Al is België een klein landje, de voorbije decennia wisten we ons wereldwijd in de kijker te plaatsen op modegebied met de Zes van Antwerpen die in de jaren ‘80 van vorige eeuw doorbraken: Dirk Bikkenbergs, Ann De Meulemeester, Walter Van Beirendonck, Dries Van Noten, Dirk Van Saene en Marina Yee.
Ook op het gebied van dans was het een inspirerende en vruchtbare periode en werden pionnen verschoven met Béjart en het Ballet van de XXste eeuw. Elke generatie heeft verfrissende denkbeelden. In zijn kielzog traden nog sterkere vernieuwers aan: Anne Teresa De Keersmaeker, Jan Fabre, Wim Vandekeybus, Jan Lauwers en nog niet in het minst Alain Platel met les ballets C de la B. (voluit ‘les ballets Contemporains de la Belgique’). Elk van deze choreografen heeft een andere manier van expressie en toch zijn ze op de ene of andere manier geconnecteerd.
Collectief
Gesticht in 1984 maakte Alain Platel in een mum van tijd met zijn gezelschap wereldfaam met een eclectische, haast surrealistische mix van hedendaagse dans, teksttheater en muziek. De taal als smeermiddel om nader tot elkaar te komen. Te imponeren, maar ook respect af te dwingen. Van opleiding orthopedagoog. Als opvoeder hield het kijken naar de gekwetste mens hem ontzettend bezig. Als regisseur en choreograaf autodidact. Entiteiten die zijn werk en methodiek bepaalden. Dit resulteerde in een perfecte combinatie van feeling, hart en techniek door de denk- en creatiediepte. Een man die verder durft te kijken dan zijn eigen horizon, dwars door mistbanken en muren heen. Fracties werkelijkheid assembleren en theatraliseren. Zijn oeuvre heeft een brede spanningsboog en haalt zijn inspiratie uit het grote vreugdevolle, treurige leven, het ouder worden, de dood. Daarmee componeert hij reality theater met een zweem van poëzie. Het overstijgt de oppervlakkigheid en geeft het publiek stof tot nadenken. Doorheen de jaren heeft het gezelschap zich ontwikkeld tot een artistiek platform voor verschillende choreografen. Door de mix van artistieke visies, die elkaar voortdurend bestuiven, valt les ballets C de la B niet zomaar onder één noemer samen te brengen.
Bruggen slaan
Hoewel de wereld door het coronavirus muurvast zit en de hele dansscene nagenoeg plat ligt blijven de ideeën borrelen. Zoals vele andere culturele organisaties is ook bij les ballets C de la B de nood om weer in contact te komen met het publiek, fysiek ver –mentaal nabij, groot. Hoe kan je de leegte overbruggen? Mag het vooralsnog niet op het podium dan zoekt Alain Platel, sedert jaar en dag de bezieler, alternatieve paden en anticipeert op de impasse met een tentoonstelling over de geschiedenis van zijn gezelschap. Bij ‘ballets’ denken we meteen aan delicaat en sierlijk dansen. Als orthopedagoog raakte Alain Platel geboeid door de specifieke eigenheid van elk lichaam. Hij reveleert het schone in het onvolmaakte, kiest voor houterige bewegingen, convulsies. Hij verwoordde het in een interview als volgt: “Ik heb wel gevoel voor gratie, maar er zit iets gebroken aan. Iets dat niet helemaal klopt. Misschien kun je het ‘lomp gracieus‘ noemen.” Een kunstenaar die uit persoonlijke passie met een unieke beeldtaal, een bombardement van visies, smaken en intenties, een steen verlegde in de onmetelijke rivier van het leven. Zijn ‘kunsttaal’ is als een langgerekte metafoor die nooit de band met de sociale realiteit verliest.
Terugblik
Om 35 jaar werk in beeld te brengen schakelde Platel tentoonstellingsmaker en curator Pierre Muylle in, een bekende naam in kunstmiddens. Wij bevragen hem hoe hij erin slaagt te reflecteren en verbanden te zoeken tussen heden en verleden. Hij heeft daarbij natuurlijk het prachtige materiaal ter beschikking van talrijke baanbrekende voorstellingen. Alles gebeurt in de werkruimte van les ballets C de la B, een plek als associatie van een wereld in verandering.
Interview met curator Pierre Muylle
-Als kunstenaar heeft Alain Platel vele barrières en taboes doorbroken. Door de confrontatie mensen naar adem doen happen en ook diep ontroerd. Het is een hele uitdaging om dat naar een tentoonstelling te transponeren.
De uitnodiging van les ballets kwam in een periode dat er wel nog gerepeteerd kon worden, maar waar er een groot gemis was: niet voor het publiek kunnen optreden. Ze hebben zich bevraagd wat kunnen we doen om die band toch enigszins te herstellen en aan te halen? Toen hebben ze mij gecontacteerd om hen in dat proces te begeleiden en een tentoonstelling te maken. Al heel snel zijn we in groep beginnen nadenken. Het is echt een collectief gebeuren.
-Dans is vloeiend, emoties die fysiek gestalte krijgen. Bij een tentoonstelling overheerst het statische. Hoe verwerkt u die dualiteit?
Door enerzijds te zoeken, los van het medium, naar wat er onder ligt. Welke thema’s of inhoud het geheel schraagt. Door naar raakvlakken te zoeken. Anderzijds in de manier waarop we de tentoonstelling hebben bedacht. We hebben er echt rekening mee gehouden om niet enkel te denken aan statische objecten of aan kunstvoorwerpen, maar bijvoorbeeld ook aan het inschakelen van live gebeurtenissen. De ontmoetingen zijn zo belangrijk in het werk van Alain Platel en maken een belangrijk deel uit van de tentoonstelling.
