Ik hoor het U al denken. Nog een boek over Mozart ? Wel, maak U geen zorgen want dit boek is echt een meerwaarde binnen de Mozart bibliografie. Geloof mij. Het is weliswaar bedoeld  voor dummies,  maar zijn we dat eigenlijk niet allemaal tegenover Mozarts goddelijkheid ? 

Ik hoor het U al denken. Nog een boek over Mozart ? Wel, maak U geen zorgen want dit boek is echt een meerwaarde binnen de Mozart bibliografie. Geloof mij. Het is weliswaar bedoeld  voor dummies,  maar zijn we dat eigenlijk niet allemaal tegenover Mozarts goddelijkheid ? 

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) was een muzikaal wonderkind. Hij was een van de briljantste componisten ooit. Op driejarige leeftijd begon hij piano te spelen, met vijf en een half gaf hij zijn eerste openbare concert en op zijn  twaalfde had hij  reeds drie opera’s, zes symfonieën en honderden andere werken gecomponeerd. Allemaal prachtige muziek. Zijn hoogst muzikale vader Leopold herkende al vroeg het meer dan uitzonderlijk talent van zijn zoon (weet dat de ouders al vijf kinderen hadden verloren!) en liet zijn  kinderen aan bijna alle Europese vorstenhoven spelen. Want, ook zus Nannerl was hoogbegaafd. Toch stierf  Mozart  berooid een heel tragische en vroege dood.

Zijn prachtige muziek is onsterfelijk. Dat spreekt voor zich. Maar wie was de mens Mozart ? Hoe leefde hij? Wie waren de mensen die zijn leven hebben bepaald? Groot deskundige Jeremy Siepmann vertelt het verhaal van een fascinerend maar  ongrijpbaar karakter en laat de mens Mozart als het ware herrijzen van achter de legenden en geruchten. Een bijhorende  cd bundelt hoogtepunten uit Mozarts oeuvre.

Jeremy Siepmann is een wereldberoemd en internationaal gerenommeerd schrijver, musicus en docent. Meer dan terecht. Hij is o.a. de redacteur van “Piano magazine” en  heeft  veelgeprezen biografieën geschreven over  Chopin, Tsjaikovski, Brahms, Verdi en Beethoven. Hij is ook de auteur van twee volumes over de geschiedenis van de piano (The Piano: The Complete Illustrated Guide to the World's Most Popular Musical Instrument (1998)) en een inleiding tot kamermuziek.

Siepmann zijn Mozartboek  is onderverdeeld in acht hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt  gevolgd door wat Siepmann een Zwischenspiel noemt. Na een voorwoord en een proloog waarin de auteur Mozart situeert in zijn tijd, volgt een eerste hoofdstuk “Ein Wunder in Salzburg” over het  fenomeen “wonderkind”. Daarin vernemen we hoe de relatie was tussen de kinderen onderling (Wolfgang en zijn zus Nannerl) en hoe Wolfgangs relatie was tot Herr Papa. En dit in een tijd waarin “man alles, was nur ein Wunder heisst lächerlich machet und alle Wunder widerspricht” (uit een brief van vader Leopold).

Het begrip “wonder” of “mirakel” paste niet langer in het denken van de Verlichting. Het was trouwens een theologisch begrip dat stond voor een rationeel onverklaarbaar, direct ingrijpen of directe handeling of actie van God of van het goddelijke. Ook het boeddhisme erkent trouwens het fenomeen. Leopold kon aan de hand van het onvoorstelbaar talent van zijn zoon aantonen en zelfs bewijzen dat een wonder wel (nog) bestond of werkelijkheid kon zijn. Dit kaderde perfect in het contrareformatorisch geloofsdenken van de Barok. In het daaropvolgende eerste tussenspel vertelt Siepmann dat met Mozart het fenomeen  “wonderkind”  wel begon, dat hij de eerste was maar dat hij niet de enige zou blijven. Hij geeft o.a. de voorbeelden van Clementi, Arriaga, Mendelssohn of Saint-Saëns tot en met  grote uitvoerders/pianisten  van de twintigste eeuw die op hun beurt als het ware in navolging van Mozart, reeds op drie- vierjarige leeftijd piano speelden, muziek konden naspelen  en componeerden.

