***** Elke (klassieke) muziekliefhebber heeft waarschijnlijk wel een paar Mozart-Requiems in zijn platenkast staan. Een nieuwe opname van dit werk moet dus wel iets aparts brengen. Met René Jacobs als dirigent is dat ook een zowat obligate veronderstelling. Deze opname is inderdaad een niet te missen versie. Het nieuwe blijft evenwel vooral voer voor musicologen.
Mozarts Requiem is ongetwijfeld een van de meest mythische en intrigerende werken van de muziekgeschiedenis. Feit is dat de opdrachtgever een zekere Graaf von Walsegg was, en dat het onafgewerkt bleef door de dood van Mozart op 5 december 1791. De legende heeft het over een jaloerse rivaal die Mozart zou vergiftigd hebben. Op dat ogenblik was alleen het Introïtus volledig afgewerkt, dus orkest en vocale partijen. Van de andere delen waren enkel de vocale partijen uitgeschreven. Voor het Ordinario met Sanctus, Benedictus en Agnus Dei en voor Communio, het slotdeel, had Mozart enkel aanzetten nagelaten. Het manuscript is heel onvolledig. Constanze, de weduwe van Mozart, heeft geldnood en hoopt die op te lossen door de voltooiing van de opdracht. Ze zou die eerst toevertrouwd hebben aan Joseph Leopold Eybler, maar die geeft er al gauw de brui aan. Mozarts leerling Süssmayr neemt de voltooiing van het werk op zich. Misschien had hij daarvoor de beschikking over delen van het manuscript. En verder heeft hij zijn toevlucht genomen tot de gangbare muziek van dergelijke misdelen – of heeft hij gemeend zo goed mogelijk de stijl van Mozart na te bootsen.
Pierre-Henri Dutron
Om Mozarts Requiem onder de loep te nemen, heeft René Jacobs samengewerkt met de jonge componist en musicoloog Pierre-Henri Dutron. Die heeft in de mate van het mogelijke gepoogd terug te gaan naar de delen van het manuscript die van Mozart overgebleven zijn, en de rest aan te vullen met respect voor de traditie en de esthetiek van religieuze muziek van die tijd. Hij vond daarbij in de onderzoeker René Jacobs uiteraard een ideale partner én uitvoerder, en de samenstelling is dan ook in absolute samenspraak gerealiseerd. Sommige delen zijn eigenlijk hoofdzakelijk terug te brengen op de versie van Süssmayr. Bij andere is de orkestratie creatiever aangepakt. De overzichtstabel in het cd-boekje geeft aan (op een niet al te duidelijke manier weliswaar) wat van wie komt en waaraan precies gesleuteld is.
Of er nu veel verschil te horen is? Ja, in details van de houtblazers en her en der van de strijkers. In het Tuba Mirum is de strijkerspartij bijvoorbeeld uitgebreid, zodat er als het ware een voller tapijt onder de stemmen ligt. Is het juister? Dat is voer voor musicologen en onderzoekers. Is het mooier? Dat is misschien een kwestie van smaak. De “kalere” versie van Thedodor Currentzis – om bij recente opnamen te blijven – vind ik bijvoorbeeld zeker zo mooi, misschien ook omdat ik de stemmen mooier vind. In het Benedictus is er bij Jacobs dan weer een mooie dialoog tussen bassethoorns en stem. En in het Agnus Dei bieden ook weer de strijkers een mooie omcirkeling van de stem, wat een “rijkere” klank geeft.
Dit is ontegensprekelijk een zeer mooie opname van Mozarts Requiem. Pierre-Henri Dutron heeft niet de pretentie een ultieme versie te hebben gemaakt. Hij besluit zijn verantwoording in het cd-boekje met de woorden: “Le Requiem de Mozart ne sera jamais terminé. On ne peut pas refaire l’histoire, mais on peut s’attacher à ce que la tradition qui en émane continue à vivre”. Een bescheiden instelling waarbij hij kiest voor een levende traditie. Ontdekkingen en steeds nieuwe pogingen hebben hoe dan ook zijn kennis van het werk verdiept, en in René Jacobs heeft hij een dankbare en gelijkgezinde compagnon gevonden. Mozarts Requiem zo opnieuw te ontdekken, maakt de cd op zich al een waardevolle opname. Voeg daarbij een knappe vertolking door Jacobs’ vertrouwde Freiburger Barockorchester en RIAS Kammerchor. Ook uitstekende solisten als de steeds sublieme en hier zeker de kroon spannende Sophie Karthäuser, Marie-Claude Chappuis, Maximilan Schmitt en Johannes Weisser. Een cd die haar plaats zeker naast andere opnamen van Mozarts Requiem kan opeisen en voor geïnteresseerden een noodzakelijke aanvulling van het repertoire is.
- WAT: Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) | Requiem (Süssmayr/Dutron 2016 Completion)
- WIE: Rias Kammerchor en Freiburger Barockorchester o.l.v. René Jacobs
- UITGAVE: Harmonia Mundi HMM 902291