Met ‘Daens’ luidde Studio 100 in 2008 een nieuw tijdperk in: musicals voor een volwassen publiek die verhalen uit onze eigen geschiedenis belichten.

Priester Daens was een man met een gevoel voor rechtvaardigheid iets wat bij vele genieën en narcistische leiders compleet ontbreekt.

Dagelijks worden we geconfronteerd met discriminatie, uitbuiting, kinderarbeid, gewelddaden, de slepende ziektes van het leven. Egoïsme en onverschilligheid regeren de wereld. Niet alles, maar toch veel wordt opgeofferd aan de macht van het geld en het geweld. Gelukkig zijn er mensen die tegen de stroom invaren, individuen, waar de nefaste onderstroom geen vat op krijgt. Politieke, theologische of humane uitdagingen niet uit de weg gaan. Bij priester Daens kunnen we gerust gewagen van een versmelting van voornoemde factoren. Intellectuelen of simpele zielen die hun hart openzetten voor de medemens. Precies op die mensen willen Gert Verhulst en Hans Bourlon bewust de spotlights zetten.

Creatief team

Regisseur Frank Van Laecke en componist/dirigent Dirk Brossé bouwden in hun vakgebied een glansrijke carrière uit met een imposante portfolio. Dirk Brossé laat zich inspireren door allerlei culturen. Zijn compositorisch oeuvre is bijzonder rijk, van hedendaags klassiek tot wereldmuziek. Het resultaat is een kleurrijke artistieke loopbaan en een overvolle agenda, waarin een synthese van oud en nieuw, traditie en experiment samengaan.

Frank Van Laecke schreef mee aan een aantal succesreeksen van de VRT (FC De Kampioenen, Het Koekoeksnest…), maar ging zich in de loop der jaren meer en meer toeleggen op de regie van toneel, opera, musical en groots opgezette spektakels. Samenwerking met andere kunstenaars ziet hij als één van de drijvende krachten achter zijn eigen creativiteit. Kortom, twee bevlogen artiesten die in een wereld van conventies hun vrijheid en artistieke integriteit weten te bewaren. Internationaal staan ze in hoog aanzien en zijn ze zeer veel bevraagd. Ze delen een bewondering en fascinatie voor hun wederzijdse artistieke exploten. Regelmatig kruisen hun paden en vormen ze een uitzonderlijk complementair tweespan. Een eerste samenwerking dateert van 1996 met de musical ‘Sacco & Vanzetti”. Daarna werkten ze nog sporadisch samen. Ze vonden in 2008 de tijd om de draad weer op te pikken voor de musical ‘Daens’ waarin de essentie van het Daensverhaal tot leven komt, naar het boek van Louis Paul Boon (1971) en geïnspireerd door de film van Stijn Coninx (1992). De gelaagdheid die in het turbulente leven van priester Daens verscholen ligt, wist Dirk Brossé met een meesterlijke finesse melodisch in te kleuren.

Daens.02

Omdat het verhaal zo universeel blijft pakt Studio 100 met een remake uit ‘Daens.02’. Geen blauwdruk, maar visueel compleet anders en rijker. Een productie waar 12 miljoen euro tegenaan gegooid werd. Het script werd herschreven met Gert Verhulst als inspirator en creatieve motor. Hij is ook de bedenker van de rijdende tribunes en 9 gigantische led-walls. Brossé schreef nieuwe muziek met een symfonische score, uitgevoerd door het Symfonieorkest Vlaanderen. Regisseur Frank Van Laecke trekt in deze nieuwe versie weer zijn trukendoos open om de inhoud overweldigend rijk te presenteren, met scènebeelden die in een filmische voorstelling op het netvlies blijven hangen. De opbouw van het spektakel is heel knap in een evenwichtige dosering van groeps-en soloscènes, brute kracht naast intimistische scènes, volkse taferelen naast de hoge levensstandaard van de bourgeoisie en de hoge clerus. Een scène is een leegte vol mogelijkheden en die wordt in Puurs virtuoos ingevuld.

Cast

Peter Van de Velde treedt in de voetsporen van Jan Decleir en Lucas Van den Eynde, geen gemakkelijke opdracht. Op zijn eigen integere manier zet hij een indrukwekkende priester Daens neer zowel in de gespeelde als gezongen scènes. Een priester die botste tegen de grenzen van zijn engagement. Een rol die vraagt om introspectie tot emotionele uitbarstingen. De dualiteit tussen zijn volgzaamheid aan Rome en zijn verzet tegen onrecht. Het gaat er niet alleen om toonvast te zingen maar ook een personage neer te zetten van vlees en bloed en dat doet hij met verve. In de openingsscène, een confrontatie met Bisschop Stillemans, vertolkt door Jo Demeyere, dreigend en hautain, wordt meteen duidelijk dat Daens geen meeloper is. Zijn ideologische onacceptabele houding en incorrecte preken, volgens de hoge clerus, zetten hem uiteindelijk op non-actief als priester maar niet als spreekbuis en verdediger van het gewone volk. Dit inleidende tafereel wordt onmiddellijk gevolgd door een massascène in een strakke, maar daarom des te sterkere choreografie. De protagonisten tasten de barsten af naar mogelijke ontsnappingsroutes, maar de kloven worden enkel groter. De voorstelling laat beide kanten zien: het tragische in combinatie met een gevoel van verzet, hoop en energie.

