**** Graindelavoix levert een driedubbel cd af met Tenebrae van Gesualdo (1566-1613).
Het ensemble dat zijn naam ontleent aan het gelijknamige essay van de Franse filosoof Roland Barthes (1915-1980) is het er niet zozeer om te doen het ideaal van de historisch geïnformeerde praktijk (HIP) zo goed mogelijk te benaderen.
Integendeel, voorman Björn Schmeltzer streeft naar vrijheid. Regels zijn om soepel toe te passen of desnoods met voeten te treden. Voor hem is de kooi waar de klassieke musicus in gevangen zit te verstikkend gebleken. Uit dat museum van onze muzikale erfenis waar overal bordjes staan met ‘niet aanraken’ is hij al lang geleden ontsnapt als een ware Houdini. Hij verkoos de vrijheid. Voor hem is muziek gelijk aan de stem die haar voortbrengt, niet aan de noten waarin zij genoteerd staat, zoals voor zijn in gevangenschap levende collega’s.
De muziek van Gesualdo is hem en zijn ensemble op het lijf geschreven. Die is verontrustend en onvoorspelbaar zoals het leven van de componist zelf, die als moordenaar van zijn vrouw en haar minnaar levenslang onder zijn misdaad gebukt ging.
Uitgaande van het gevarieerde stemmenmateriaal van zijn bescheiden ensemble en zonder de partituur geweld aan te doen, betuigt Schmelzer zijn liefde en respect voor Gesulado’s Tenebrae, religieuze werken voor de paastijd met een duister, weerbarstig en bij vlagen waanzinnig karakter, zoals de titel doet vermoeden. Dit is de boetedoening van een componist die zich uitsluitend beperkte tot zijn eigen kunst, zich van de heersende trends niets aantrok, die misschien conservatief was in zijn muzikale opvattingen, maar daardoor even goed modern genoemd kan worden.
Vervoering, wanhoop, woede, liefde, ontroering, verdriet: deze verfijnde interpretatie van Tenebrae communiceert een scala van menselijke emoties. Zij gaat voorbij aan alles wat met de intellectuele beleving van muziek te maken heeft, aan alles waar je als luisteraar zogenaamd een oordeel over moet hebben zoals de toepassing van de muzikale spelregels, taalgebruik en stijl van de componist, de stijl van de interpretatie en de communicatie door de uitvoerenden.
Wat overblijft is de fysieke kant, de kern van de muziek, de graindelavoix, die de luisteraar dwingt om zijn verstand op nul te zetten, met andere oren te luisteren en zich te vereenzelvigen met de stemmen en de muziek te ondergaan. Wie daar in slaagt, wacht een bijna erotisch aandoende jouissance. Precies zoals Barthes het gewild zou hebben. Dit is muziek om aan het hart te drukken!
Schmelzer en de zijnen verwijderen zich ver van de gangbare uitvoeringspraktijk die veronderstelt dat het mogelijk is om door trouw aan werk en componist de geest van een lang vervlogen tijd te benaderen. Zij halen de polyfonie van Gesualdo uit zijn 17de eeuwse context en verplaatsen haar naar het heden. Het is een prestatie die van de eerste tot de laatste noot overtuigt, drie cd’s lang!
Voorlopig is Graindelavoix nog een roepende in de woestijn, maar zonder twijfel zullen er nog meer vogels uit de kooi gaan ontsnappen. Want buiten is het veel leuker. Björn Schmelzer heeft de sleutel!
- WAT: Tenebrae – Gesualdo
- WIE: Björn Schmelzer en Graindelavoix
- UITGAVE: Glossa – GCD P32116
- FOTO’S: mt
- BESTEL HIER: JPC