Het tweede hoofdstuk is gewijd aan de twee grote Italië-reizen (1763-1766 &1769-1771). In januari 1771 werd Wolfgang 15 jaar! In dat hoofdstuk vindt u o.a. een overzichtelijke tabel met kaarten van de plaatsen die de Mozarts bezochten (o.a. Gent en Antwerpen zeg ik met enige fierheid). In het tussenspel dat daarop volgt heeft de auteur het over de muziek die Mozart als kind componeerde. Van zijn eerste menuet tot “Ascanio in Alba” en “La finta semplice”. Een opvallend gegeven van het boek is dat de auteur alle hoofdstukken documenteert met  brieven die de oorspronkelijkheid van zijn beschrijvende uitleg treffend staven en verlevendigen. Het derde hoofdstuk heet “Das ewige Kind”. Daarin gaat het  over het genie dat nooit volwassen werd. Effectief, want Mozart zou maar 35 jaar worden. Als tussenspel duiding van Mozarts klaviermuziek. Kort maar goed.

Het vierde hoofdstuk “Mozart auf der Suche” is bijna geheel samengesteld uit brieven die de reisomstandigheden van Mozarts derde reis (1777-1779) aantonen. Die reis ging naar München, Mannheim en Augsburg, tot Parijs en Straatsburg. Ook hier achteraan het hoofdstuk, kaart en tabel. Heel bevattelijk en heel interessant. Het daaropvolgend tussenspel is een basisinleiding tot zijn symfonieën en concerti. Het vijfde hoofdstuk “Heirat, Geld, Vaterschaft” gaat over Mozarts huwelijk en de problematiek daaromtrent in relatie tot zijn vader. Het tussenspel “Mozart im Theater” gaat over zijn meesterlijke opera’s en zijn composities voor solostem en orkest.

Het zesde hoofdstuk “Ein Freund in der Not” is een opvallend en grappig maar gedeeltelijk ook pijnlijk hoofdstuk, want daarin lezen we niet alleen over Mozarts contacten en vriendschappen met o.a. Leutgeb en Haydn, maar ook over zijn contact met  zijn Logebroeder de textielhandelaar Johann Michael Puchberg, Geschäftsführer van de firma Salliet in Wenen. Aan hem vroeg Mozart haast onophoudelijk geld  (…). Mozart noemde hem dan ook zijn “ächten und wahren Freund”. Tja, zou ik ook doen denk ik. Puchberg behoorde tot de Loge “Zu den drei Adlern” en Mozart behoorde tot de Loge “Zur Wohltätigkeit”. Het tussenspel dat volgt op dit hoofdstuk gaat over Mozarts kamermuziek, onderverdeeld in blazersensembles en strijkersensembles, waaronder zijn geniale kwintetten. Die omschrijft Siepmann treffend als “Streicher plus eins” en de pianokwartetten als “Piano plus”. Leuke vondst.

Het zevende hoofdstuk “Der Weg zum Requiem” gaat over het begin van het einde. Daarin vernemen we aan de hand van getuigenissen, o.a. van zijn schoonzuster Sophie die aanwezig was, hoe Mozart overleden is en in welke mate hij zich tijdens die laatste maanden en dagen, ondanks alles, ontfermde over zijn magistraal Requiem. Het laatste tussenspel gaat ten slotte over Mozarts  koormuziek. Het boek besluit met het hoofdstuk “Mozart, der Unsterbliche”. Daarin vernemen we wat over de receptie van Mozarts muziek in de 19^de eeuw.

Als toemaatje volgt een hoofdstuk, hoewel niet genummerd, over de historische context waarna Siepmann ons tot slot nog iets meegeeft over de religie, het gedachtegoed, de kunst, de architectuur en de muziek in de 18^de eeuw. De resterende 35 bladzijden zijn gewijd aan een weliswaar te kort doch interessant peronenlexicon. Wie waren bvb. Attwood, Baglioni, Barrington, Schachtner, Kelly of Barbara von Ployer en welke plaats namen ze in in Mozarts leven? Daarop volgt  een literatuurlijst (veel te summier eigenlijk, om eerlijk te zijn), een interessant glossarium van muziektermen en wat uitleg bij de dertien luisterfragmenten op de bijhorende cd. Want jawel, het gaat over een boek + cd.

De auteur speelt trouwens Mozarts menuet KV 1 op de cd zelf op klavecimbel. Een register en de titellijst van de cd vervolledigen dit innemend boek ter kennismaking met het leven en het oeuvre van wellicht het grootste muzikale genie aller tijden. Misschien geen boek voor ons grote mensen, alhoewel… maar zeker een boek voor onze kinderen of kleinkinderen aan de hand waarvan we hen Duits leren lezen en mooi Duits leren spreken en schrijven. En dit naar het voorbeeld van de taal van het mooiste kind aller tijden, de verpersoonlijking van het goddelijke, het eeuwig kind! Warm, warm aanbevolen.