Het leven was eind 19de begin 20ste eeuw karig met cadeautjes voor de werkmens. ‘Daens.02’ schetst een stilleven van ontzetting, grijs, donker, dreigend. Kruisende levens in de poel van het bestaan. Gevangen als insecten in een web. Door de rijdende tribunes zit je zo dicht op de huid van de protagonisten dat je je soms een beetje ongemakkelijk voelt om al dat leed en onrecht van zo dichtbij te moeten aanzien. Soms staan de tribunes horizontaal opgesteld, dan eens in het rond als willen ze de spelers omarmen of wurgen. Je kijkt naar mensen alsof ze prooien zijn. Het roept een fysieke, bijna pijnlijke benauwdheid op. Nuances kunnen waarnemen van de vibraties die de protagonisten en antagonisten naar elkaar projecteren is indrukwekkend. De enscenering is loepzuiver precisiewerk. Je rolt van de ene scène, van de ene locatie in de andere, telkens vanuit een ander gezichtspunt als een camera die inzoomt op het spel: een reuze fabriekshal, het station van Aalst met trein en al, het chique interieur van de fabriekseigenaar, de sobere kerk, een bleekweide, de drukkerij van Pieter Daens, een volks café, een armzalige woning, het kerkhof, het riante en indrukwekkende interieur van Vaticaanstad, een claustrofobisch monnikenklooster, een picknick aan de oevers van de Dender, ook het nu veelbesproken carnaval van Aalst passeert de revue als een tranche de vie. Van begin tot eind impressionant. Een eresaluut voor de technische ploeg achter de schermen.

Een musical is een reis tussen woord en zang. Free Souffriau als Nette Scholliers, het fabrieksmeisje dat knokt voor een menswaardiger leven,  baant zich een weg naar je hart. Haar spel is meeslepend en de vocalises van haar zangpartijen soms licht als een veertje, soms donker van woede en onmacht. Een meisje dat zich verzet tegen het onrecht, maar geknakt wordt wanneer ze  door de werkleider brutaal wordt verkracht. Ze overtuigt in de ontluikende liefde voor Jan De Meeter gespeeld door Jelle Cleymans. Zijn stem is met de jaren voller, ronder en daardoor mooier geworden. De knappe lyrics van Allard Blom verdienen zeker een vermelding. Bijzonder sfeervol en aangrijpend is het lied Lacrimoso Lacrimoso, een en al sereniteit.

Jan Schepens als de broer van Daens, Fabrice Pillet als Charles Woeste, Manou Kersting als Schmitt en Peter Thyssen als de gatlikkende priester Ponnet zitten goed in hun rol. Massascènes worden soms doorprikt met kleine intimistische aparté’s.

De belichting is een kunstwerk op zich en zit vol subtiliteiten, wanneer Daens naar Rome gestuurd wordt en ontgoocheld van een kale reis thuiskomt, vormt zijn schaduw een kruis en maak je de connotatie: hij is aan het kruis genageld, wanneer in een finalebeeld zijn einde nadert vormt zijn schaduw een rozet met als onderliggende boodschap: samen maken we een persoonlijke ontwikkeling mogelijk.

Wat het ensemblewerk betreft: de energie en de overtuiging waarmee jong en oud op het podium staan is hartverwarmend. Iedereen geeft het beste van zichzelf zodat er mooie dingen gebeuren. De vele kinderen voegen zich gedisciplineerd en ontwapenend in het gebeuren. Deze musical is zowel cultureel als educatief een sociaal gebeuren. Alle deelnemers vormen één grote familie. Samen zingen en masse culmineert in iets onzegbaar mooi en hartverwarmend.

Frank Van Laecke slaagde erin om in dit absurde tijdsgewricht de miserie en rampspoed op een kunstzinnige manier te verbeelden. Woord, muziek en enscenering komen in het gigantische pop up theater expressief samen. Zijn regie stevent onverstoord virtuoos op de eindmeet af. Een verbijsterend mooie voorstelling vol wijsheid en pijn.

De voorstelling kreeg een dubbel en dik verdiend uitbundig en ovationeel applaus. Alle spelers werden in de bloemen gezet én er kwam nog een extra boeket voor Stijn Coninx, aanwezig in het publiek, die jarig was net zoals Jo De Meyere die op de premièredag zijn 81ste levensjaar vierde. Zonder overdrijving typeert hij meesterlijk de zelfverzekerdheid, de arrogantie van de chique geestelijke. Zo groeit alleen maar je respect voor deze oude rot in het vak.

• WAT: Musical ‘Daens.02’
• ORGANISATIE: Studio 100
• WAAR & WANNEER: Première vrijdag 21 februari, Pop Up theater Puurs
• FOTO’S: © Studio 100