Komm, süßer Tod

Tekst Michel Dutrieu

Onze vertrouwde en beminde musicoloog Ignace Bossuyt schreef een boek over het thema van de dood in cantates van Bach. Hoewel niet meteen opgewekt, toch een interessante en vooral ontroerende aanrader.

Tussen 28 januari en 2 februari organiseert de Bach Academie in het Concertgebouw in Brugge in samenwerking met het Collegium Vocale Gent, een editie gewijd aan de dood en de manier waarop Bach en zijn tijdgenoten daarmee omgingen. Dit bracht Ignace Bossuyt op het idee om over dit thema een boek te schrijven.

Het boek opent met inleidende uitweidingen over de alomtegenwoordige dood in de Bachfamilie, het hoe en waarom van de keuze van de tien cantates rond drie liturgische data (de zestiende zondag na Drievuldigheidsdag, de vierentwintigste zondag na Drievuldigheidsdag en het feest van Maria-Lichtmis), Bachs muziek bepaald door de aard van de teksten, en over de koraalversie van het Canticum Simeonis van Luther als uitgangspunt voor de thematisch zorgvuldig geselecteerde cantates.

Daarop volgt een hoofdstuk over de invloed van de muziekminnende leer van Martin Luther, die muziek een pedagogisch middel vond om Gods Woord te verspreiden en over diens eigen koraal “Mit Fried und Freud ich fahr dahin”, dat Bach in vier cantates citeert. Vanuit die zielsverheffende verrukking wijst Bossuyt meer dan terecht op de relatie tekst-muziek. De Nederlandse vertaling van de teksten van de besproken cantates zijn dan ook in het boek opgenomen. Essentieel om de muziek over de tweespalt tussen Todesangst en Todessehnsucht vanuit Lutherse geloofsovertuiging te begrijpen. De Duitse reformator Maarten Luther predikte immers dat de gelovige in het uur van de dood, hoe pijnlijk ook, zeker kon zijn van de verlossing.

Dat Bach van deze opvatting overtuigd was blijkt uit de prachtige en ontroerende verklanking van de thematiek van de dood en de troostende muziek die hij componeerde bij de vrede- en vreugdevolle overgang naar de vereniging met Christus, van de Actus tragicus “Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit” (BWV 106) uit 1707/1708 tot de Trauer-ode “Laß Fürstin, laß noch eine Strahl” (BWV 198) uit  1727. Bossuyt legt daarbij in zijn bespreking en analyse van de teksten en de muziek van tien cantaten en van de Trauer-Ode rond de thematiek van de dood, treffend het accent op de dualiteit tussen doodsangst en doodsverlangen. Notenvoorbeelden fungeren daarbij als illustratie van de muzikale analyse en van de opvallende woord- toonverhouding. Het boek is uitermate vlot en bevattelijk geschreven en richt zich als kennismaking tot de ontdekkende luisteraar en de leerling of student aan de muziekacademie of het conservatorium.

De ontstaans- en achtergrondinformatie en de terminologie achteraan het boek bevestigen dat. Hopelijk lezen hun ouders dit boek ook.