**** De periode van de “Verlichting” is blijkbaar in de belangstelling bij historici en cultureel-maatschappelijk geïnteresseerden. Ik verwijs enkel naar het boek van Philipp Blom, dat bij het verschijnen van de vierde druk deze zomer in de boekrecensies uitgebreid aandacht kreeg.
**** De periode van de “Verlichting” is blijkbaar in de belangstelling bij historici en cultureel-maatschappelijk geïnteresseerden. Ik verwijs enkel naar het boek van Philipp Blom, dat bij het verschijnen van de vierde druk deze zomer in de boekrecensies uitgebreid aandacht kreeg. Nu brengt de platenmaatschappij Harmonia Mundi een cd-verzameling uit van niet minder dan 29 cd’s onder de hoofding “Lumières”, een duidelijke uiting van belangstelling voor de geschiedenis, de cultuur en de muziek van de 18de eeuw. In het inleidend artikel bij de box wordt de 18de eeuw onomwonden de periode genoemd waarin Europa de grootste verandering doormaakt sinds de klassieke oudheid. De componisten die voor deze bloemlezing gekozen zijn, horen allemaal thuis in die periode waarin de maatschappij streefde naar meer gerechtigheid, gelijkheid en vrijheid. In de culturele revolutie die plaats grijpt tussen het rijk van Louis XIV en de Franse Revolutie maakt ook de muziek een evolutie door en vindt ze een nieuwe harmonische taal. Parallel met de nieuwe politieke filosofie richt de muziek zich ook tot een nieuw publiek. Ze dient niet meer uitsluitend voor de aristocratie en het hof maar bereikt een andere sociale laag, de bourgeoisie. De voorgestelde componisten uit de achttiende eeuw zijn afkomstig uit Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland. Van sommigen – ik noem maar Mozart of Gluck, weten we dat de opvattingen die de eeuw van de Verlichting beheersten, behoorden tot hun ideologie en dat ze daar ook uiting aan gaven in hun composities. Andere componisten brengen we niet zo vanzelfsprekend in verband met het gedachtengoed van de Eeuw van de Verlichting. De anthologie heeft niet de pretentie een volledig overzicht te geven van de muzikale bloeiperiode tussen barok en romantiek maar ze verruimt alvast onze visie en opvatting van de muziekwereld in die periode.
De box bevat eigenlijk 30 cd’s maar de 30ste is een “digitaal instrument” waarop de teksten van de opera’s en vocale fragmenten ter beschikking gesteld worden. Geen dikke tekstboeken dus als extra voor de libretti van bij vb Castor et Pollux van Rameau, Orfeo ed Euridice van Gluck of Le Nozze di Figaro van Mozart. In handig pdf-formaat worden de teksten er drietalig weergegeven. Wie het absoluut in papier wil hebben, kan ze zelf afdrukken. De verpakkingsdoos had iets dunner kunnen zijn en ik vraag me af of het lege kartondeel oorspronkelijk voor tekstboeken was voorzien?
Het is onbegonnen werk alle componisten op te sommen. Namen die in verschillende gedaanten voorkomen zijn onder andere Haydn als vertegenwoordiger van het klassieke kwartet en de sonate, Mozart in diverse genres, Ludwig van Beethoven voor de “grote” sonates, Rameau als opera- en instrumentale componist.
De cd-box is alvast een snoepdoos voor wie houdt van muziek voor klavecimbel en pianoforte. De verzameling opent trouwens met een cd volledig gewijd aan de Franse klavecimbelmuziek van eind zeventiende en begin achttiende eeuw (Couperin, Rameau) met een van de absolute topvertolkers van het genre, Christophe Rousset. Maar ook John Butt (cd 22) vergast ons op uiterst verfijnd klavecimbelspel in werk van Johann Kuhnau, wat maar één voorbeeld is van het feit dat er ook “mindere” componisten of juister gezegd minder gekende namen aan bod komen en minder grote vedetten bij de uitvoerders. Toch bieden ook die cd’s telkens heerlijke luistermomenten en vaak dus ontdekkingen. De titel van Kuhnau’s sonata’s luidt trouwens: “Frische Clavier Früchte”, een geknipte titel voor de stukken.
