Le Nozze di Figaro biedt visueel overrompelend spektakel

Een indrukwekkende show

Een ronddraaiend kleurig flatgebouw van twee verdiepingen compleet met trappenhuis en dakterras op ware grootte. Enorme video beelden. Je mond valt open van ontzag als het doek in de Muntschouwburg opengaat en Le Nozze di Figaro inzet.

De hightec vormgeving, de toepassing van media, de permanent door het gebouw heen bewegende cast, het leverde overrompelende beelden op. Er was zoveel te zien dat je soms vergat om naar de muziek te luisteren. Het was wel erg druk op het podium!

Ik heb het over de enscenering van de Mozart Trilogie, een ambitieus project van Herculeaanse proporties (de woorden van de makers) waarmee intendant Peter de Caluwe en regisseursduo (hoewel, theatervormgevers dekt de lading beter) Jean-Philip Clarac en Olivier Deloeil van >Le Lab een grote stap voorwaarts zetten in de technische ontwikkeling van de theatrale vormgeving. Het voornoemde flatgebouw dat we – getuige de videobeelden – ergens in Brussel mogen situeren (waarom eigenlijk?), fungeert als decor gedurende alle komende voorstellingen van de Trilogie.

Het beste van de opera

Die Mozart trilogie omvat de laatste drie opera’s die Mozart tussen 1786-1789 componeerde in samenwerking met librettist Lorenzo Da Ponte (1749-1838): Le Nozze di Figaro, Cosi Fan Tutte en Don GIovanni. Ze worden niet alleen als meesterwerken binnen het oeuvre van Mozart beschouwd, maar als ook onbetwiste hoogtepunten in het gehele opera repertoire.

Het is natuurlijk helemaal geen trilogie. Het zijn drie opera’s die totaal verschillend zijn en inhoudelijk weinig met elkaar te maken hebben. Het vergt daarom wel enige inventiviteit om tot een overtuigende onderbouwing van dit trilogie idee te komen. Mozart zou zich zijn laatste drie nooit als trilogie voorgesteld hebben, omdat dit begrip in zijn tijd nu eenmaal niet bestond. Dat deed pas bij Wagner zijn intrede.

De makers zijn echter niet voor één gat te vangen. Ze beroepen zich op de duidelijke overeenkomsten tussen personages, de sterke veelal socialistisch en feministisch aandoende ondertoon in de libretto’s, kenmerk van de Verlichte tijdgeest, en het feit dat partituren in Mozart’s tijd nooit definitief waren, maar naar hartenlust werden aangepast aan de noden van het moment bijvoorbeeld van een zanger, een orkest, een zaal, het budget enzovoorts.

We krijgen de drie opera’s nu gebracht als delen van eenzelfde verhaal met onderling verbonden personages en acties. Alles speelt zich af in dat ene gebouw, op één dag.

Een flinke uitdaging

Om de onderlinge verwevenheid van de opera’s nog sterker naar voren te laten komen, hebben alle zangers een dubbelrol. Sterker nog, hier en daar worden aria’s ook door twee verschillende zangers vertolkt.

Dat is wel iets om bij stil te staan. Het zingen van Mozart’s opera’s behoort tot de ultieme hogeschool van de opera. Een zanger moet over een vlekkeloze techniek beschikken omdat de aria’s zeer open liggen. Dan is zo’n dubbelrol op zijn zachtst gezegd een flinke uitdaging.

Maar ook voor het orkest is deze trilogie een flinke klus. Hoe eenvoudig en vanzelfsprekend de muziek soms klinkt, Mozart is nooit simpel. De vliegende start van Le Nozze bijvoorbeeld met die razend snelle figuren is een technisch hoogstandje dat bijvoorbeeld veel gevraagd wordt bij orkest audities voor houtblazers. Ook de andere twee opera’s zijn berucht om hun lastige passages.

De komende voorstellingen moeten duidelijk maken of dit project niet al te hoog gegrepen is.

Le Nozze di Figaro

Het eerst dinsdagavond was Le Nozze di Figaro aan de beurt, een opera buffa bij uitstek met al zijn intriges, persoonsverwisselingen en verkleedpartijen en een niet al te geloofwaardige plot. Met hier en daar wel wat maatschappijkritiek, bijvoorbeeld op de rangen en standen, maar toch vooral bedoeld om de toeschouwer te amuseren. En niet in de laatste plaats met heel veel frisse, opwindende muziek die perfect past bij de tekst. Een avondje uit met Wolfgang.

Daar kwam het echter niet van. Niets mis met ambitie natuurlijk, maar ambitie gaat altijd ten koste van iets. In dit geval was dat de muziek, en vooral de zang. Zingen vanaf de eerste verdieping, een zijbalkon of een dakterras vier of soms zeven meter boven het podium is niet iedereen gegeven. De begane grond was minder in trek en het podium zelf al helemaal niet. Vooral de dames hadden moeite om zich in deze context verstaanbaar te maken. De overdadige enscenering voerde de boventoon. Er liepen ook allerlei scenes door elkaar heen als verwijzing naar wat er nog komen gaat in de volgende opera’s. Er was een nachtclub te zien, ongetwijfeld een verwijzing naar Don Giovanni komende zaterdag en op één hoog was er om onduidelijke redenen een oogarts gevestigd. En natuurlijk, daar had je een #MeToo demonstratie met een in rode hesjes gehesen koor. Dat lag er wel erg dik bovenop. Het was niet altijd eenvoudig om de verhaal lijn vast te houden.

