Middeleeuwse muziek tussen Ars nova en Ars subtilior

Nominatie Gouden Label Het label Alpha brengt een cd uit met middeleeuwse muziek tussen Ars nova en Ars subtilior, een bloemlezing van  Franse, vocale hoofse liefde en instrumentale dansen, rond het thema van Robin & Marion. Subliem. Niet te missen.

Nominatie Gouden Label Het label Alpha brengt een cd uit met middeleeuwse muziek tussen Ars nova en Ars subtilior, een bloemlezing van  Franse, vocale hoofse liefde en instrumentale dansen, rond het thema van Robin & Marion. Subliem. Niet te missen.

De ars nova  stond voor de bloei van de meerstemmige muziek in de 14e eeuw, genoemd naar het gelijknamig traktaat van Philippe de Vitry. De experimentele  fase van de ars nova was de  ars subtilior van een groep avant-gardistische componisten (bvb. Solage, Cordier en  Senleches), die zich muziekhistorisch situeren tussen Machaut en Dufay. Het interessante aan deze “maniëristische” periode is dat we een bont allegaartje krijgen van stilistische elementen  als de vroegere clausula- en conductusstijl, de zangstijl van Limoges, isoritmiek en de verschillende motetstijlen, naast de gewaagde dissonante, harmonische experimenten.

Opgericht door François Lazarevitch, wijdt het ensemble Les Musiciens de Saint-Julien zich aan de uitvoering van deze oude en traditionele Franse muziek. De naam van het ensemble, naar de figuur van Saint-Julien, hoofd van de Broederschap van minnestrelen, van de Middeleeuwen tot de achttiende eeuw, staat symbool voor de historisch verantwoorde manier waarop men gestalte   geeft  aan  eenvoudige en directe muziek in verband met de orale tradities, deskundig op zoek naar de geest van de dans, natuurlijke, muzikale frasering, en instrumentale kleur. De minnestrelen belichaamden nl. door hun multidisciplinaire praktijken met betrekking tot orale tradities, de heilige eenheid van muziek  en dans. Dit is even zeer het geval met het ensemble.

Les Musiciens de Saint-Julien, in 2005 opgericht door François Lazarevitch, zijn in residentie  aan de Bach Academie in  het mooie, Normandische Arques-la-Bataille, en hun opnamen worden geproduceerd door Alpha. François Lazarevitch  combineert vocale stemmen en instrumenten ten dienste van  oude muziek, en zijn uitvoeringen onderscheiden  zich door zijn creatieve projecten met betrekking tot dans. Zijn interpretaties  behoren zonder twijfel tot de beste en meest innovatieve van de afgelopen jaren.

Zijn  repertoire is het resultaat van  uitgebreid onderzoek, dat muzikaal en creatief leidde tot de verkenning  van weinig bekende muziek zoals airs de cour (Et la fleur vole), la musique écossaise ancienne (For ever Fortune), les brunettes (À l'ombre d'un ormeau) en bladzijden uit het  zogenaamd « grand répertoire » (Lully, Charpentier, Bach en  Telemann). En dit alles vanuit zijn  zoektocht  naar natuurlijke muzikale frasering, instrumentale kleur en de geest van de dans.

Het ensemble Les Musiciens de Saint-Julien geeft concerten in Frankrijk en in het buitenland. Ze worden geprogrammeerd  in de Trinity Chapel, op het Festival de Sable, het Festival Baroque Pontoise, Printemps des Arts de Nantes, en het festival van  Saintes. Het ensemble toerde met Oude Muziek (Holland) + Musik Festival (Oostenrijk), Witold Lutoslawski Concert Studio in Warschau (Polen), het Franse Instituut in Istanboel, het Franse Huis in Washington (USA), Ciclo de Musica Antigua de Mexico, en het Internationaal Festival van Campos Do Jordao Winter (Brazilië).

Les Musiciens de Saint-Julien worden gesteund door het Ministère de la culture et de la communication DRAC Haute-Normandie en genieten van de steun van het  Conseil Régional de Haute-Normandie. Het Mécénat Musical Société Générale is weliswaar hun  belangrijkste mecenas.

De periode van de tweede helft van de veertiende eeuw tot de vroege jaren van de vijftiende eeuw gaf  aanleiding tot  unieke bruisende creativiteit. Veel componisten onder wie  Solage, Baude Cordier, Richard Loqueville uit Cambrai  en velen anoniem, componeerden subtiele en zeer verfijnde muziek, naar het beeld van hun tijd. Het is uit deze bron dat Les Musiciens de Saint-Julien, een programma opbouwden  rond het thema van Robin en Marion.  Dansen  wisselen af met  stukjes  hoofse liefde. De stijl, gekenmerkt door complexiteit van de ritmische schriftuur (denk aan de isoritmiek van de motetten uit de Ars nova) en  het spel van onafhankelijkheid tussen de polyfone stemmen,  noemen we  "Ars Subtilior”, een sonore  wereld van schoonheid, kracht en opvallende moderniteit.