Er zijn veel cd’s die je als onderhoudende achtergrondmuziek kan beluisteren, zoals de cd met “La sonate en trio baroque” met werk van Vivaldi, Telemann, drie leden van de Bachfamilie en Johann Schobert. Ook hier weer munt hoboïst Paul Goodwin uit in zijn subtiel spel en verheft Chiara Banchini met haar ensemble Schobert tot muziek die de moeite waard is uit de schaduw te treden. (cd 21) Diezelfde Chiara Banchini maakt als violiste met haar partner Temenuschka Vesselinova (pf) in de sonate KV 379 van Mozart duidelijk dat Mozart zijn opera-aard niet kon verloochenen. (cd 22). Het is alsof de muzikanten met elkaar praten als in een aria, een duet, een recitatief. Puur opera, met lichte toets, speels en vooral poëtisch. Deze enkele detailvoorbeelden van maar 2 cd’s zou ik kunnen uitbreiden voor de hele verzameling, waarmee je meteen begrijpt dat het gewoon een juwelenkistje is, waaruit je willekeurig naargelang het moment of de stemming kan kiezen en de zekerheid hebt knappe muziek te horen in superlatieve uitvoeringen. Bij de uitvoerders wil ik toch zeker Andreas Staier, Jean-Guihen Queyras, Paul Lewis en het Jerusalem Quartet nog met naam noemen, zonder schade te willen toebrengen aan alle andere vertolkers.
Natuurlijk zit er hier en daar wel eens een cd of een fragment van een cd tussen die een greintje kritiek verdraagt, zo valt de uitvoering van de Haydn-symfonieën op cd 10 “Performance d’orchestre” ondanks het meestal schitterende Freiburger Barockorchester met Petra Müllejans me tegen, terwijl Haydn en Mozart op cd 10 “Les Monuments classiques” met nochtans hetzelfde orkest maar dan o.l.v. René Jacobs superboeiend zijn en blaken van dynamiek en leven. In de Messe de Requiem van Campra (cd 2) hou ik niet van de haute-contre Josep Benet, maar de andere solisten en vooral koor en orkest o.l.v. Philippe Herreweghe zijn zeer mooi. Zo blijft de balans van het totaal absoluut positief en de detailpuntjes van kritiek kunnen de totale verdienste van het geheel niet kelderen.
Ook de integrale uitvoeringen van grote vocale werken en opera’s zijn stuk voor stuk van het hoogste niveau. Dat geldt zowel voor Rameau met dè specialist van het genre William Christie (Castor et Pollux) als voor de reformopera van Gluck die vertegenwoordigd is met zijn bekendste werk, Orfeo ed Euridice (R. Jacobs) of Le Nozze di Figaro met nog eens René Jacobs, een opname die bij zijn verschijnen ondertussen zowat zeven jaar geleden terecht bejubeld is en bruist van “l’Esprit du peuple” waarmee het thema van de cd’s met Le Nozze omschreven wordt (cd 18-20)
Er zit misschien nog een angeltje onder het groene gras van dit grandioze muzikale gazon dat de bundel “Lumières” ons biedt. Wie houdt van de muzikanten die tot de “vaste stal” van het platenlabel Harmonia Mundi behoren en wie hun productie vrij trouw volgt, haalt met deze verzameling ongetwijfeld een aantal dubbels in huis. De cd’s zijn namelijk geen nieuwe of zelfs geen recente opnamen, het is een bloemlezing uit de Harmonia Mundi-productie van pakweg de laatste dertig jaar, want er zitten stukken bij waarvan de opname teruggaat tot 1980. De meeste opnamen zijn uit de jaren vanaf 2000 en enkelen zijn van 2009 of 2010 zoals die met het Jerusalem String Quartet. Die opnamedatum doet niets af aan de intrinsieke kwaliteit van de cd die op zich de moeite waard blijft, maar de box kopen houdt dus een risico van dubbels in. Dit bezwaar verzinkt evenwel in het quasi niets aangezien de prijs van de eindejaarskoffer uiterst bescheiden gehouden is: nauwelijks 50 euro voor 30 cd’s! De uren kwalitatief hoogstaand luistergenot zijn hun prijs meer dan waard.