-De ruimte laten vibreren.
Letterlijk en figuurlijk. Je hebt de ‘gezellen’, dat zijn de mensen die op de een of andere manier in les ballets C de la B een rol hebben gespeeld. Die hebben we uitgenodigd om in de tentoonstelling zelf het publiek te komen ontmoeten en hun unieke verhaal te doen. Die vertellingen maken inherent deel uit van het concept.
-Kunt u daar een paar namen op plakken?
Dat zijn zowel mensen die als danser, of dramaturg, of muzikant of technieker hebben meegewerkt aan een productie. De ene dag kun je bijvoorbeeld met Wim Opbroeck praten, de volgende dag met iemand anders die het grote publiek waarschijnlijk niet kent omdat die achter de schermen bezig was, maar daarom niet minder interessant. De gezellen wisselen dagelijks.
-Filosofe Patricia De Martelaere had een kort leven, maar haar boodschap luidde: “Pluk de dag, niet alleen als het een roos is. Ook als het een distel is.” Daarin zit zowat het oeuvre van Alain Platel vervat. De schoonheid vatten in de imperfectie.
Dat is precies wat ik daarnet probeerde te verduidelijken, zoeken naar de beweegredenen, de drive van Alain Platel. De relevantie van thema’s als: de angst en onzekerheid van dit tijdsgewricht, het individu versus het collectief. Dat zijn lijnen die zeker ook in de tentoonstelling zichtbaar zullen zijn. Er zit vaak poëzie in heel banale dingen, maar precies daarom zijn ze heel menselijk en universeel.
-U gaat als curator op zoek naar de juiste balans.
Voor mij was het een heel nieuwe en prettige uitdaging omdat het een constant zoeken was én feedback krijgen van de groep. Als curator ben je meestal individueel aan het werk. Pas later, door communicatie en hier en daar schaven, realiseer je een tentoonstelling. Hier was het van meetaf aan een procreatie met de groep. Het was een bijzondere ervaring.
-Alain Platel werkt met geschoolde acteurs, dansers, muzikanten, vocalisten… maar net zo goed met ongetrainden, kinderen en volwassenen, mensen uit alle culturen en lagen van de bevolking. U connecteert door er andere kunstenaars bij te halen.
Ja, ik heb allerlei kunstenaars voorgesteld van wie ik dacht dat resoneert met het werk van les balles C de la B. Het zit vervlochten in het parcours van de tentoonstelling. Een belangrijk deel van de tentoonstelling is ook de centrale gang boven waar Alain Platel zelf een werk heeft gemaakt. Het is een grote collage geworden met zowel tekeningen van bekende mensen en kunstenaars die zijn pad kruisten, maar evengoed tekeningen en objecten die hem werden geschonken door mensen en op die specifieke manier reageerden op een voorstelling. Voor hem zijn die stuk voor stuk evenwaardig. Daarom heeft hij ze allemaal samen in een installatie verwerkt, heel indrukwekkend om te zien.
-Wat vindt u het strafste aan zijn werk?
Zijn voorstellingen hebben mij altijd weten te raken door de menslievendheid en clementie. Ik heb ook zijn regieboeken kunnen inkijken. Negentig procent gaat niet over dans, het podium of de belichting. Al die vormelijke aspecten, maar vooral over ontmoetingen met mensen, de vele reacties op zijn werk. Zijn verbondenheid met de wereld en met heel veel mensen en situaties waar hij zich heel erg om bekommert maken hem tot iemand om naar op te kijken.
-Mensen zien nooit hetzelfde. Iedereen anticipeert vanuit zijn opvoeding en neemt waar vanuit verschillende standpunten en verschillende hersenimpulsen.
Iedereen heeft een andere bagage en rugzak. De beleving van een dansvoorstelling, een concert of tentoonstellingsbezoek is voor elk individu anders en onvervangbaar. We moeten de brede waaier van culturele activiteiten nu grotendeels missen. De mensen snakken naar die zuurstof voor de geest en het hart. Een individu zal, zoals je zegt, een cultureel evenement nooit op dezelfde manier beleven als de persoon naast hem. De beleving, de captatie gaat gepaard met tal van factoren. Zelfs je humeur, je ingesteldheid op die dag zal de beleving inkleuren. Ook bij deze tentoonstelling ‘‘WHO WANTS TO DANCE WITH ME’ zal iedereen wat hij/zij te zien krijgt anders interpreteren. Elk bezoek zal hoe dan ook verschillend zijn omdat er elke dag andere gasten/gezellen acte de presence zullen geven. Van enkele voorstellingen van les ballets C de la B werd het decor helemaal op nieuw geassembleerd. Er vindt geen voorstelling plaats, maar er gebeurt toch iets speciaal. Ik ga niet alles verklappen! Kom kijken en luisteren.
- WAT: Tentoonstelling les ballets C de la B ‘WHO WANTS TO DANCE WITH ME’ i.s.m. STAM
- INTERVIEW: Pierre Muylle
- WAAR & WANNEER: Gent – van 1 t.e.m. 29 mei
- FOTO’S: Portret Pierre Muylle © Sofie De Backere; kunstwerk ‘Nachtlicht’ van Bendt Eyckermans © Courtesy Gallery Sofie Van de Velde; Promotiebeeld 1 voor de tentoonstelling ‘Who wants to dance with © Kurt Van der Elst; Promotiebeeld 2 voor de tentoonstelling ‘Who wants to dance with me’ © Tessa Daluwein