Le Nozze di Figaro, muziek W.A. Mozart, libretto Lorenzo da Ponte ging in 1786 in Wenen in première. Deze opera kende al ontelbare ensceneringen wereldwijd, is uitgerijpt en kan anno 2023 best wat extra impulsen verdragen. Aan de mise-en-scène zullen operapuristen toch even moeten wennen. Geen gebrek aan originaliteit.
De jonge regisseur Tom Goossens, met een crunch op opera, zette Mozarts’ opera buffa naar zijn hand en injecteerde het geheel met nog wat extra spitant tekstmateriaal. Hij had het lef en de inventiviteit om Le Nozze di Figaro van het veilige richeltje te duwen. Geen terughoudendheid in de berekende risico’s die hij nam. Met de onderstroom van concurrerende gevoelens gaat hij zeer plastisch om. Dit in een onconventionele vorm die toch klassiek, stijlvol en bovenal beeldend is. Het is een kwestie van puur, simpel raffinement. Voorbij de kunstmatige façade van de opera. Met de achterliggende intentie opera naar een breder publiek te brengen… én… missie voor de volle 100% geslaagd en gesmaakt.
Voor een extra portie humor worden acteurs Stefan Degand en Eva Van Der Gucht ingeschakeld. Twee spelers barstend van de energie. Hun acting is te omschrijven met speelse onstuimigheid, vurigheid en vitaliteit. De muziek trilt en pulseert, dit tweetal zorgt voor extra kruiding.
Enscenering
De voorstelling start met open doek. Geen mega decor. De toeschouwers zien een schuinoplopend plateau, met daarop een immense legpuzzel. Geordend liggen zuilen, ladders, kasten, deuren, vensterramen, latten, enz… een groot bouwpakket, scenografie Sammy Van den Heuvel. De opslagplaatsen van Opera Ballet Vlaanderen zitten volgestouwd met materialen en kostuums. Omzeggens alles in deze voorstelling is gerecycled. De circulaire economie is ook doorgedrongen in deze cultuurtempel. Deze productie scoort dus op meerdere fronten.
Een man in een crèmekleurige outfit verschijnt met een bouwplan in de hand en begint stukken bij elkaar te plaatsen, de plattegrond op te meten. Even later blijkt dit Figaro te zijn, gestalte gegeven door de Britse bas-bariton Božidar Smiljanić.
Tijdens de ouverture wordt er verder gebricoleerd en krijgt hij de hulp van zijn vriendin Suzanne, rol van de Amerikaanse sopraan Maeve Högland. Ze willen trouwen, maar de graaf gezongen door de Turkse bariton Kartal Karagedik, hoewel getrouwd met Rosine, heeft zijn zinnen gezet op deze dame. Het droit de seigneur, het herenrecht om jonge meisjes te ontmaagden had hij evenwel kort ervoor bij wet afgeschaft. De geile honger blijft evenwel. Heel stuntelig en lachwekkend probeert hij een bed in elkaar te steken. Er ontspint zich een verhaal vol misverstanden, elkaar ontlopen en erotiek. De een wil de ander en de ander de een. Cherubino, de Italiaanse mezzosopraan Anna Pennisi, smacht naar de gravin. In de operatraditie is zij een jongen. Tom Goossens introduceert genderfluïditeit. Marcellina wil dat haar huwelijk met Figaro doorgaat. Ze zwaait met een contract waarop zwart op wit staat dat Figaro haar nog geld schuldig is en met haar moet trouwen als hij het geld niet kan ophoesten. In deze scène laat Eva Van Der Gucht zien wat voor een top comédienne ze is. De decorelementen worden bijzonder inventief gebruikt. Een deur met kader wordt recht gezet, suggestief de afbakening van een kamer. Er kan geluistervinkt worden. Gaat de deur weer tegen de vlakte… het wordt de ingang van een kelder. Veel wordt expliciet niet getoond. Zo wordt de verbeelding van de toeschouwers aan het werk gezet. De contouren van een raam wordt vastgepakt. Cherubina springt naar beneden om de toorn van de jaloerse graaf te ontlopen. Even later wordt hij gevat. Er wordt een immens kanon de scène opgerold. Als in een circusact wordt Cherubino erin gestoken en in de lucht gekatapulteerd. In een verdere scène valt hij uit de lucht, recht de linnenkast in. Uit de soldaten hun geweer klinken geen salvo’s maar komen ruikers tevoorschijn. Make love not war! Tom Goossens weet zich van alle mogelijke theatertrucs te bedienen. Er zijn mooie solo’s en duetten van de gravin, Suzanne en Cherubino in een breed scala aan timbre en finesse. De vrouwen spannen samen tegen de graaf.
Na de pauze is de scène helemaal leeg. In de fond is een constructie van witte doeken. De protagonisten zitten verstopt onder witte doeken. De silhouetten doen aan boerka’s denken. Het isolement van vrouwen. De wensen en grillen van de graaf, liegen uit naam van de liefde, kan niet. Er vindt een tribunaal plaats waarin de wetsgeldigheid van Marcellinas contract met Figaro moet blijken. De opbouw van het verhaal is wat melig wanneer het, als een deus ex machina, een totaal onverwachte plotwending neemt. Marcellina blijkt de moeder van Figaro. De schuld wordt kwijtgescholden en innige omarmingen volgen. Dit tafereel zet Suzanna weer op het verkeerde been. De doekenconstructie implodeert. De geliefden willen elkaar ontmaskeren en/of ontmoeten. De scène wordt deels gedeconstrueerd en er ontstaat een vredig plantsoen. De monoloog van Eva Van Der Gucht, een geleide tot de plot, maakt het geheel wat langdradig. Op een donkere scène gaan de koppeltjes, gewapend met een lantaarn, op zoek naar elkaar. Als in een darkroom wordt er afgetast met zinnenprikkelende beelden. De graaf krijgt in de slotfase vergiffenis van zijn eega.
Le Nozze di Figaro, een knappe seizoensafsluiter. Zoals een opera buffa moet eindigen: honingzoete eendracht na een storm in een fraai samenspel van solisten, musici, de geniale muziek van Mozart en een uiterst knappe en verrassende regie van Tom Goossens. De verwachtingen zijn nu huizenhoog gespannen voor zijn verdere creaties.
Het publiek zwaaide zich bij deze tropische temperaturen constant koelte toe. Door de vele wapperende waaiers leek het een vlinderachtig schouwspel. Muzikanten en protagonisten daarentegen moesten acteren, zingen, dansen… en deden dat vol overgave. Chapeau!
Muziek: W.A. Mozart
Uitvoerder: Koor en Orkest Opera Antwerpen
Dirigent: Marie Jacquot
Vertolkers:
Suzanne: Maeve Högland
Figaro: Božidar Smiljanić
Graaf: Kartal Karagedik
Gravin: Lenneke Ruiten
Cherunino: Anne Pennisi
Marcellina: Eva Van der Gucht
Bartolo: Stefaan Degank