De cast

Sopraan Sophia Burgos als Susanna miste de power om zich vanaf één hoog te doen gelden. Maar ook met beide benen op de begane grond was ze slecht hoorbaar. Ze maakte nauwelijks gebruik van haar borststem, waardoor ze aan projectie inboette en haar lage register er bekaaid afkwam.  Een kwaal waar alle dames onder leden.

Simona Saturova als gravin van Almaviva deed het beter, maar zong zoals men tegenwoordig barokmuziek (en dus helaas nu ook Mozart) zingt, met weinig vibrato en een dunne falsetachtige, weinig dragende stem.

Mezzo sopraan Ginger Costa Jackson zette een grappige jongensachtige Cherubino neer. Maar in de overbekende aria Voi Que Sapete, waar ze verkleed als meisje de gravin van Almaviva haar liefdeslied mag voorzingen, miste ook zij haar (juist cruciale) lage noten waardoor het komische karakter van de tekst niet uit de verf kwam.

Bij de mannen ging het beter. Bariton Björn Bürger als de seksistische macho graaf di Almaviva en laatste moment invaller (chapeau!) bariton Alessio Arduini als Figaro, leverden goed acteerwerk en zongen hun rollen met verve. Ze beschikten beiden over krachtige zij het niet altijd even kernachtige stemmen. Arduini liet zijn r nogal sterk rollen, wat onbedoeld komisch overkwam en zijn verstaanbaarheid niet ten goede kwam. En dan was er nog tenor Yves Saelens die geen al te sterke indruk naliet.

In ieder geval kwamen ze moeiteloos over het orkest heen, ook als dat forte speelde. Dat was bij de dames meestal niet het geval. Die hadden al moeite om een voorzichtig mezzo forte het hoofd te bieden..

Hoe lager hoe beter: de bassen wisten mij nog het meest te bekoren. De Rus Alexander Roslavets zette een krachtige Bartolo neer en Riccardo Novaro met zijn rijke stemgeluid was als Antonio hier en daar hilarisch. Goede acteur ook. Zo hoort het!

Het koor van De Munt liet zich weer van zijn beste kant zien, ook al speelden ze maar een bescheiden en stonden ze er in hun hesjes mal bij. Het is en blijft een gezelschap van uitstekende zangers.

Dirigent Antonello Manacorda had alles goed in de hand, wat op zich al een prestatie is in een complexe productie als deze. Maar ondanks zijn zichtbare inspanningen wist hij zijn equipe in de bak niet echt op het puntje van de stoel te krijgen en mee te slepen in zijn verhaal. De ware bezieling die zo noodzakelijk is om Mozart recht te doen, ontbrak.

Conclusie

Deze Nozze di Figaro kon mij niet overtuigen. Het zag er door een overkill aan visuele middelen indrukwekkend uit, maar toch was het bij tijd en wijlen zelfs een saaie voorstelling. Dat lag voornamelijk aan de dames die voor veel te weinig opwinding zorgden met hun zachte, weinig expressieve geluid. Ze gingen ten onder in het visueel en soms akoestisch geweld.

Maar ook het orkest ging niet vrijuit. Het musiceerde vlakjes en risicoloos, misschien ook logisch met nog twee van zulke gigantische opera’s in het verschiet. Je moet je kruit niet meteen verschieten. Meeslepend werd de voorstelling daardoor nooit.

Hoe mooi en vindingrijk een enscenering ook is, hoe diepzinnig de gedachten achter een productie, opera beleef je in de eerste plaats met het oor. En het oor kwam tekort.

Volgende keer Cosi Fan Tutte

• WAT: Mozart Trilogie in de Munt aflevering 1 – Le Nozze di Figaro
• BEZETTING:

Muzikale leiding – Antonello Manacorda & Ben Glassberg (maandag 5)

Regie en kostuums – Jean-Philippe Clarac & Olivier Deloeuil (Clarac-Deloeuil > Le Lab)

Decor – Rick Martin

Belichting – Christophe Pitoiset

Video – Jean-Baptiste Beïs & Timothée Buisson

Artistieke medewerking – Lodie Kardouss

Grafiek – Julien Roques

Dramaturgie – Luc Bourrousse

Koorleider – Alberto Moro

• STEMMEN:

Il Conte di Almaviva: Björn Bürger

La Contessa di Almaviva: Simona Šaturová

Susanna: Sophia Burgos

Figaro: Alessio Arduini

Susanna: Sophia Burgos

Figaro: Alessio Arduini

Cherubino: Ginger Costa-Jackson

Marcellina: Rinat Shaham

Bartolo: Alexander Roslavets

Don Basilio & Don Curzio: Yves Saelens

Barbarina: Caterina Di Tonno

Antonio: Riccardo Novaro

• ORKEST & KOOR: Symfonieorkest en Koor van de Munt
• WAAR & WANNEER: De Munt, Brussel,
• FOTO’S: © De Munt – Forster