedood heeft. Zelf gekwetst, reist Tristan naar Isolde want zij kan hem genezen. Ze geneest hem niet alleen maar haar blik ontsteekt ook liefde tussen hen.

In het eerste bedrijf stuurt Koning Marke uitgerekend Tristan naar Isolde om haar te gaan halen als zijn bruid.
Op het schip op weg naar Cornwall drinkt Isolde i.p.v. een verzoeningsdrank een liefdesdrank – aangereikt door Brangäne en ze worden smoorverliefd op elkaar.

Het tweede bedrijf is een nachtelijke ontmoeting met het lange liefdesduet tussen Tristan en Isolde terwijl koning Marke op jacht is. Brangäne waarschuwt het koppel net te laat en Melot verraadt hen. Tristan wordt door Melot gekwetst.

In de derde bedrijf heeft zijn vriend Kurwenal de dodelijk gewonde Tristan terug naar zijn kasteel gebracht in Brittannië. Opnieuw kan alleen Isolde hem genezen. Ze komt eindelijk aan maar te laat, de geliefden sterven beiden in het besef dat hun liefde de dood overstijgt.

[the_ad_group id=”19789″]

Wagners Tristan und Isolde verkracht

Regisseur Philippe Grandrieux is met deze opera aan zijn proefstuk toe in het genre. Hij heeft al speelfilms en filminstallaties gemaakt. In opera zijn we er ondertussen al aan gewend geraakt dat video of film deel uitmaakt van de enscenering, vaak met zinvol en mooi resultaat. Soms versterkt het de personenregie, soms geeft het bijkomende achtergrond. Bij deze regie van Grandrieux blijft er van decor of personenregie niets over. Er is geen decor, alleen zwarte scène en filmbeeld. De film overheerst zelfs de personages. Ze bewegen zich – in sobere kostuums – over en tussen de filmbeelden. Ze zijn dan ook nauwelijks zichtbaar, van mimiek kan je zelfs met toneelkijker nauwelijks iets zien. Van personenregie geen sprake.

Het ergste is dat die filmbeelden geen verduidelijking of versterking van het gebeuren of van de psychologie leveren. Ze zijn ontsproten uit de fantasie van Grandrieux en hij laat ze tot vervelens toe over het doek zweven. Ze zijn bovendien zeer eentonig: van de eerste minuut van de prachtige prelude tot het begin van het derde bedrijf krijgen we een naakt vrouwenlichaam te zien, dat gewoon over het doek zweeft in allerlei houdingen. Nu eens is op haar borsten gefocust, dan op haar buik, mond of schaamhaar. Als model zeker een knap vrouwenlichaam, maar wat wordt het irritant om steeds op hetzelfde te moeten kijken en wat reduceert het de rijkdom van Wagners erotisch liefdesverhaal tot een banaal seksueel prentjesboek. Relatie Brangäne-Isolde op het schip, spanning en verraad Melot, uitkijken naar aankomst Isolde in het derde bedrijf, je hebt er allemaal het raden naar (tenzij je de opera goed genoeg kent). In dikke letters staat zijn visie in het programmaboek uitgelegd: “Philippe Grandrieux heeft …/… een unieke esthetica ontwikkeld die figuren en hun narratieven slechts als uitgangspunt neemt om van daaruit verder te dromen, te associëren, te hallucineren.” De hallucinatie van Grandrieux loopt dan toch wel in een zeer nauwe richting. Zijn kunst wordt ook in het programmaboek benoemd als “nieuwe vormen van immersie”.

