Menu
Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!
Klassiek Centraal
Menu
Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!
Dat cultuurinstellingen artiesten in residentie nemen is al een wijdverspreide gewoonte geworden, maar een “seizoensdenker” inhuren is een nieuwigheid die het Concertgebouw Brugge initieerde. Voor hun”kosmisch seizoen” haalden ze een kosmoloog in huis, Thomas Hertog en die koppelden ze aan een artiest die al jaren behept is met wat er in de ruimte aan klank gebeurt, Arne Deforce.
In een “lecture-performance” exploreerden beiden de overeenkomsten en kantelmomenten bij de ontdekking van de ruimte en bij de ontwikkeling van de muziek. Met een duizelingwekkende partituur van de Catalaanse componist Hector Parra verklankte Deforce op zijn cello de laatste kus die verdwijnende zwarte gaten mekaar in het multiversum nog net kunnen geven. Het concert en de lezing waren twee hoogtepunten uit dat Kosmos Festival.
Uit de mist van de kosmos op scène doemt Arne Deforce op en debiteert hoe Arnold Schönberg in 1909 met zijn Drei Klavierstücke de klank bevrijdt uit zijn klassieke ketens en zorgt voor de emancipatie van de dissonant. Thomas Hertog neemt over en schetst hoe Albert Einstein in diezelfde tijd het heelal in een formule wil vatten en het bevrijdt van de wetten van Newton. Beide performers gaan door met het uitlichten en illustreren van parallellen tussen ontwikkelingen in het nieuwe begrijpen van kosmos en van muziek. Hertog schetst het parcours van de Leuvense astronoom George Lemaître – de Darwin van de kosmos – dé man van de oerknal en het uitdijende heelal en daarmee het statische en stabiele kosmosbeeld van Albert Einstein begraaft. Deforce sluit aan en vertelt hoe het klankspectrum voortaan ook uitdeint over een oneindig continuüm en laat zijn geliefde componisten horen : Edgar Varèse en Iannis Xenakis. Dat gaat zo door tot bij de allernieuwste inzichten over de kosmos: de snaartheorie die Hertog probeert uit te leggen en de snaren van zijn cello die Deforce in alle toonaarden laat horen. Ze lijken, weliswaar in een serieuze uitgave, een duo stand-up comedians, nu eens haperend dan weer naadloos op mekaar ingespeeld. Je zou hen probleemloos op tournee willen sturen met hun leerrijke “Lecture Performance”. Twee cracks over de geschiedenis van hun vak, de kosmologie en de muziek en hoe die op kantelmomenten mekaar kruisen en voortstuwen.
Hoe dat op dit moment van de muziekgeschiedenis klinkt, zouden we moeten horen in het werkstuk dat Hector Parra componeerde in opdracht van het Concertgebouw: “…limites les rêves au-delà”. De ondertitel zegt waarover het gaat: “A journey into a black hole”. Het is muziek die ons moet meenemen naar die wereld van zwarte gaten en het uitdijend universum. Dat werd een wonderlijk concert. Meer dan één uur lang cello en “6-kanaals surround live electronica”, met Deforce vooraan op een klein verhoog en het publiek op de scène. Met in alle hoeken luidsprekers. Dat wordt intens, dacht ik. Maar de oordopjes die je kon krijgen, waren niet nodig. Ook al spatte het zweet van een zwoegende Deforce de zaal in. Samen met zijn cello en de partituur, één brok energie. Eigenlijk miste ik zelfs geluidsversterking onder mijn stoel en boven mijn hoofd, om nog meer te kunnen zwelgen in al die multi-dimensionaliteit en ze nog intenser te beleven. Het concert begon met de diepe grondtoon van het leven op aarde, uitdijend en variërend op alle snaren van de cello. En je bent meteen ver weg van elke vorm van “traditionele” hedendaagse muziek, ver weg van de atonale muziek van de grote uitvinders ervan en zeker mijlen ver van de zweverige kosmische muziekindustrie. Wie zich meet met de kosmos moet barsten van energie. Geen probleem voor Deforce, voor wie één woord uit het programmaboekje ongemeen passend is: “gedreven”. “Tijdens zo’n concert komt mijn partituur recht uit het lijf, de leden en de cello van Deforce” vertelde Parra in de inleiding. Maar wel behéérste energie, ook ver weg van muzikanten die piano of gitaar aan diggelen slaan. Hier blijft het respect voor het geliefde instrument overeind. Hij bespeelt het razend, roekeloos, rusteloos en bij momenten ook roerloos. Bij die ‘surround sound’ ervaring van een tocht naar en door het heelal, zwarte gaten, bodemloosheid en terugkeer naar de aarde vraag je jezelf af: “Zijn er nu grenzen aan de kosmos, zijn er grenzen aan de muziek?”. Hier werden ze in elk geval verlegd. De milliseconde klank van de door wetenschappers waargenomen zwaartekrachtgolven die ontstaat bij botsende zwarte gaten, rekte Parra uit tot een urenlange galactische clash. Met al dat sidderende trillen van de snaren van de cello heb je geen snaartheorie meer nodig om muziek of kosmos te begrijpen. Je hebt voldoende aan de kracht- en prachtprestatie van uitvoerder, componist en geluidsontwerpers.