François Lazarevitch bespeelt traditionele fluiten en doedelzakken. Als oprichter en artistiek leider van Les Musiciens de Saint-Julien,  is François Lazarevitch een begenadigd muzikant met  gevoel voor  frasering, die een heel persoonlijke en herkenbare klank heeft ontwikkeld bij het bespelen van fluiten en  doedelzakken. Zijn spel is het resultaat van een ononderbroken reis, bestaande uit ontmoetingen met vooraanstaande musici van  oude muziek, Daniel Brebbia, Philippe Allain-Dupre, Barthold Kuijken,  Pierre Séchet, Jean-Christophe Maillard, Pierre  Boragno, en Antoine Geoffroy-Dechaume, een pionier in de revival van de oude muziek, die hij ontmoette  op de leeftijd van 16 jaar, en wiens   bijdrage heel  belangrijk was in de zoektocht naar een natuurlijke, muzikale frasering. Maar ook contact met muzikanten en uitvoerders van traditionele dansen, alle  experts in hun vakgebied (Ierse fluit en de doedelzak  van het  centrum van Frankrijk), leidden tot zijn uitzonderlijk vermogen, opnieuw gestalte te geven aan deze uitzonderlijke, oude muziek.

Hij ontwikkelde een unieke, stilistische,  instrumentale praktijk, beheerst  door de vaardigheden geleerd van talloze oude traktaten, die vandaag garant staat voor de kwaliteit van de uitvoering van traditionele muziek,  vanuit de dans en versiering.

François Lazarevitch neemt ook deel aan projecten als Le Concert d'Astrée (E. Haïm), Les Talens Lyriques (C. Rousset), l'Ensemble 1700 (D. Oberlinger), Fænza (M. Horvat), Micrologus (P. Bovi), Noces Bayna (Fawzy Al-Aiedy) en neemt ook deel aan hedendaagse creaties (Gerard Pesson, Annette Messager, Vincent Bouchot). Hij studeerde aan de conservatoria van Parijs, Brussel, Versailles en Toulouse, en is  houder van het certificaat van bekwaamheid in de oude muziek en van het Staatsdiploma in de traditionele muziek. Hij  doceert traverso aan het Conservatorium van Versailles.

Op de cd zijn Rondeau’s, Balladen, Virelais en een motet opgenomen van Johannes Ciconia, Baude Cordier, Adam de La Halle, Matheus de Perusio, Jacob de Senlèches en  Solage. Solage (ca. 1340 – ca. 1400) werkte voor hertog Jean de Berry en componeerde  in de stijl van  Machaut en  in de bizarre stijl van de Ars Subtilior van het pauselijk hof te Avignon. Jacob Senleches (overl. 1395) was een Frans-Vlaamse componist en harpist verbonden aan het hof van Eleonora van Aragón (1358-1382), en in dienst van Pedro de Luna, de latere tegenpaus Benedictus XIII. Baude Cordier werd in 1380 geboren in  Reims en overleed rond 1440, en Johannes Ciconia (1370-1412) was verbonden aan het Prinsbisdom Luik en verbleef in Rome en  Padua.  Mattheus de Perusio leefde van ca.1380 tot ca.1410 en was verbonden aan de kathedraal van Milaan. Wil U nog andere componisten uit deze opvallende periode ontdekken, dan gaat U op zoek naar Andrieu, Cuvelier, des Molins, Tailhandier, Vaillant, Grimace, Carmen, Cesaris en Tapissier, om u maar een idee te geven.

Drie zangers  en drie à acht  instrumentalisten die de alta capella vormen, bereiken door de indringende nasale klank van  cornemusen en  Bretoense bombarden,  een ongelooflijke sonoriteit en expressie. Het zijn François Lazarevitch: flûtes, cornemuses en organetto, Simone Sorini: tenor en middeleeuwse luit, Enea Sorini: bariton en percussie  bestaande uit  tympanon, nacaires (een naker of nakir is een kleine trommel van Arabische oorsprong) en tambourin , Marc Busnel: bas , Angélique Mauillon : gotische harp , Nicolas Sansarlat: vièle à archet, rebec, bombarde à clef (soort schalmei) en  chalemie (uit de middeleeuwse hobofamilie,  niet te verwarren met de chalumeau die de voorloper was van de klarinet), Julien Léonard: vièle à archet , Sandie Griot: trompette à coulisse (middeleeuwse trombone) en Emmanuel Vigneron: bombarde alto.

Vocale balladen, rondeau’s  en virelais, al dan niet a capella,  zijn Je voy le bon tens venir, Ce jour de l'an (Baude Cordier), Donne moy de ton pain bis – Allons Commenchier – J'oÿ les clés, Et je ferai, je commence – Et je feray / Soules viex,   En ce gracïeux tamps (Senleches),  Gli atti col Dançar (Ciconia), Tres douche plasant bergiere – Reconforte toy, Robin, Un fait d'armes , Très doux compains en Prenés l'abre Peyronelle.

Louter instrumentale composities zijn  Mal vi loyauté, Tres gentil cuer (Solage), Tant plus vos voye – E dieus, conment j'ay grant desir, Soit tart tempre – Ja falla – En ties en Latim, J'ay grant desespoir – J'ay grant espoir,  L'escu d'amors, Pour dieu vous pri (da Perugia), Bergeronnète – Robin, par l'ame ten père (Adam de la Halle) en Robin muse – Je ne say fere.

De cd werd opgenomen in de Chapelle Notre Dame de Bon Secours in Parijs en in het bijhorend boekje kunt u alle teksten volgen in het oud Frans met moderne Franse vertaling. De hoogst interessante achtergrondinformatie in het boekje is van de hand van de Israëlische blokfluitspeler Uri Smilansky (°1979), specialist van de Ars Subtilior.

Andere cd’s van Les Musiciens de Saint-Julien vind u op onderstaande link.