De muziek van het prachtige tweede bedrijf van Wagners Tristan met het lange duet tussen Tristan en Isolde vanaf Bist du mein en uitmondend in het prachtige O sink hernieder, Nacht der Liebe, biedt echt wel meer emotionele immersie in de brandende liefde tussen Tristan en Isolde dan de masturbatiebeelden die de lust van Isolde uitbeelden. Zette het bedrijf even in met een suggestie van bloesemende takken als symbool van ontluikende liefde – beelden die eerder aan Du bist der Lenz van Sieglinde uit Die Walküre deden denken, maar toch even een verademing waren van de monotone naaktfilm. Maar al gauw herviel de fotografie in meer van hetzelfde. Bovendien staan uitgerekend in dit prachtige bedrijf de goedkope filmbeelden haaks op de sublieme muziek van Wagner. En bovendien: is het alleen Isolde die zwelgt van liefde? En bereikt ze haar orgasme door zichzelf te bevredigen? En waar blijft het diepe liefdesverlangen van Tristan in deze productie? In de hallucinatorische wereld van Grandrieux speelt hij blijkbaar niet mee. Zijn productie is een verkrachting van Wagners magische en metafysische opera.

Hij bepaalde dat er geen boventiteling mocht zijn: het zou de flow van zijn film verstoren. Het publiek, dat daar ondertussen toch erg aan gewend is geraakt, zal dat zeker gemist hebben voor een goed begrip. In de kleine brochure met korte inhoud die het publiek overhandigd krijgt, zijn de drie bedrijven aangegeven met een kernwoord: Bedrijf I is “Woede” – daar waren dan ook voortdurend beelden te zien van een krijsende mond van de vrouw, bedrijf twee “Lust”, Bedrijf drie “De melancholie”. Dat derde bedrijf werd dan ook – na nog wat zweverige beelden (wolken) – gelukkig niet meer ontsierd door dezelfde zinloze filmbeelden. De zwarte scène bood dan in samenhang met de muziek inderdaad een gevoel van melancholie en was bijna een verademing in al zijn armoede aan personenregie. Het bood even de opera als “Nachtstück, waarin de liefde enkel mogelijk is over de dood heen.

Muzikale meesterzet

Wat een geluk: de muziek van Richard Wagner blijft schitterend overeind! Alle lof voor dirigent Alejo Pérez, die de vier uur durende opera van scène naar scène in al zijn nuances uit een uiterst aandachtig volgend orkest laat klinken, respect heeft voor de “Unendliche Melodie” van Wagner. De strijkers zingen en zwelgen in het liefdesduet van het tweede bedrijf, de houtblazers laten de preciese accenten klinken – hobo, fagot, de Engelse hoorn in het derde bedrijf en de speciaal ontworpen “Wagnertrompet”, als Isolde eindelijk aankomt. De muziek liet voortdurende “totale immersie” toe in de wereld van Wagners Tristan und Isolde. Het orkest liet de tijdloosheid en irrationaliteit van Wagners muziek tot in je ziel voelen. Heerlijk, zeker in samenhang met zeer goede vocale prestaties. Carla Filipcic Holm zong haar uitdagende rol met krachtige sopraan. Ze heeft een mooie tonaliteit en een uitstekend legato om die lange frasen feilloos aan te houden. Samuel Sakker zong een lyrische Tristan en hij leek onvermoeibaar tot en met het laatste bedrijf. Ook Brangäne (Dshamilja Kaiser) was knap bezet en Albert Dohmen gaf Koning Marke zijn warme charismatische basstem.

Muzikaal was de productie het applaus dat op het einde volgde zeker waard, dirigent en zangers werden terecht toegejuicht.

https://www.youtube.com/watch?v=-vJDd4drOgw

WAT:Richard Wagner Tristan und Isolde

WAAR: Cultuurcentrum De Bijloke

WIE: Alejo Pérez [dirigent], Philippe Grandrieux [regisseur en film],

Zang: Samuel Sakker, Carla Filipcic Holm, Dshamilja Kaiser, Albert Dohmen, Vincenzo Neri, Mark Gough, Hugo Kampschreur, Simon Schmidt,

Dans: Vilma Pitrinaite, Nathalie Remadi, Eleni Vergeti
Symfonisch Orkest en Mannenkoor Opera Ballet Vlaanderen

WANNEER:woensdag 12-4-2023 Antwerpen (Nog te zien op 16/19/23 april)